1. Dolar yeni güne tarihi tepesi olan 9.95 düzeyine çıkarak başladı. Dolardaki yükselişin ansızın hızlanmasının sebebi ne?
Dolar bu yıl TL karşısında yüzde 20’den fazla bedel kazandı. Geçtiğimiz haftalardaki yükselişin ana sebebi, enflasyon yükselirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın faizi indirmesiydi. Lakin dün ve bugünkü yükseliş Amerika’yla alakalı. Amerikan enflasyonunun beklentileri aşması doları ateşledi.
Amerika’da dün açıklanan ekim ayı tüketici enflasyonu beklentilerin çok üzerinde geldi. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 0.9 arttı. Beklenti, 0.6 artacağı istikametindeydi. Yıllık enflasyon yüzde 6.2’ye çıktı.
“Ne var canım, bizim enflasyonumuz yüzde 20. Hem o da resmisi…” diyenler olabilir lakin Türkiye ile Amerika’yı karşılaştırmak yanlış. Yüzde 1-2 enflasyona alışkın bir ülke için yüzde 6.2 çok yüksek bir oran…
2. Pekala enflasyondaki yükseliş doların neden ateşini çıkardı?
Zira enflasyon beklenenden yüksek çıkınca Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımlarını öne çekebileceği tasası güçlendi. Malum, merkez bankalarının temel silahı faiz. FED pandemide ekonomiyi desteklemek için siyaset faizini yüzde 0-0.25 bandına indirmişti. Pandemi sona ererken faizi yine yükselteceği biliniyordu fakat FED Lideri Jerome Powell bu bahiste hiç tez etmeyeceklerini, çünkü pandemiden sonra ortaya çıkan yüksek fiyat artışlarının kalıcı değil süreksiz olduğunu söylüyordu. İşte dün açıklanan ekim ayı enflasyonu, Powell’ın savunduğunun aksine enflasyonun süreksiz değil pekala kalıcı olabileceğini gösterdi. FED’in “parasal sıkılaşmaya”, yani faiz artırımlarına ve piyasaya verdiği parayı azaltmaya beklenenden süratli başlama mümkünlüğü arttı.
3. Âlâ de FED’in faizi ile dolar/TL ortasında nasıl bir bağ var?
FED pandemide faizi yüzde 0-0.25’e çekerken bir yandan da piyasaya da trilyonlarca dolar pompalamıştı. Bu siyaset bütün dünyada risk iştahının çok artmasına, borsalara, kripto paralara, gelişmekte olan ülke varlıklarına para akmasına neden oldu. Ama nakdî gevşemenin bir yan tesiri vardı: Enflasyonun yükselmesine neden oldu. FED artık enflasyonu denetim altında tutmak için piyasaya verdiği parayı azaltacak, faizi artıracak. Piyasaya para pompalamak için her ay bankalardan yaptığı 120 milyar dolarlık bono-tahvil alımını azaltacağını açıkladı bile. Bu süreçte doların ve dolar cinsinden varlıkların pahası ya da getirisi yükselecek.
Hakikaten dün ABD enflasyonu beklenenin üzerinde gelince doların güçlü paralar karşısındaki kıymetini izleyen Dolar Endeksi yükselişe geçti, uzun vakit sonra birinci kere 95 düzeyini geçti. Dolar tüm dünyada bedel kazanırken TL karşısında da yükseldi.
4. Dolardaki yükselişin tek sebebi Amerika’nın enflasyonu mu yani?
Alışılmış ki değil. Asıl sıkıntının enflasyon yükselirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın faizi indirmesi olduğunu üstte görmüştük. Gelecek hafta Merkez Bankası bu ayın faiz toplantısını (“Para Siyaseti Kurulu”) yapacak. Oradan yeni bir indirim kararının çıkacağı beklentisi de dolardaki yükselişi destekliyor.
