Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, katılmaktan son anda vazgeçtiği Glasgow’daki Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği bahisli Başkanlar Doruğu ile ilgili “Talep ettiğimiz güvenlik protokolü standartları vardı. Taleplerimiz yerine getirilmeyince biz de Glasgow’a gitmekten vazgeçtik” dedi. ABD Lideri Biden ile gerçekleşen görüşmeyi “samimi ve yapan” olarak pahalandıran Erdoğan, görüşmenin içeriğiyle ilgili “Hepsinden öte natürel bizim bu F-35 hususumuz var. Malum bizim 1 milyar 400 milyon dolarlık yaptığımız bir ödeme var. Bununla ilgili olarak da F-16 tedarikini müzakere ettik. Biden ‘Çok kısa vakitte sonuç alamayabiliriz. Biliyorsunuz iki farklı kısımdan, Temsilciler Meclisi ve Senato’dan geçiyor. Malum, durum 50-50 lakin ben elimden geleni yapacağım’ dedi. Ben de kendisine ‘Bunu başarabileceğinize inanıyorum ve bu hususta şu anda tartının sizde olduğunu görüyorum’ dedim” açıklamasını yaptı.
Erdoğan, İtalya dönüşü uçakta soruları yanıtladı.
G20 Roma Tepesi’nde global ekonomik gelişmelerin ele alındığını belirten Erdoğan, “Sağlık boyutuyla uğraşta kıymetli aralık aldığımız salgının olumsuz ekonomik tesirleri hala devam ediyor. Bilhassa emtia fiyatları ve borçluluk oranlarının önemli oranda yükseldiğini görüyoruz. Global enflasyon baskısı da tıpkı formda giderek artıyor. Bu çerçevede ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak maksadıyla ne üzere tedbirler alabileceğimizi değerlendirdik. Global enflasyonla uğraşta iş birliğinin kıymetine değindik” dedi.
Tepede Koronavirüs salgınının global sıhhat sistemine olan tesirleri üzerine başkanlarla fikir alışverişinde bulunduklarını belirten Erdoğan, “Aşı sorununda süregiden adaletsizliğin ve ayrımcılığın önlenmesi gerektiğini vurguladık. Şu an klinik deneyleri yapılan TÜRKOVAC aşımızı, onaylanınca, milletimizle birlikte insanlığın da istifadesine sunacağımızı söz ettik” açıklamasını yaptı.
“F-16 tedariki konusunda olumsuz bir yaklaşım görmedim”
Erdoğan’a uçakta sorulan sorular ve karşılıklar şöyle:
IŞIK ÖZKAN ERBAY: ABD Lideri Sayın Biden ile görüşmenizin genel çizgilerini neler oluşturdu? Görüşmelerden evvel Amerikan tarafının Reuters kanalıyla bir bildirisi vardı, Biden cenahlarından Türkiye’ye bir halde tansiyonun düşürülmesi konusunda telkinlerde bulunulacağı halinde. Lakin daha sonra her iki taraftan da görüşmenin çok olumlu geçtiği istikametinde açıklamalar oldu. Türk-Amerikan ilgilerinin geleceğine dair değerlendirmeleriniz nelerdir?
