Hilal Köylü
Ankara
Avrupa’ya göçmen akınını teşvik etmekle suçlanan Belarus, Asya ve Ortadoğu’dan Avrupa’ya yeni göç rotası oluşturduğu gerekçesiyle tenkitlerin odağında. Göçmen geçişlerinin artması üzerine Polonya’nın Belarus sonunu kapatmasıyla derinleşen krizde, Avrupa Birliği’nden (AB) Rusya ve Türkiye’ye de tenkitler yöneltiliyor. Rusya, Belarus Devlet Lideri Aleksander Lukaşenko’yu göçmenleri AB’ye karşı kullanmak için yönlendirmekle suçlanırken, Türkiye’nin de göçmenleri havayoluyla Belarus’a taşınmasını mümkün kıldığı sav edildi. Avrupalı yetkililer de göçmenlerin Belarus’a taşınması ve insan kaçakçılığında rol oynayan herkesin, transit ülkeler de dahil, yaptırım kapsamına alınacağı bildirisi verdi.
Lakin Türk Hava Yolları (THY) göçmenlerin havayoluyla Beluras’a taşındığı savlarını yalanladı. Ankara’dan ise Belarus kaynaklı krizle ilgili resmi bir kıymetlendirme yapılmadı, fakat göçmen krizinde Türkiye’nin de rol oynadığı tezleri ve yaptırımlarla tehdit edilmesi başkentte rahatsızlık yaratıyor. DW Türkçe’nin konuştuğu Türk Dışişleri yetkilileri, Türkiye’den Belarus’a hiçbir biçimde yasadışı göçmen nakliyatı olmadığını, Türkiye’nin AB’yle yürüttüğü işbirliklerine bağlılığının AB makamlarınca bilindiğini söyledi. Türkiye’nin Avrupa’yla yaşadığı meselelerin tahlilinde “mültecileri kullanmayı düşünmediğini” belirten yetkililer, Lukaşenko’yla yaşanan sorunun Türkiye’yle ilişkilendirilmesini ise “Türkiye-AB münasebetini bilmemek” olarak nitelendirdi.
Öte yandan Belarus-Polonya hududunda yaşananlar, Avrupa’da Şubat 2020’de Türkiye’nin Yunanistan’la hudut kapısı olan Pazarkule’de yaşananları hatırlatıyor. Türkiye’nin Yunanistan’la hudut kapılarını açmasının akabinde binlerce göçmen Pazarkule’ye akın etmiş, bu da Türkiye ile AB ortasında krize neden olmuştu.
“Göç siyasetleri yenilenmeli”
Pekala göçmenlerin yeni Belarus rotasının Türkiye ve AB ortasında yeni bir krize yol açma potansiyeli var mı? Belarus-Polonya hududunda yaşananlar Türkiye’yi tesirler mi?
Belçika’daki Liege Üniversitesi HUGO Göç Gözlemevi araştırmacılarından Doç. Başak Yavcan göç krizlerini ve siyasetlerini saha araştırmalarıyla sürdüren bir isim. Belarus’un huduttan geçişleri kolaylaştırarak göçü araçsallaştırmasının, Türkiye’nin Pazarkule hudut kapısını açarak AB’yle sistemsiz göçmenler üzerinden bir çeşit pazarlığa girmesini hatırlatmasını doğal karşılıyor. Lakin Yavcan’a nazaran Belarus ve Türkiye üzere ülkelerle AB ortasındaki göç krizinin derinleşmesinin ardında AB’nin göç siyasetlerinde kendi sonlarını müdafaaya çalışması yatıyor.
Yavcan, “AB unutuyor ki; bu ülkeler AB ülkeleri değil. Demokrasi ve insan hakları hususlarında AB’yle vakit zaman zıt düşen ülkeler. AB buna bakmadan, onlarla masaya oturup geri kabul muahedeleri yapıyor, onların hudut muhafaza kapasitesini geliştiriyor. Ve bu halde o ülkeleri aslında güçlendiriyor. Bu stil bir göç korkusu AB’nin normatif gücünün sorgulanmasına yol açıyor. AB için ülkü olanı; geri kabul ya da hudut müdafaa mutabakatları yapmak için muhtemel çatışma içinde olduğu başkanlarla masaya oturmamaktır. Aksi durumda her seferinde kendi elini kolunu bağlayacaktır” tahlilini yapıyor.
Türkiye’nin Şubat 2020’de yaşanan krizin akabinde AB ile diyaloğunu bir biçimde genişlettiğini ve mevcut durumda mali işbirliği muahedesi içinde olduğunu söyleyen Yavcan’a nazaran hayatlarını kolaylaştıracak siyasetler geliştirilmediği sürece göçmenlerin kendisine kesinlikle bir hudut kapısı bulacağı gerçeğinin dikkate alınması gerekiyor.
