Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Soçi’deki tepenin akabinde yurda dönüşünde uçakta gazetecilerin gündeme ait sorularını yanıtladı, değerlendirmelerde bulundu. Gazetecilerin F-35 sorusuna da karşılık veren Erdoğan, “G-20 Doruğunda Sayın Biden’la yapacağımız görüşmenin boyutları nereye ulaşır göreceğiz. Mesela, Brüksel’de bir görüşmemiz oldu. Artık ise Roma’da bir görüşme yapacağız. Tahminen bunları da konuşacağız. Suriye ile ilgili ABD’nin yaklaşımı ne olacak? Bunları lisanlandırma fırsatımız olacak. Aramızdaki askeri siyasi, ekonomik, ticari tüm bağları ele alacağız. Mesela F-35 sorunu ne olacak? 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yapmışız. Bu ne olacak? Bunların akıbetini görmemiz lazım. Biz elimizde bol para var da bunları etrafa saçan bir ülke değiliz. Bu paraları da kolay kolay kazanmadık, kazanmıyoruz. Ya uçaklarımızı verecekler ya da parayı verecekler.” kelamlarına yer verdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan‘ın açıklamalarının satır başları şöyle:
“Rusya Devlet Lideri Sayın Vladimir Putin’in davetine icabetle Soçi’ye yaptığım çalışma ziyaretini verimli bir formda tamamladık. Esasen daima telefon görüşmeleri gerçekleştirdiğimiz Sayın Putin’le uzun bir ortadan sonra yüz yüze yaptığımız bu ikili görüşmede, ülkemiz ile Rusya ortasındaki ilgileri ve bölgesel hususları detaylı halde ele alma imkanımız oldu. Hem ikili bağlantılarımıza yeni ve güçlü bir ivme kazandırmak hem de bölgemizde yaşanan gelişmeleri ele almak için üç saati aşkın bir görüşme yaptık. Bu çerçevede, bu yılın birinci 8 ayında geçen yılın birebir periyoduna kıyasla yüzde 50’ye yakın artışla 21 milyar doları aşan ticaret hacmimizi, ortak gayemiz olan 100 milyar dolar düzeyine ulaştırmak için atılacak adımlara odaklandık.
“3 NÜKLEER GÜÇ SANTRALİNE SAHİP OLACAĞIZ”
Stratejik bir iş birliği alanı olarak gördüğümüz güç alanında da mevcut iş birliğini ilerletme konusunda mutabık kaldık. TürkAkım ve Akkuyu Nükleer Güç Santrali projelerine ait durumu değerlendirdik. Malum, kısa bir mühlet evvel Akkuyu Nükleer Güç Santrali’ni ziyaret etmiştik. Burada 10 bin genç Türk mühendis çalışıyor. Bunun yanında 3 bin genç Rus mühendis çalışıyor. Bu sayıyı daha da artıracaklar. Nasip olursa 2023’ün Mayıs ayında birinci üniteyi bitirme kelamını kendilerinden aldık. Ondan sonra iki, üç, dört numaralı üniteler var. Tabi bizim üç nükleer santral yapma gayemiz var. Sayın Putin’le “Bu iki nükleer santrali de sizinle birlikte yapabilir miyiz?” diye de görüştük. O vakit Türkiye üç tane nükleer güç santraline sahip olacak. ‘Bu hususla ilgili çalışalım’ dediler.
TURİZMDEKİ GELEN PROBLEMLER AŞILIYOR
Turizm, tarım ve öbür alanlarda iş birliğimizi geliştirmenin değerini de vurguladık. Turizmde Rusya bize çok önemli dayanak verdi. Turizmde yaşadığımız külfetleri Rusya’dan gelen turistlerle önemli manada aşmış bulunuyoruz.
AFGANİSTAN KONUSU
Bunun yanında görüşmemizin odak noktasını bölgesel bahisler teşkil etti. Suriye, Karabağ, Libya ve Afganistan’daki gelişmeleri etraflıca kıymetlendirme imkanımız oldu. Birebir biçimde Azerbaycan konusunu değerlendirdik. Atılabilecek ortak adımlar konusunda samimi ve verimli görüş alışverişinde bulunduk. Bilhassa Afganistan’daki gelişmeler de ele aldığımız bir öteki aktüel husus başlığı oldu.