Sayın Biden ile samimi ve yapan havada bir toplantı yaptık. Toplantıda Mevlüt Beyefendi, İbrahim Beyefendi ve Hakan Beyefendi benimle birlikteydiler. Kendisinin yanında da Dışişleri Bakanı ile güvenlik ve istihbarattan sorumlu isimler vardı. Toplantıyı çok olumlu bir havada devam ettirdik. Afganistan, Suriye, Libya ve Doğu Akdeniz mevzularında iş birliğimizi güçlendirmenin yanı sıra bilhassa de ekonomik ilgilerimizi çok daha ağır bir halde devam ettirme kararı aldık. Bunun için de arkadaşlarımıza gerekli talimatları verdik. Çabucak Hazine ve Maliye Bakanlarımıza muhataplarıyla çok daha sık görüşmelerini söyledik. Böylelikle inşallah iktisatta ikili ticaret hacminde 100 milyar dolar gayemize ulaşırız ve bu yolda yürürüz. Tabi NATO ittifakı ve stratejik iştirak bağlamında atılacak adımları da istişare etme fırsatını bulduk. Hepsinden öte tabi bizim bu F-35 mevzumuz var. Malum bizim 1 milyar 400 milyon dolarlık yaptığımız bir ödeme var. Bununla ilgili olarak da F-16 tedarikini müzakere ettik. Bu hususta da kendilerinden olumsuz bir yaklaşım görmedim. Tam bilakis tekrar bununla ilgili de Savunma Bakanlarımız birbiriyle görüşecekleri üzere Dışişleri Bakanlarımız da muhataplarıyla görüşerek inşallah iki ülke bağlantılarını ilgilendiren bu hassas mevzuyu da neticelendirmeyi umuyoruz. Biden “Çok kısa vakitte sonuç alamayabiliriz. Biliyorsunuz iki farklı kısımdan, Temsilciler Meclisi ve Senato’dan geçiyor. Malum, durum 50-50 lakin ben elimden geleni yapacağım” dedi. Ben de kendisine “Bunu başarabileceğinize inanıyorum ve bu mevzuda şu anda tartının sizde olduğunu görüyorum” dedim. İnşallah Savunma Bakanlarımız da birbirleriyle görüşmeleri devam ettirecekler. Bugünkü toplantıya katılan arkadaşlarımızın bu işi yakın markajda tutmasıyla inşallah bunu nihayetlendirirsek, burada iki tane değerli başlığımız olacak; biri tedarik, biri de elimizdeki F-16’ların modernizasyonu. Bunların da o ortada inşallah yapılma durumu kelam konusu olacak.
IŞIK ÖZKAN ERBAY: Bir de kendisine Daha Adil Bir Dünya Mümkün kitabınızı takdim ettiniz bildiğimiz kadarıyla. Türkiye’nin Yeşil Kalkınma İhtilali çalışması da vardı. Bu ikisiyle ilgili geri dönüşleri neler oldu?
Gerek benim “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” kitabımı gerekse “Türkiye’nin Yeşil Kalkınma Devrimi” kitabını Sayın Biden’a ikram ettim. “Türkiye’nin Yeşil Kalkınma Devrimi” kitabında benim bir takdim yazım bulunuyor. Biden’a “Biliyorsun ben de çevreciyim” dedim. Biz bu kitapları verince o da “Ben de size kendi kitabımı takdim edeceğim” dedi. Onun da vefat eden oğlu hakkında yazdığı bir kitabı var.
BELKIS KILIÇKAYA: BM Doruğu sonrası selefleriyle mukayese edip Biden için “Kendisiyle âlâ başladık diyemem” demiştiniz. Bu sefer bu görüşmeden sonra bu kanaatiniz değişti mi?
Olağan kurallar atmosfere nazaran değişiyor. BM sırasında farklı beklentilerimiz vardı. O farklı beklentiler olmayınca olay biraz daha farklı bir duruma yanlışsız gitti. O gelişme farklıydı. Bu görüşme için medya da “20 dakikalık bir görüşme olacak” diyordu. Bizim görüşme 1 saat 10 dakika sürdü. Medyanın bizimle nasıl uğraştığını anlayın. Yani kendilerince “kabul etmeyecek, görüşmeyecek” de derler, 20 dakikaya da indirirler! Fakat bizim görüşme 1 saat 10 dakika sürdü. O müddette de protokol daima geldi gitti, geldi gitti, onlara bir iki kere kaş göz yaptı. En sonunda da bir yerde artık görüşmeler vardı, bir taraftan da toplantı başlamıştı, çabucak onlara gitmek zorunda olduğumuz için başka programlara geçmek durumunda kaldık. Onun için BM Genel Heyetinin olduğu periyottan bu yana farklı bir sürecimiz oldu. Artık tabi bizim Türkevi tam BM’nin çapraz karşısında. İnşallah gün ola harman ola. Konuk ederiz, orada da görüşmemizi yapabiliriz, o da olur. Niçin olmasın. Ayrıyeten güvenlik, savunma, ticaret, terörle gayret ve bölgesel mevzular başta olmak üzere aramızdaki bütün mevzularla ilgili ortak bir sistem kurulması konusunda mutabık kaldık, anlaştık. İnşallah bu hususları da ilgili arkadaşlarımız şahsen yürütecekler.