Polonya-Belarus sonundaki krizin Ankara’da yeterli yönetilmesinin ehemmiyet taşıdığını da vurgulayan söyleyen Yavcan, bunun nedeni de şöyle anlatıyor:
“Eğer AB, Belarus’a karşı çok sert çıkarsa bu, bir diğer gün Türkiye’ye de çok sert çıkabileceği manasına gelir. İşte bu yüzden Türkiye de bir gün Avrupa’ya karşı mülteci kartını oynayabilir. Avrupa bir yandan göçten korkuyor, bir yandan da etrafındaki ülkelerle muahedeler yapıyor. Dahası, göçün kaynağı ülkelerdeki meselelere gözünü kapatıyor. Bu, sürdürülebilir bir siyaset değil. Bu siyasetin revize edilmesi gerekiyor.”
“Türkiye öbür bir uzlaşı içinde”
Türkiye, bugün Suriyelilerden sonra Afgan göçmenlerin de birinci adresi. Türkiye’de yaklaşık 4 milyon Suriyeli göçmenin bulunduğuna dikkat çeken Türk İçişleri Bakanlığı yetkilileri, Suriyelilere zarurî bir geri dönüş siyaseti uygulanmayacağını söylüyor. Yetkililer, Türkiye’ye bu yıl içinde sistemsiz göçle giriş yapan 29 bin 118 Afgan’la ilgili olarak da bu göçmenlerin milletlerarası hukuk kurallarına uygun halde ülkelerine gönderileceğini, fakat önceliğin göçmenlerin güvenliğinin korunması olduğunu aktarıyor.
Türk-Alman Üniversitesi’nden (TAU) göç uzmanı Prof. Dr. Murat Erdoğan da AB ile yeni mali işbirlikleri içine giren Ankara’nın Afgan göçmenleri şu an için bir baskı aracı kullanacağına ihtimal vermiyor.
Erdoğan, Belarus’un mültecileri kullanarak “AB’ye şantaj yaptığını, AB’ye karşı bir oyun oynadığını” düşünüyor. Lakin göç krizi konusunda Belarus’la Türkiye’nin direkt karşılaştırılamayacağını tabir eden Erdoğan, Türkiye’nin bugün vize serbestisi ve Gümrük Birliği’nin yenilenmesi başta olmak üzere göç krizini AB’yle birlikte yönetmek üzere bir irade ortaya koyduğunu lisana getiriyor.
Erdoğan, “Cumhurbaşkanı Erdoğan da AB’ye baskı yapıyor, lakin onun baskısı Türkiye’yle yalnızca göçmenler üzerinden bağlantı kurulmaması için. AB’yi bu mevzuda uyarıyor. Bugün Türkiye, AB ile farklı bir uzlaşı içinde. Mali işbirlikleri genişletiliyor. Afganlar için yeni bir mali paket üzerinde çalışılıyor. Natürel ki Türkiye de göçmenlere AB’ye karşı bir baskı aracı olarak kullanabilir, ancak Türkiye’de bu türlü bir siyasetin işaretleri yok” halinde konuşuyor.
Türkiye’deki Suriyeli göçmenlere yardım konusunda AB’nin Ankara’ya 6 milyar euroluk bir yardım paketi dayanağı kelam konusu. Bu yardımların 4 milyar 200 milyon eurosunun harcandığını belirten Türk Dışişleri, geriye kalan kısmın projelendirilmesiyle ilgili çalışmaların sürdüğünü aktardı. AB’nin Ankara’yla muahedesine nazaran yakında Türkiye’ye Suriyeli göçmenler için 3 milyar euroluk bir yardım daha yapılacak. Ankara ile AB, Afgan mültecilere yapılacak yardım paketi üzerinde de görüş alışverişini sürdürüyor.
“Türkiye göçmenleri koz olarak kullandı fakat işe yaramadı”
Türkiye’nin bir periyot AB Daimi Temsilciliği vazifesini de yapmış olan emekli büyükelçi Selim Yenel de Ankara’nın bugün hukukun üstünlüğünün sağlanması konusunda AB ile kuvvetli bir süreç yaşadığını, alakalarının bozuk olduğunu lakin göçmenleri Avrupa’ya karşı bir koz olarak kullanmayacağını öngörüyor.
Yenel, “Türkiye göçmenleri koz olarak kullanmayı denedi. Kullandı lakin hiçbir işe yaramadı. Pazarkule hudut kapısında Yunanistan göçmenleri geri itti. İnsanlık dışı imajlar yaşandı. Yanlış bir siyasetti Türkiye’nin sergilediği. Artık Türkiye dersini aldı. Avrupa ile bağlantılarını bozmak istemez” diyor.
Türkiye’ye pasaportlarıyla gelmiş her göçmenin biletini alıp istediği yere gitme hakkı olduğunu belirten İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Lideri Metin Çorabatır da Belarus’a Türkiye’den kaçak göçmenin gönderildiğine dair bilgiye sahip olmadıklarını söyledi. Çorabatır, “Düzensiz göçmenler uçağa bindirilip belirli ülkelere yollansa bilinir bu. Tez olarak kalamaz. Böylesi argümanlarla Türkiye-AB alakası, göçmenlere dönük ortak çalışmalar baltalanmak da isteniyor olabilir” diye konuştu.