SURİYE SORUNU
Bilhassa İdlib başta olmak üzere Suriye ile ilgili hususları da detaylı halde ele aldık. Uzun yıllardır süren Suriye krizi ülkelerimiz başta olmak üzere tüm bölgeye ağır maliyetler getirdi. İnsani dramlar yanında sürecin ekonomik yükü hepimiz için katlanılmaz boyutlara ulaştı. Kaldı ki Türkiye olarak şu an prestijiyle 4,5 milyona yakın mülteciye mesken sahipliği yapıyoruz. Detayların ötesine geçip bu probleme kalıcı, sonuncu ve sürdürülebilir bir tahlil bulma vaktinin geldiğini konuştuk. Bu hususta birlikte atacağımız adımların gerekliliği üzerinde durduk. Sayın Putin’le görüşmemizde, bu istikametteki her türlü gerçekçi ve adil adıma açık olduğumuzu bilhassa belirttik. Birçok aktörün alanda olduğu ve çetrefilli istikametleri bulunan bölgesel bahislerde vakit zaman birtakım fikir ayrılıkları da olmuyor değil. Ancak bu ikili görüşmemizde çabucak hemen bütün bahislerde bir birlikteliğin olduğunu gördük. Bu tabi işin sevindirici tarafıdır.
PUTİN’DEN TÜRKİYE ZİYARETİ İÇİN YEŞİL IŞIK
Toplantımızı bu formda tamamlarken, Sayın Putin’den kısa vakitte bir iade-i ziyaret istedim. Kendisi de olumlu yaklaştı. Bir de “Yüksek Seviyeli Stratejik Kurul Toplantısını bu yıl bitmeden Türkiye’de yapalım” dedim. Ona da olumlu yanıt verdi.
“HERHANGİ BİR GERİ ADIM ATMAK KELAM KONUSU DEĞİL”
Türkiye olarak Suriye’de Rusya’yla birlikte kararlaştırdığımız her konuya bağlılığımızı sürdürüyoruz. Buralardan rastgele bir geri adım atmak kelam konusu değil. Bütün mutabakatlara uymaya ve güvenlik koridorundaki radikal ögelerin temizlenmesine de Türkiye olarak biz devam ettik. Bundan da taviz yok. Ancak tabi birebir yaklaşımı muhataplarımızdan da bekliyoruz. İdlib’de güvenliğini sağladığımız bölgelerde vakit zaman kimi ıstıraplar yaşanmıyor değil. Lakin bu külfetleri aşmak için ilgili ünitelerimiz muhataplarıyla görüşmek suretiyle bunu da çözmenin çabası içinde oluyorlar. Bu mevzuda da birlikte hareket etmenin değerine vurgu yapıyoruz. Bundan sonraki süreçte de bilhassa başkanlar seviyesinde telefon diplomasiyle, bunun yanında dışişleri ve savunma bakanlarımızın, istihbarat örgütlerimizin müşterek çalışmalarıyla bunları çözmenin çabası içerisinde olalım dedik ve bu bahiste da mutabakatımızı ortaya koyduk.
SURİYELİLERİN DÖNÜŞÜ
Tabi bölgede ateşkesin sağlıklı bir biçimde devamı, bilhassa Türkiye’den geri dönüşleri süratle artıracaktır. 400 bini İdlib bölgesine olmak üzere 1 milyondan fazla kişi meskenlerine, topraklarına dönüş yaptı. Bu olumlu bir gelişme. Bu sayısı artırmak ve ülkemizde konuk ettiğimiz Suriyelilerin itimatla topraklarına dönüşü için gerekli çalışmaları aralıksız sürdürüyoruz.
“TERÖRLE UĞRAŞTA DAYANIŞMAYI ARTIRMALIYIZ”
Benim bilhassa üzerinde durduğum bir öteki bahis da PKK/YPG’nin Moskova’da olmasıydı. Bunu kendilerine hatırlattım. Tıpkı halde bu örgüt ABD’de de Beyaz Saray’da ağırlandı. Burada da bunlara ilgi, maalesef ileri derecede. Malum Amerikalı McGurk denilen bir adam var. Bu adam terör örgütlerinin adeta sevk ve yönetimini yapıyor. “Terörle çaba hususuyla ilgili dayanışmamızı daha da artırmamız gerekir” dedik. Terör örgütü PKK/YPG’nin Mütnbiç ve Tel Rıfat’ta varlığının sonlandırılmasıyla ilgili, daha evvel varılan mutabakatların gereği yapılmalıdır.