NAZLI ÇELİK: Anladığımız kadarıyla son derece sıcak ve samimi bir görüşme olmuş lakin öte yandan bir de Amerika’nın bugüne kadar açıkça PKK/YPG’ye verdiği takviye var. Silah eğitimi devam ederken Türkiye’nin onca ikazına karşın tatbikat yapmaya kadar gitti işler. Sizin bu mevzuda aslında çok açık ve net bir bildiriniz vardı. Sorumluluklar karşılanmadığı sürece her an bir operasyon sinyali verdiniz, “Gerekirse operasyon yaparız bu bölgede” dediniz. Biden ile bu görüşmede de, buradaki basın toplantısında hüznünüzü lisana getirdiğinizi belirttiniz ve yeni bir sürecin bundan sonra başlayacağını söylediniz. Bu yeni süreçten ne bekliyoruz ve bundan sonraki süreç Türkiye’nin operasyon ihtimalini nasıl tesirler?
Operasyonun yapılması gerektiği vakitte tabi ki operasyon yapılır. Ondan geri adım atılmaz. Bir kere terör örgütleriyle olan gayretimizden bizim asla sarfınazar etmemiz mümkün değildir. Şayet karşımızda bir terör örgütü olan PKK/PYD/YPG varsa, ne gerekiyorsa biz bunu yaparız. Bundan da taviz vermeyiz. Bunu esasen biz kendilerine her vakit söyledik ve söylüyoruz. Bundan sonraki süreçte de NATO’da müttefiksek, NATO müttefiki olarak bizim ittifak halinde olduğumuz ortağımızın bu türlü bir şeye tevessül etmemesi gerekir. Yeniden birebir halde bundan sonraki süreçte de Türkiye’nin temel önceliklerinden olan bu sorunda bir arada çalışmamız gerektiği konusunda bugün de mutabakata vardık. Orada da kendilerinin olumsuz bir yaklaşımı olmadı.
FADİME ÖZKAN: İtalya Başbakanı Draghi’yi kabul edişinizi sormak istiyorum. Bilhassa Nisan ayında Draghi’nin atanmış bir başbakan olarak, tekraren seçilmiş bir Cumhurbaşkanına karşı kullandığı bir tabir vardı. Bu Türkiye’de haliyle büyük bir reaksiyon gördü. İtalya medyasında da sizin İtalya’ya gelmiş olmanızın ve bu kabulün bir telafi beklentisi oluştuğuna yönelik haberler çıktı. Draghi’nin şahsen bu hasarlı durumu telafi edebilmek için nasıl bir yaklaşımı oldu, bu mevzu hiç geçti mi, aranızda nasıl bir bağlantı oluştu?
Biz İtalya ile Berlusconi periyodundan itibaren çok hoş, başarılı işler yaptık. Savunma sanayiinde de o periyotta çok önemli bir adım atarak bu Atak helikopterlerimizi biz İtalya ile anlaşarak aldık. Onlarla buna başladık. Bilhassa Atak helikopterlerinde müşteri çok ancak bizim tek problemimiz, bu Rolls-Royce noktasında gerekli olan motoru istediğimiz ölçüde temin edemediğimiz için ihracatında maalesef çok çok başarılı olamıyoruz. Atak helikopterlerinde elimizde bol ölçüde Rolls-Royce motor olsa biz önemli manada ihracat yaparız. Bu devirde inşallah burayla adımları yine başlatıp atarken, onların motor teminini sağlamalarıyla biz Atak helikopter talebini karşıladığımız vakit savunma sanayiinde önemli manada bir sıçrama daha yapmış oluruz. Olay yalnızca İHA, SİHA, Akıncı’da kalmaz. Birebir vakitte Atak helikopterleriyle de dünyada farklı bir yere geliriz. Bunun dışında da ben Biden’ın buraya farklı yaklaşım göstermediğini, onun da olumlu bir yaklaşım yahut beklenti içerisinde olduğunu görüyorum. Temennim odur ki inşallah en kısa vakitte bu süreci başarılı bir halde sürdürürüz.
