Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi, 14 Mart 2020 tarihinden itibaren pandemi gerekçesiyle cezaevlerinde açık görüşlerin durdurulmasına ait, “Gerekli önlem ve tedbirler alınarak ulaşılabilecek olan sonuca açık görüşlerin büsbütün yasaklanmasıyla erişmeye çalışmak, insan hakkı ihlallerine sebep olmakla birlikte avukatların mesleğini gereği üzere ifa etmelerinin önünde de mani oluşturmaktadır” açıklamasını yaptı.
Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi, 14 Mart 2020 tarihinden itibaren pandemi gerekçesiyle cezaevlerinde açık görüşlerin durdurulmasına ait yazılı açıklama yaptı. Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi’nden yapılan açıklama şöyle:
“Açık görüş, tutuklu ve mahkumlar ile ziyaretçilerinin fiziki temasına imkân verecek biçimde, ceza infaz kurumunun bu iş için tahsis edilmiş özel kısmında yapılan ziyaret ve görüşmelerdir. Yönetim tarafından 14 Mart 2020 tarihinden itibaren pandemi gerekçesiyle açık görüşlerin durdurulmasına karar verilmiştir. Bu süreçte yapılamayan kapalı ve açık görüşlerin yerine, hükümlü ve tutukluların dış dünya ile olan münasebetlerinin devamlılığının sağlanması ve rehabilite olmaları gayesiyle telefonla ek görüşme hakkı tanınmış olsa da bu hak mahkumların anayasada düzenlenen temel insan haklarının korunmasını sağlamamıştır.
“Adeta bir tecride sebep olmuştur”
Pandemi gerekçesiyle açık görüşlerin yasaklanması ile hükümlü ve tutukluların yaklaşık 20 aydır dış dünya ve yakınları ile irtibatı kesilmiş, münasebetiyle bu yasak adeta bir tecride sebep olmuştur. Bu durum, yalnızca mahkumları ve tutukluları değil onların yakınlarını ve vekillerini de olumsuz etkilemiştir. Bakanlığın cezaevlerinde sürdürmeye devam ettiği haklı ve bilimsel bir sebebe dayanmayan pandemi tedbirleri, tutuklu ve mahkumların hak ettikleri insani ömür şartlarına erişmesine pürüz teşkil etmektedir. Avukatların bu periyotta tutuklu ve hükümlü olan müvekkilleri ile görüşmeleri bir paravanın gerisinden gerçekleştirilmiş, avukat-müvekkil kapalılığı içerisinde kalması gereken bilgi ve dokümanlar paylaşılamamış, hasebiyle hükümlü ve tutukluların öncelikle hak arama hürriyeti ve adil yargılanma hakkı kapsamındaki savunma hakkı ihlal edilmiştir. Tekrar tutuklu ve mahkumların yakınları ile temas kurmasına imkân sağlanmadan görüşmeye zorlanmaları, aile hayatına hürmet hakkının da ihlaline sebep olmuştur.
“Hükümlülerin aileleri ve yakınlarıyla fiziki temas kurmaları anayasal bir zorunluluktur”
Hapsedilmenin, tabiatı gereği kişinin özel ve aile hayatına bir sınırlama getirdiği kabul edilmektedir. Lakin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Ploski kararında da vurgulandığı üzere, mahkumun ailesi ve yakınlarıyla bağlantısının kısıtlanmasının neden olacağı problemlere yenileri eklenmemeli ve mahkumlar yalnızlığa mahkûm edilmemelidir. (AİHM, Ploski / Polonya Kararı, B. No: 26761/95, KT: 12.11.2002, par. 35). O denli ki AİHM, Messina kararında bir adım öteye gitmiş ve mahkumun ailesiyle bağlantını devam ettirmesinde devletin müspet bir yükümlülüğünün olduğunu belirtmiştir. (AİHM, Messina / İtalya Kararı, B. No: 25498/94, KT: 28.09.2000, par. 61) Bu ilginin devamı, mahkumun bir yandan hapsedilmenin kendisi ve ailesi üzerindeki olumsuz tesiriyle başa çıkmasına yardım ederken başka yandan dışarıdaki hayatla temasının kopmaması ve cezaevi sonrası yaşantıya hazırlanması bakımından büyük bir değer arz etmektedir. Çünkü mahkumların topluma geri kazandırılması ve rehabilitasyonu için mahkumların aileleri ve yakınlarıyla fiziki temas kurmalarına imkân vermek, tıpkı vakitte anayasal bir zorunluluktur.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu mevzuda Kurkowski/Polonya kararında da kimi ziyaretler sırasında ailesi ile ortasına fizikî bir mahzur konulan müracaatçıya ait, bu manilerin neden gerekli olduğuna ait bir açıklama getirilmemesine dikkat çekerek, kelam konusu pürüzlerin keyfi olduğuna ve müracaatçının aile hayatına hürmet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. (AİHM, Kurkowski / Polonya Kararı, B. No. 36228/06, KT: 09.04.2013, par. 104-105)
Tüm bu kararlar ve prensipler de gözetildiğinde, gerekli önlem ve tedbirler alınarak ulaşılabilecek olan sonuca açık görüşlerin büsbütün yasaklanmasıyla erişmeye çalışmak, insan hakkı ihlallerine sebep olmakla birlikte avukatların mesleğini gereği üzere ifa etmelerinin önünde de mahzur oluşturmaktadır.
“Cezaevlerinde hiçbir düzenleme yapılmamış olması kabul edilebilir değildir”
Neredeyse toplumsal hayatın her alanında pandemi ile ilgili olağanlaşma düzenlemeleri yapılmışken cezaevlerinde pandemi tedbirlerine ait hiçbir düzenleme yapılmamış olması kabul edilebilir değildir. Olağanlaşma kapsamında aşı olmamış bireyler dahi alışveriş merkezleri dahil tüm yerlere HES kodunu göstererek girebiliyorken cezaevlerindeki hükümlü ve tutukluların yakınları ile açık görüş hakkının kısıtlanmasının pandemi tedbirleri ile gerekçelendirilmesi mümkün değildir. Pandemiye ait alınacak tedbirlerin insan onuruna yaraşır biçimde alınması Adalet Bakanlığı’nın önceliği olmalı ve cezaevlerindeki aşı çalışmalarının da neredeyse tamamlandığı bu devirde önemli hak ihlallerine sebep olan açık görüş yasağına acilen son verilmesi gerekmektedir.
Tüm bu sebeplerle pandemi gerekçesiyle cezaevlerinde açık görüş yasağının, geldiğimiz bu basamakta hala devam etmesiyle aile hayatına hürmet hakkı bakımından devletten beklenen müspet yükümlülüklerin yerine getirilmediği açıktır. Ömür hakkının korunması için gerekli tedbirlerin alınması, devletin müspet yükümlülüğü olmasının yanı sıra bu önlemlerin hukuk çerçevesinde, orantılı ve insan onuruna yaraşır halde alınması kuraldır.
Cezaevlerinde uygulanan mevcut açık görüş yasağının kaldırılarak öteki toplumsal alanlardaki pandemi kuralları ile uyumlu olacak biçimde (aşı kartı yahut son 48 saat içerisinde sıhhat kurumlarından alınmış Covid-19 PCR testi negatif sonucu ile birlikte) tutuklu ve mahkumların yakınları ve avukatları ile açık görüşüne imkân sağlanmalıdır. Çünkü mevcut durum, mahkumların yargı kararı olmaksızın temel hak ve hürriyetlerinin kısıtlanmasına ve cezalandırılmalarına neden olmaktadır.”