SAVUNMA SANAYİİ İLE İLGİLİ YENİ KARARLAR
Tabi bu görüşmemizde bölgedeki mevcut durumu değerlendirmekle birlikte, bizim gündemimizi yüklü olarak Türkiye-Rusya bağlarını daha da geliştireceğimiz konular, savunma sanayiinden siyasi ve askeri mevzulara kadar atabileceğimiz ortak adımlar ve bir arada yapabileceğimiz yatırımlar oluşturdu. Bu hususlarda Sayın Putin çok açık ve net yapabileceğimiz yatırımları gündeme getirdi. Örneğin, Akkuyu’nun yanı sıra ikinci ve üçüncü nükleer güç santralleri konusunu, savunma sanayiine yönelik atılabilecek adımları görüştük.
TÜRKİYE’NİN UZAY ÇALIŞMALARI
Tüm bunlarla bir arada mesela Türkiye’nin uzay çalışmalarını konuştuk. Sayın Putin, uzayla ilgili Türkiye ile birlikte çalışmaya var. Uzayla ilgili atılabilecek adımlarla ilgili de heyetlerimizi, gruplarımızı çalıştıracağız. Yapılacak çalışmayla da bunun zamanlamasını, yol haritası belirleyeceğiz. Ona nazaran de inşallah ilerleyeceğiz. Yani uzay çalışmalarında da çok daha ileri boyutta bir teklif var. Bir tane karada, bir tane denizde platform oluşturmak suretiyle, buradan uzaya roket fırlatma çalışmalarını bir arada yapabileceğimizin teklifini sağ olsun yaptılar. Bu mevzuda da ilgili arkadaşlarımızı görevlendirerek çalışacağız.
“GERİ ADIM ATMAK KELAM KONUSU DEĞİL”
Bir sefer S-400 konusunda bizim sürecimiz devam ediyor. Geri adım atmak üzere bir şey kelam konusu değil. Bu faydalı görüşmemizde tabi ki bunları da etraflıca konuştuk ve bunları daha ileri boyutlara nasıl taşıyacağımızı görüştük. Hatta uçak motorları imalinde ne üzere adımlar atacağız, savaş uçaklarıyla ilgili ne üzere adımlar atacağız; bunları da yeniden etraflıca konuşma imkanımız oldu. Allah nasip ederse uçak motorları konusunda da tıpkı adımı atacağız. Bir öteki mevzu, gemi inşasında da tekrar birlikte birçok adım atabiliriz. Denizaltılara varıncaya kadar, burada da tekrar Rusya ile müşterek adımlarımız inşallah olacaktır. Çalışacağız. Durmak yok yola devam.
“ALTERNATİFLER TÜKENMEZ”
Almanya Reis serisi denizaltı işini biraz gevşekten alıyor. Almanya şayet bu işte bize verdiği kelamı yerine getirmezse yapacağımız iş, alternatifleri bulmaktır. Alternatifler tükenmez.
ZENGEZUR KORİDORU
Zengezur Koridoru bütün bölge için kıymetli bir imkan olacak. Burada hayata geçecek kara ve demir yolu çizgileri tüm bölge ülkeleri için ticari ve ekonomik fırsatlar getirecek. Azerbaycan bu koridor için geniş çaplı çalışmalar yürütüyor. Tabi Ermenistan tarafının da yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekiyor. Bölge ülkeleri için önerdiğim 6’lı platform konusuna Putin her an hazır.
BIDEN SORUNU
“Biden ile gidişat pek hayra alamet değil” demiştim. Bunları söyledik, karşılık geldi zati. Nasip olursa Roma’da görüşeceğiz. Oradan da inşallah Glasgow’a gideceğiz. Glasgow’da da büyük ihtimalle görüşeceğiz. Demek ki hayra alamet kimi adımlar atılıyor.
AFGANİSTAN’DA ASKERİ VARLIK OLARAK YOKUZ
Malum biz artık Afganistan’dan tüm askerlerimizi çektik. Asker varlığı olarak Afganistan’da yokuz. Ama Taliban’ın bizle uyumlu bir çalışma içerisine girmesi halinde bizim Taliban’la görüşmemek üzere bir ön yargımız da yoktur. Zira Afganistan halkı bizim yüz yıllara dayanan geçmişimiz olan bir halktır. İdareyle de ahenk olması halinde biz her türlü görüşmeyi yapabiliriz. Buna da kapımız açıktır. Kabil Havalimanı’nın güvenliğini sağlamada şu an prestijiyle yokuz lakin ileride olabilir.”