MEHMET ACET: Fransa Cumhurbaşkanı Macron’la görüşmenizin ayrıntılarını da merak ediyoruz. Nasıl bir atmosferde geçti, hangi bahisler üzerinde duruldu? Görüşmenizin ikili bağlantılara tesiriyle ilgili değerlendirmeleriniz neler olur?
Macron ile olan görüşmemizde 5-6 ana başlık vardı. Bunların merkezinde tabi Libya vardı. Libya ile ilgili Berlin Konferansının bir benzerini Paris’te yapmak istiyor. Bu bir yerde durumdan görev çıkarmak üzere oluyor. Bizim oraya ısrarla eş lider olarak gelmemizi istiyor. Dedim ki “Berlin’de zati biz bu konferansı yaptık. Kaldı ki buraya kimi davetleriniz var; mesela Yunanistan, mesela İsrail, mesela Kıbrıs Rum kesimi… Bunların katılacağı bir Paris Konferansına biz katılamayız.” Durdu ve “Bir çalışma yaptırsak bunun üzerinde, özel temsilciler belirlesek” dedi. Ben de “Şartımız bu, bir sefer bunlar olmayacak. Şayet Yunanistan buraya gelecekse özel temsilci falan da göndermeye gerek yok. Burada çok ısrarcı durumundaysanız özel temsilcileriniz kim, bunları da görelim lakin burada Yunanistan, İsrail ve Kıbrıs Rum kısmı olacak olursa bunu esasen yapamayız” dedim. Birincisi bu. Artık o da isimler verecek, biz de isimler vereceğiz, arkadaşlar ortalarında görüşme yapacaklar. Ama tabi bu koşullarımız yerine gelmedikten sonra olmaz.
Bir başka mevzu Afganistan sıkıntısı. Afganistan ile ilgili de malum, askerimizi çektik, askerimiz artık orada yok. Tabi bunların meşakkatleri var; orada vakit zaman Fransızlar olabilir, bunların oradan alınması gibi… Dedik ki biz şu anda Katar’la çalışıyoruz, bir çabamız var ve bizim Afganistan’da Afganistan halkını yalnız bırakmak üzere bir fikrimiz yok.
Ondan sonra güney Kafkasları gündeme getirdi. Dedik ki biz geçen hafta oradaydık ve güney Kafkaslar’da da şu anda atılan olumlu adımlar var ve bu olumlu adımları da Sayın İlham Aliyev kardeşimiz kararlı bir halde sürdürmek istiyor. Hatta Paşinyan’la da görüşmesi oldu. Bu görüşmede de bölgede 6’lı bir platform oluşturalım konusu gündeme geldi. Rusya, Azerbaycan, Türkiye, İran, Gürcistan ve bunun yanında bir de Ermenistan, şayet hepsi de kabul ederse burada bir barış platformu oluşturmuş oluruz. Bizim kederimiz, bu da olursa isabetli olur.
Macron’la görüşmemizde Libya ile ilgili mevzuda bizim askerlerimizin eğitmen olarak ve Libya’nın ulusal hükümeti ile mutabakatlı halde orada bulunduğunu da bir kere daha söz ettim.
HAKAN ÇELİK: Yunanistan ve Fransa ortasında yapılan muahede uyarınca Yunanistan Fransa’dan Rafale uçak alıyor, fırkateynler alıyor. Öbür taraftan mümkün çatışma durumunda muhakkak açılardan Yunanistan ile birlikte etme istikametinde bir mutabakat gerçekleştirdiler. Bu tablo Doğu Akdeniz ve Ege’deki jeostratejik dengeyi ne tarafta etkileyebilir?
Sayın Biden’a da Macron’a da bu mevzuyu söyledik. Dedik ki bu Dedeağaç olayı nedir? Burada bu türlü bir üssün kurulması bizi, halkımızı önemli manada rahatsız ediyor. Bununla ilgili olarak da Macron sahiplenemedi ve Rafale ile ilgili de “Onların parası var” dedi. Dedim ki “Bak seni aldatıyorlar. Bunların parası falan yok. Yalnızca Batı’ya 400 milyar avro borcu olduğunu biliyorum.” “Paraları var” dedi. Her şey para! Tabi bir de üs problemi var. Ancak bu gelişmelerle ilgili bizim bütün kederimiz Türkiye olarak biz güçlü olacağız.
