Özbekistan’da arazi kiralayarak ziraî üretim yapan Türk girişimcilerin sayısı artıyor. Bloomberg Businessweek mecmuasında yayınlanan Mehmet Erdoğan Elgin’in incelemesine nazaran Özbekistan’da ziraî üretim yapan şirketlerden biri olan Baktat Zeytin A.Ş., Türkiye’de bakliyattan baharata, zeytinyağından kuruyemişe kadar 3 bin 200 kalem eser üretiyor. Bu üretimin yüzde 90’ını başta Avrupa’daki büyük süpermarket zincirleri olmak üzere 56 ülkeye ihraç ediyor. 1980’li yıllarda iş hayatına başlayan şirketin bugün Türkiye’de altı üretim tesisi bulunuyor. Şirketin İdare Konseyi Lideri Dr. Ali Baklan, iki yıl evvel kritik bir atakla yurt dışında tarım yatırımı yapma kararı aldı. Baklan, bu devirde rotasını Orta Asya’nın merkezindeki Özbekistan’a yöneltmişti. O devirde Özbekistan’da 20 bin dönüm tarım toprağını 49 yıllığına kiralayan Ali Baklan, iki yıldır ülkede tarım faaliyetleri sürdürüyor. Özbekistan’daki değişim sürecini yakından takip ettiğini belirten Baklan, “Bu coğrafya tarım ve besin dalı için güzel bir gelecek vadediyor. O devirde Özbek idaresi tarım topraklarını işleyecek yatırımcıya uzun vadeli ücretsiz kiralama yapıyordu. Biz de şirket olarak bu fırsatı kaçırmadık. Hatta birinci uzun vadeli kiralama yapan yabancı yatırımcı biz olduk” diyor.
Ali Baklan, 20 bin dönüm arazinin 4 bin dönümünü lavanta yetiştiriciliğine ayırmış. Bugün bin 500 dönüm ekim yaptığı alanda iki yıl içinde 4 bin dönümlük lavanta ekim alanına ulaşmayı planlıyor. Buradan lavanta balı ve yağı elde edecek yatırımcı, şimdiden bu eserlerin pazarını bulmuş. Geri kalan toprağa ceviz, badem, üzüm, erik ağaçları ekimi yapan Baklan, dut yetiştiriciliği ve ipek böceği üreticiliğine de odaklanmış. “Bu yıl organik domates ekimi yaptığımız bir alandan dönüm başına dokuz ton randıman almayı başardık. Bugüne kadar ekim yaptığımız alanda hiç domates yetiştirilmemiş. Aldığımız sonuç muazzam” diyor Baklan ve devam ediyor: “Özbekistan’a yaptığımız bu yatırımın ne kadar yanlışsız bir seçim olduğunu bir kere daha gördüm.”
Tarımdaki yabancı yatırımcıların büyük kısmı Türkiye’den
Ali Baklan üzere yüzlerce yabancı yatırımcı bugün Özbekistan topraklarında tarım yatırımı için bulunuyor. Üstelik bunların büyük bir kısmını da Türk yatırımcılar oluşturuyor. Özbek idaresinin son beş yılda ziraî üretimi teşvik etmesi, bu ülkeyi tarım bölümü için cazibe merkezine dönüştürüyor. İlerleyen devirde de yeni yatırımcılarla birlikte ülke ziraî üretim gayelerine ulaşabilir.
Savaş Akçan da ülkede yatırım yapan Türkler ortasında yer alıyor. Akçan birinci olarak inşaat ve altyapı projeleriyle Özbekistan’a giriş yapmış ancak buradaki fırsatları görüp başka bir iş koluna, tarıma yönelmiş. Akçan, Özbekistan’da 650 dönüm alanda süs bitkisi, 10 dönümde de sera çiçekçiliği yapıyor. Özbekistan’ın tarım alanında çok yüksek kâr marjları vadetmediğini belirten Savaş Akcan, “Buna karşı istikrarlı bir pazar yapısına sahip ve yalnızca Özbekistan değil, buradan bütün Orta Asya ülkelerine, İran ve Rusya pazarlarına açılmak da kolay. Elbette yasal kimi boşluklar var ancak hükümet yaptığı düzenlemelerle bu boşlukları süratli bir halde dolduruyor” diyor.
Özbekistan ve Türkiye ilgileri, bir evvelki Cumhurbaşkanı İslam Kerimov devrinde epeyce külfetli periyotlardan geçti. Ancak Şevket Mirziyoyev periyodunda işler büsbütün değişmiş üzere görünüyor. Ülkesini daha çok dışa açmaya yönelen Mirziyoyev devrinde Türkiye-Özbekistan münasebetlerinde gözle görülür bir düzelme yaşandı. Hatta ülkedeki en kıymetli yabancı yatırımcılar ortasında Türk şirketlerinin bulunduğunu söylemek mümkün. Buna karşılık Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Özbekistan’daki muhataplarıyla beklenen bağlantıyı kuramadığını lisana getiren Savaş Akcan, “Türk özel kesimi bu ülkede kıymetli işler yapıyor fakat bakanlık tarafını yanında göremiyor. Biz kamudan rastgele bir teşvik ya da para istemiyoruz. Yalnızca yanımızda olduğunu göstersinler, Özbek mevkidaşlarıyla iş birliğine gitsinler” diyor ve devam ediyor: “Tarım yatırımcısını Sudan’a yönlendiriyorlar. Bu ülkede binlerce dönüm arazi kiralayacağımıza Özbekistan’a, Azerbaycan’a gitmek bizim üzere yatırımcılar için çok daha inançlı. Sudan’da tekrar darbe oldu. Şayet bizim yetkililerimizi dinleyip bu ülkeye yatırım için gitseydim tam bir fiyaskoyla karşı karşıya kalırdım.”
