Fatima Çelik
Türkiye 6 Ekim 2021 prestijiyle global ortalama sıcaklık artışını sıcaklık artışını 1,5 derecede sınırlamayı hedefleyen Paris İklim Mutabakatı’nı onaylayarak 2053’te Net Sıfır Emisyon amacını kabul etti. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) son kıymetlendirme raporuna nazaran Dünya Net Sıfır Emisyon amacında başarılı olursa şu anda 1,25 derece olan sıcaklık artışı bu yüzyıl sonuna kadar 1,5 derecenin altında sınırlanabilecek. Bu amaç doğrultusunda, 2018’den itibaren kalan karbon bütçesi, yani atmosfere global çapta salınabilecek azamî karbondioksit ölçüsü ise 580 GtCO2 olarak belirlenmiş durumda.
Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi’nin (İPM) hazırladığı “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050’de Net Sıfır” başlıklı yeni raporuna göreyse Türkiye’nin 2015’te niyet beyanı olarak sunduğu Ulusal Katkı Beyanı (NDC) Net Sıfır maksadını karşılamıyor. Araştırmacılara nazaran Türkiye’nin birinci iş olarak 2053’te Net Sıfır amacıyla uyumlu orta ve uzun vadeli bir yol haritası belirlemesi ve maksatlarını güncelleyerek yeni bir Ulusal Katkı Beyanı (NDC) hazırlaması gerekiyor.
Türkiye’nin ne kadar karbondioksit bütçesi kaldı?
Paris İklim Muahedesi, global bir amaç belirlese de ülkelerin emisyon azaltım yükümlülüklerini neye nazaran belirleyeceğine ait net bir sistem geliştirmiyor. Fakat hakemli bir küme olan Paris Equity Check’in (PEC) bilimsel yaklaşımlarıyla global sera gazı emisyonlarından sorumlu en önemli ülkelerin karbon bütçelerini adil paylaşım ve hakkaniyet prensibine uygun bir biçimde hesaplamak mümkün.
Türkiye, 2017 prestijiyle global karbondioksit emisyonlarının yüzde 1,2’sini salıyor. İPM’nin yaptığı hesaplamaya nazaran 2018’den itibaren Türkiye’nin harcayabileceği azamî karbondioksit bütçesi 7,95 GtCO2 civarına denk düşüyor. Bu da global bütçenin yüzde 1,37’sini oluşturuyor. Bu hesaplamaya nazaran Türkiye’nin gelişmiş ülkelerden ve dünya ortalamasından daha geç ve daha yavaş azaltım yapabileceği varsayılıyor.
“2050’ye dek karbondioksit emisyonu yüzde 66 artabilir”
İPM’nin raporunda ayrıyeten Türkiye’nin 2053’te Net Sıfır Emisyon gayesine ulaşabilmesine dair bir yol haritası sunuluyor. İPM İklim Değişikliği Koordinatörü Dr. Ümit Şahin’in “Türkiye’nin büyüme yaklaşımı, inşaat bölümü ya da araba kullanımı üzere mevcut ekonomik yapısını bütünüyle değiştirmeden nasıl bir azaltım sağlayabileceğini görüyoruz” kelamlarıyla açıkladığı rapor, iki senaryo üzerinden ilerliyor.
Raporun müellifleri ve araştırmacıları ortasında İstanbul Siyasetler Merkezi İklim Değişikliği Koordinatörü Dr. Ümit Şahin, EPRA’dan Doç. Dr. Osman Bülent Tör ve Dr. Saeed Teimourzadeh, ODTÜ’den Dr. Bora Kat ve Prof. Dr. Ebru Voyvoda, VENESCO’dan Arif Künar, GTE Carbon’dan Kemal Demirkol ve Kadir Has Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erinç Yeldan bulunuyor.
Raporda Türkiye’de mevcut ekonomik yapısı içinde sera gazı emisyonlarını azaltmak için rastgele bir siyaset izlenmediği senaryoda, toplam karbondioksit emisyonunun 2050’de 2018 düzeyine nazaran yüzde 66 artarak yaklaşık 700 milyon tona çıkacağı öngörülüyor.
Meğer rapora nazaran Türkiye, 2050’de Net Sıfır Emisyon maksadı doğrultusunda gerekli siyasetleri izlerse, ekonomik yapı, nüfus artışı, ekonomik büyüme üzere mevcut makroekonomik varsayımlarını koruyarak karbondioksit emisyonunu 2050’de 2018’e nazaran yüzde 70 azaltarak 132 milyon tona düşebilir.
“Elektrik üretimi en süratli azaltım sağlanacak sektör”
Rapor maksada ulaşmak için elektrik, ulaşım, binalar, sanayi, hizmet ve tarım bölümü için bir dizi müdahale öneriyor. Buna nazaran tüm dallarda güçten kaynaklanan karbondioksit emisyonları 2030’da 2018 düzeyine nazaran yüzde 37, bütün karbondioksit emisyonları ise 2030’da 2018 düzeyine nazaran yüzde 32 azaltılabilir.
Elektrik üretiminin en süratli azaltım sağlanacak kesim olmasından hareketle elektrik bölümünden kaynaklanan emisyonların 2030’da yarıya indirilmesi hedeflenebileceğine işaret edilen raporda, güç üretiminde kömürün 2035’te büsbütün terk edilmesi hedeflenebileceği, ayrıyeten elektrik üretiminde doğal gaz, şebeke esnekliğiyle ilgili daha savlı tahliller üretmek yoluyla 2050’den evvel büsbütün terk edileceği belirtiliyor.
Rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokülte üzere çağdaş yenilenebilir güç gücünün elektrik konseyi gücündeki hissesi 2030’nın yüzde 50’ye çıkarılabileceğine işaret eden uzmanlar, öbür tekliflerini “2030’a kadar her yıl ortalama 3 GW güneş ve 2,5 GW rüzgar gücü santrali yapılarak 2030’da her iki yenilenebilir güç konseyi gücünün yaklaşık 35 GW’ye ulaştırılması, elektrikli araçların toplam binek araçları ortasındaki oranının 2030’da en az yüzde 20’ye, toplu taşımada ve yük taşımada kullanılan araçlar ortasındaki oranının en az yüzde 10’a çıkarılması, ayrıyeten binalarda kömür kullanımının en kısa müddette sonlandırılması, doğal gazdan elektriğe geçilmesi ve ısı pompalarının kullanımının hızlandırılması yoluyla 2030’da 2018 düzeyine nazaran yüzde 50 emisyon azaltımı hedeflenebilir” formunda sıralıyor.
Sanayi ve başka üretici kesimlerin güç tüketiminden kaynaklanan emisyonları 2018 düzeyine nazaran 2030’da yüzde 26, 2050’de yüzde 67 azaltılabileceği vurgulanan rapora nazaran sıralanan bu müdahaleler yapılırsa, Türkiye’nin 2018 ile 2050 yılları ortasında güç tüketiminden kaynaklanan kümülatif karbondioksit emisyonları 7,4 GtCO2 ile belirlenen karbon bütçesinin (7,95 GtCO2) altında kalabilir.