ÖZAY ŞENDİR: Dünyada tek S-400’ü olan ülke biz değiliz. Hindistan da aldı. Aralık ayında da teslim alacaklar. Ama Amerika’nın bütün tesirli mecmuaları, Amerikan senatosundan üyeler, “Aman Hindistan’a S-400 yaptırımı uygulamayalım” diyorlar. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı da “Dışişleri ile Lider Biden karar verir, yaptırım uygulanmayabilir Hindistan’a” diyor. Bir de F-16’nın en üst modelinin bir gibisi F-21 diye bir fabrika kurdu Lockheed Martin Hindistan’da. S-400 yüzünden Türkiye’ye F-16’yı verip vermemeyi kongrede tartışırken, Hindistan’a yaklaşımları bu halde. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben Roma’daki görüşmemizden sonra bu türlü bir şeyin olmadığını görüyorum. Şu anda gerek Dışişleri Bakanımız gerek Savunma Bakanımız muhataplarıyla yapacakları görüşmelerle bu işi neticelendirirler ve biz de kendisiyle ayrıyeten yapacağımız görüşmelerle işi yakın takibe alırız. Tabi Hindistan sorunu kıymetli. Zira Hindistan NATO’da değil lakin Türkiye NATO’da, senin ortağın. Münasebetiyle NATO’daki ortağınla bu türlü bir şeye girmiyorsun, NATO’da olmayan Hindistan’la bu türlü bir adım atmaya kalkıyorsun. Bu tabi bizi üzer.
AYŞE BÖHÜRLER: G-20 sonuçlarıyla ilgili sormak istiyorum. Aşı milliyetçiliği konusunu basın toplantısında lisana getirdiniz. Putin de bu nedenle Batı’yı suçladı. Batı’yı memleketler arası aşı kampanyalarını etkilemekle, engellemekle ve Rus aşısını gündeme almayarak rekabeti engellemekle suçlayan bir açıklama yaptı. Bu husus, birtakım aşıların kabul edilip birtakım aşıların reddedilmesi konusu dorukta nasıl ele alındı? Bir oburu İtalya Başbakanı Draghi’nin açılış konuşmasında söylediği fakir ülkelerin aşıya erişmesi yüzde 3 üzere çok düşük bir oranda ve bir yıl içinde yüzde 70 etap kaydedilmesi gerekiyor ki pandemiyle savaşılabilsin. Bu hususta gündem ne oldu? Sizin görüşlerinizi almak istiyorum. “Bir küme kurulmasını önereceğim” demiştiniz. Bunu kapsıyor mu? Avrupa’nın, G-20 ülkelerinin taahhüt ettikleri global iklim değişikliğiyle çaba için bir para var. 100 milyar dolar üzere bir parayı emisyon hacmini, sera gazı tesirini azaltmak için vermeyi taahhüt ettiler. 2025’e kadar bu taahhütlerini yerine getirmeleri gerekiyor. Bu husus ne çerçevede lisana geldi? Bir de dijital global memleketler arası şirketlere vergi sıkıntısı raporda vardı, bu mevzularla ilgili fikirlerinizi almak isteriz?
Aşı konusunda biz şu anda bir argümanla ortadayız. Bizim savımız TÜRKOVAC ve biz TÜRKOVAC’ta inşallah bu yıl sonuna kadar üretime tam manasıyla geçtiğimizde burada rastgele bir kıskançlık yapmadan bunu dünya ile paylaşacağız. Dünya ile bunu paylaşırken de adeta “Siz yapmadınız fakat biz yapıyoruz” iletisi vereceğiz. Bu yaklaşımımızı çok kısa vakitte ürettiğimiz elektronik teneffüs aygıtlarında da gösterdik. O teneffüs aygıtlarını üretmeye başladığımız andan itibaren buna sahip olmayan Afrika ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkeye gönderdik. Bunu da yaparken hasbi yaptık, hesabi yapmadık. Tıpkı halde biz yurt dışına önemli manada oksijen tüpü de gönderdik. Bütün bunlar hakikaten o anlarda çok çok büyük kıymet arz etti. Tabi TÜRKOVAC seri üretime girdikten sonra biz inşallah dünyada istikrarları biraz değiştiririz.
