Türkiye‘deki büyük zincir marketlerde fahiş fiyatlara yönelik Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kontrollerin sıklaştırıldığını açıkladı. Yapılan kontroller sonucunda eserlerin büyük kısmının fiyatlarında düşüş yaşandı. Üreticiden market rafına gelinceye kadar eserlerin fiyatının değişmesine nakliye, vergiler, personel masrafları ve çürüyen eserlerin çöpe dökülünce çıkan maliyetlerinin eklenmesi münasebet gösteriliyor.
KOMİTECİNİN FİYATA TESİRİ OLMUYOR
Türkiye’nin örtü altı yaş zerzevat ve meyve üretim merkezi Antalya, kentte üretilen domatesten bibere, patlıcandan kabağa yaş zerzevat ve meyveleri hem iç piyasaya hem de yurt dışına gönderiyor. Üreticinin bütün dönem büyük emekle yetiştirdiği eserler, kent merkezinde bulunan ve Antalya’nın en büyük toptancı hali olan Antalya Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hal Kompleksi’ne getiriliyor. Buraya sabaha karşı gelen eserler, komiteciler tarafından teslim alınarak o gün oluşan borsaya nazaran fiyatlandırılıyor. Belirlenen kilogram fiyat üzerinden kurulcu yüzde 11.44 kesinti yapıyor. Yüzde 8’ini kendisine alıp vergi ve emekçi maliyetlerini karşılarken geri kalan 3.44’ü ise üretici ismine devlete hem vergi hem de Bağkur üzere masraflar için ödeniyor. Üreticinin eline kilogramını 5 liraya getirdiği eserden kesintiler sonrası 4.43 TL geçiyor. Tüccar ise eseri komiteciden alıp nakliye ve personellik masraflarını da ekleyerek yurt dışına ya da iç piyasaya sunuyor.
SERADA 2.50 TL, MARKETTE 6.90 TL
Antalya’da serada yetiştirilen domatesin fiyat izini, Demirören Haber Ajansı grubu sürdü. Serada kilosu 2.5 TL ile 5 TL ortasında çıkan domatesten çabucak herkesin market, manav, semt pazarında basitçe ulaşabildiği standart üretim 2.50 TL’lik domates, eserin çıkış yaptığı seraya sadece 5 kilometrelik uzaklıktaki zincir marketin rafına 2 katından fazla fiyatla çıktı. Yüzde 176’lık farkla market rafında satışa sunulan domatese zincir market idaresinin raf sarfiyatı, personel maliyeti, nakliye, çürük ya da ezilen domateslerin maliyetini ve KDV eklediği öğrenildi. Kontrolden sonra da kimi marketlerin ise 6.90 TL’lik fiyat etiketinin üzerini çizip indirim yaparak 5.15 TL’ye sattığı görüldü. Serasında topladığı eserin kat kat fazla fiyatla markette satıldığını görünce üzüldüğünü anlatan üretici Mustafa Aslan, “Bizim para kazandığımız çok söylenemez. Aslında girdi maliyetleri epeyce arttı. Gübre fiyatları bir anda iki katı arttı. Benim kilosunu 2.50’ye toplayıp toptancı haline götürdüğüm domates markette 6.90 TL’ye satılıyor. Ortadaki farkı anlamıyorum” dedi.
“MARKETLER ZERZEVAT MEYVE GELİRLERİNİ SERMAYE OLARAK KULLANIYOR”
Antalya Toptancı Hal Yaş Zerzevat ve Meyve Komitecileri Dernek Lideri Hasan Ali Yılmaz, komitecilerin fiyata bir tesirinin olmadığını, gelirlerinin sabit olduğunu söyledi. Marketlere verilen eserlerin paralarının 90 güne kadar tahsil edildiğini tabir eden Yılmaz, “Hiç güzel bir durum değil. Evvelden marketler bu kadar karar sahibi pazara hakim değilken paramızı haftalık alırdık. Marketler borcunu ödemeden mal alamazdı. Biz de paramızı haftalık aldığımız için üreticiye anında ödeme yapardık. Marketlerin eline geçince herkes kaybeder oldu” diye konuştu.
