Britanya Başbakanı Boris Johnson, AB ile Kuzey İrlanda konusunda yaşanan sıkıntıları çözebilmek için müzakerelere devam etmek istediklerini lakin tartışmaya neden olan Kuzey İrlanda Protokolü’nü askıya almalarının “tamamen meşru” olacağını söyledi.
Johnson, Londra’da iş dünyası başkanları ve diplomatlara hitaben yaptığı konuşmada, “Kuzey İrlanda Protokolü çerçevesinde ortaya çıkan sıkıntılara müzakere edilmiş bir tahlil bulmayı tercih ettiğimizi söylemeliyim ve hala bu mümkün görünüyor.” dedi.
Protokolün askıya alınmasını öngören 16. maddeyi işletebileceklerini söz eden Johnson, “Eğer 16. maddeyi işletirsek, ki bu büsbütün protokolün yasal bir kesimi, bunu makul ve uygun bir formda yapacağız. Zira ülkemizin toprak bütünlüğünü korumak ve Belfast (Hayırlı Cuma) Mutabakatı kapsamında Kuzey İrlanda halkına karşı yükümlülüklerimizi yerine getirmek için tek yol olarak bu kaldı.” diye konuştu.
AB karşı çıkıyor
Lakin Avrupa Birliği (AB) Komitesi Lider Yardımcısı Maros Sefcoviç, pazartesi günü yaptığı açıklamada, Britanya hükümetinin protokolü askıya almasının, Brüksel’in Britanya ile olan ilgileri için “ciddi sonuçları” olacağını söylemişti.
Bununla birlikte Britanya Başbakanlık Ofisi 10 Numara’dan daha evvel yapılan açıklamada, iki tarafın probleme yaklaşımlarında hala “önemli” görüş ayrılıkları bulunduğu ve 16. maddeyi işletme şartlarının oluştuğu savunulmuştu.
Tartışmalı protokol
Brexit Muahedesi’nin bir modülü olan Kuzey İrlanda Protokolü, Birleşik Krallık’ın modülü olan Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ortasındaki ticareti düzenliyor.
Protokole nazaran, Brexit’e karşın Kuzey İrlanda, AB’nin gümrük birliği kurallarına tabi olmaya devam ediyor. Birleşik Krallık’ın geri kalanıyla ticareti ise Kuzey İrlanda limanlarında gümrüğe tabi tutuluyor.
Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere’yle Birlik yanlısı Protestanlar ortasındaki savaşı sona erdiren Belfast Mutabakatı gereği, denetimlerin yapılabildiği fiziki bir kara hududu oluşturulamıyor. Bu yüzden denetimlerin lakin denizde yapılması kararlaştırılsa da uygulanmasında sıkıntılar yaşanıyor.
Britanya, ülkenin toprak bütünlüğünü tehdit ettiğini savunduğu protokolün değiştirilmesini istese de AB, bunun mümkün olamayacağını belirtiyor.
Protokole karşı nisan ayında Belfast’ta yapılan şovlarda bir yolcu otobüsü kaçırılıp ateşe verilirken, birlik yanlıları yaklaşık bir hafta süren olaylarda polise molotofkokteyli ve taşlarla saldırmıştı.
Belfast’ta geçen hafta yeniden bir yolcu otobüsü ateşe verilirken, protokolle ilgili meselelerin devam etmesi durumunda olayların daha da büyüyebileceği bedellendiriliyor.
İrlanda sorunu
İngiliz imparatorluğunun birinci sömürgesi İrlanda adasından Britanya’nın elinde kalan kısmı teşkil eden Kuzey İrlanda, 1960’lı yıllardan 1998’e kadar Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere’yle birlik yanlısı Protestanlar ortasındaki çatışmalara ve terör olaylarına sahne olmuştu. 40 yıla yayılan ve “Sorunlar” diye anılan yıllarda terör olaylarında 3 bin 500 kişi hayatını kaybetmişti.
Ada lakin 1998’de imzalanan Güzel Cuma Muahedesi ile sükunete kavuşurken, Kuzey İrlanda’da çatışan tarafların iştirakine dayalı bir bölgesel idare kurulması üzerinde anlaşılmıştı.
Belfast Mutabakatı olarak da bilinen metinler, Kuzey İrlanda’da bugün yürürlükte olan bölgesel idarenin temelini oluşturuyor.
Barış mutabakatının üzerinden geçen 20 yılı aşkın müddete rağmen, bölge halkı ortasında inanç tam olarak tesis edilebilmiş değil.