Global iklim değişikliğiyle gayret için mali taahhüt konusuna gelince, verilen kelamlar gerçekten büyük. Mali noktada olmaktan öte bilhassa Afrika ülkelerine yönelik çok önemli bir dayanak olmadı. Merkel’in Afrika ülkelerine yönelik olumlu bir çıkışı vardı, “Oralara belirli dayanaklar verilmelidir” diye. Afrika ülkeleriyle ilgili en can alıcı dayanak ve gaye bizden oluyor. Türkiye olarak biz bu süreç içerisinde de her türlü takviyemizi Afrika ülkelerine verdik. Onları kendi başlarına bırakmadık. Aşı da verdik. Biz kendimiz şimdi üretmedik fakat kendimize aldığımız aşılardan Afrika ülkelerine önemli manada gönderdik. Bilhassa teneffüs aygıtları da gönderdik.
ÖZAY ŞENDİR: Müstakbel Almanya Başbakanı’nı nasıl buldunuz? Türkiye’nin kıymeti konusunda bilgilendirilmiş mi? SPD Yeşiller’le ortak olması kelam konusu, oradan Türkiye’ye yönelik bazen garip bildiriler gelebiliyordu. Nasıl buldunuz Başbakan adayını?
Sayın Laschet, bana nazaran sempatik biri. Şunu da unutmayalım ki Alman idaresinde bakanlık yaptı. Yani dışarıdan gelen birisi değil. Aslında bize de yabancı değil. Yani SPD’nin içinde olan birisi ve ortak dostlarımız var. Zannediyorum biz çok fazla yabancılık çekmeyeceğiz. O da yabancılık çekmeyecek. İnşallah Kasım-Aralık üzere de hükümeti kuracaklarını söylüyor. Ben güveniyorum.
İSMAİL KAPAN: Son vakitlerde Balkanlar’da kaygı verici bir tansiyon tırmanıyor. Bilhassa Sırp önder Dodik’in açıklamaları korkutucu. Bu konuda değerlendirmeleriniz nelerdir?
Balkanlarda, Bosna-Hersek’te zorluklarla tesis edilen barış ve huzur ortamını koruma etmek çok kıymetli. Türk halkının gönlünde de ikili bağlarımızda de burasının başka bir yeri vardır. Biz her vakit buradaki kardeş ülkelerin yanındayız. Temenni ederiz ki bundan sonra da barış, huzur ve itimat ortamının devamı istikametinde hareket edilir. Biz bundan sonra da bu sürece takviye olmayı sürdüreceğiz.
MELİH ALTINOK: İskoçya’ya neden gitmediniz?
Glasgow’da düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği bahisli Başkanlar Tepesi için talep ettiğimiz güvenlik protokolü standartları vardı. Bunlar milletlerarası bütün ziyaretlerimizde bize ve öteki bütün önderlere her vakit uygulanan protokoldeki standartlardı. Lakin bize bunların son anda karşılanamayacağı söylendi. Daha sonra bizim geri çevrilen talebimizdeki standartların öbür bir ülke için istisnai olarak sağlanabildiğini öğrendik. Bu diplomatik teamüllere de uymuyordu. Bunu kabul edemezdik. İlgili ünitelerimiz net bir duruşla görüşmelerini sürdürdü. Sağ olsun Boris Johnson da süreçle ilgilendi. Birinci başta probleminin çözüldüğünü söz etti. Ama son anda bize geri dönüp İskoçya tarafının zorluk çıkardığını söyledi Taleplerimiz yerine getirilmeyince biz de Glasgow’a gitmekten vazgeçtik. Nihayetinde bu yalnızca kendi güvenliğimizle ilgili değil, ülkemizin prestijiyle da ilgili bir sıkıntıydı. Biz milletimizin prestijini korumakla mükellefiz. Hiçbir yerde ülkemizin saygınlığına, izzetine halel gelmesine müsaade etmeyiz. Daha adil bir dünyayı lakin eşitlikçi bir yaklaşımla kurabileceğimizi de böylelikle bir defa daha göstermiş olduk.
TIKLAYIN | Reuters’a konuşan yetkili, Erdoğan’ın neden COP26’ya gitmediğini açıkladı: Protokol ve güvenlik meseleleri nedeniyle Türkiye’ye döndü