Marketlerdeki eserlerden kredi kartıyla satış yapıldığında dahi marketin kasasına bankadan 15 gün sonra ödeme yapıldığını belirten Yılmaz, “Marketin kasasına para girdikten 50 gün sonra bize ödeme yapıyor. Neden bekliyorlar bu kadar? Bizim paramızı sermaye olarak mı kullanıyorlar? Zerzevat meyveden elde ettikleri geliri kasalarında bekletip bize, çiftçiye ödemeyerek sermaye olarak kullanıyorlar” dedi.
Marketlerdeki zerzevat ve meyvelerin yüksek fiyatlı satışının olağan olmadığını da kaydeden Antalya Toptancı Hal Yaş Zerzevat ve Meyve Komitecileri Dernek Lideri Hasan Ali Yılmaz, “Örneklerini görüyoruz. Bir arkadaşımız 3 liraya sattığı eserin tıpkı etiketle İstanbul’da 9 liraya satıldığını görmüş. Maliyetler muhakkak. Bu kadar fark olamaz. Nakliye, reyon yazmışlar da yazmışlar. Marketler kendilerine çok az bir kalem kar bırakmış. Aslında o denli değil” sözlerini kullandı.
SEMT PAZARI ESNAFI DA DURUMDAN ŞİKAYETÇİ
23 yıldır pazarda zerzevat meyve sattığını belirten Seyfettin Akbulut, marketlerin fahiş fiyatlarla eser sattığını söyledi. Marketlerin büyük bütçelerde piyasayı elinde tuttuğunu kaydeden Akbulut, “Özellikle pandemi devrinde herkes marketlere yöneldi. Ben çilek satıyorum. Kilosu bende 10 TL, markete gidin bakın en az 20 TL’dir. Pazarlar marketlerden ucuz. Fiyatlara bakınca resmen vatandaşa zulmediliyor” dedi.
Bir diğer semt pazarı esnafı Musa Ağırman ise pazarların marketlere nazaran daha taze olduğunu söyledi. Marketlerin bekletilen eser satmasına karşın daha kıymetli olduğunu söyleyen Ağırman, “Marketlerin daha ucuz olması lazım. Bizde 10 liralık zerzevat meyve orada 15.90, 13.90’dan satılıyor. Biz de şikayetçiyiz bu durumdan. 5’e alınan eserin 15’e satılması fahiş fiyattır” diye konuştu.
Elma satışı yapan Yasin Akbulut da marketteki fiyatlara reaksiyon gösterdi. Kendisinin 5 liraya elma sattığını belirten Akbulut, “Evimin önündeki markette gördüm. Beğenmediğimiz elma orada 8 liraydı” tabirlerini kullandı.
TÜKETİCİ SEMT PAZARINDAN VAZGEÇMİYOR
Pazarda 3 kilosu 10 liradan domates alan Canan Faraş, “Burada daha rahat seçebiliyoruz. Fiyatı da uygun. Markette kilosu 5 lira. Marketler benim için değerli. Fahiş fiyat uyguluyor olabilirler” dedi.Pazardan 3 poşet eser aldığını belirten Mehmet Erdoğdu Yiğit, “40 TL harcadım. Markette alsaydım daha fazla ödeyecektim. Konutumun önünde market var. Domatesin fiyatına bakıyorum 7-8 lira. Burada 3-4 lira. Semt pazarı daha ekonomik olduğu için geliyorum” diye konuştu.
Alışveriş yapan Kemal Bal ise marketlerin kendilerine nazaran fiyat belirlediğini söyledi. Marketlerin fiyatları katladığını söyleyen Bal, “Burada 2-3 liralık eser markette 7-8 lira. Patates burada 3 kilosu 10 lira, markette kilosu 8 lira. Marketlerde fahiş fiyat var. Pazara 200 lira ile geldim. Markete gitseydim en az 300 lira harcardım” diye konuştu.
