James Webb Space Teleskobu (JWST) 18 Aralık’ta fırlatılacak ve yapabileceği keşifler çok sayıda kişiyi heyecanlandırıyor.
Harika teleskop, şu an yapabildiğimize kıyasla kainatın çok daha derinlerini ve vaktin daha da gerisini görmek üzere tasarlandı.
Webb teleskobunun kozmosta 13,5 milyar yıl evvel parıldamaya başlayan yıldızların birinci ışıklarını tespit edebilmesi umuluyor.
NASA’nın Goddard Uzay Uçuşu Merkezi’nden astrofizikçi Dr Amber Nicole Straughn, “Bu kadar büyük, mert ve istekli bir teleskobun en heyecan verici yanı, hala sormayı düşünemediğimiz sorular olması. Kainatla ilgili şeyler öğrenecek olmamız fikri bizi büsbütün şaşırtıyor. Ben bu teleskobun en heyecan verici yanı da bu” diyor.
Pekala, teleskop nasıl çalışıyor ve bu teleskoptan bakınca galaksilerin yepyeni hallerini ne vakit görebileceğiz?
Origami üzere açılacak
JWST şu ana dek yörüngeye gönderilen en büyük ayna niteliğinde 6,5 metre çaplı bir ayna kullanacak. Aslında ayna o kadar büyük ki, uzayda origami üzere açılması iki hafta sürecek.
Proje ABD, Avrupa ve Kanada uzay ajanslarının ortak yatırımı ve maliyeti 10 milyar dolar. Teleskop Avrupa üretimi Ariane 5 roketine konulup, Fransız Ginesi’nden fırlatılacak.
Webb teleskobu, fırlatılıştan kabaca 30 dakika sonra roketten ayrılacak.
Daha sonra misyonun muvaffakiyetle sonuçlanabilmesi için gereken 344 kritik an yaşanacak.
Webb, yalnızca seçilen dünyadan 1,5 milyon kilometre uzaklıktaki müşahede noktasına gidebilmek için 30 gün kadar seyahat edecek.
Ne vakit aktif hale gelecek?
Dr. Straughn, teleskobun tam manasıyla aktif olması ve tespit edeceği birinci fotoğrafları görmemizin altı ay süreceğini söylüyor:
“Teleskobu uzaya gönderdiğimizde, geçirmesi gereken çetrefilli bir açılma süreci olacak. Daha sonra teleskobun soğuması, aynaların hizalanması ve araçların çalışmaya başlaması gelecek ve bunların hepsi farklı başka olacak. Münasebetiyle, birinci manzaralarımızı 2022 yaz aylarında alabileceğiz.”
Hubble’ın ayak izlerini takip etmek
Webb teleskobu, bir öbür çığır açan teleskop olan ve kainatla ilgili niyetlerimizi değiştiren Hubble’ın kapasitesinin ötesindeki noktaları görebilmemiz için tasarlandı.
Hubble 30 yıllık faaliyeti mühletince bize kozmosun kıymetli imajlarını verdi.
Bunlar ortasında meşhur Yaratılış Sütünları ve Hubble Ultra Derin Alan diye bilinen yaklaşık 10 bin galaksi de var.
Hubble’ın çalışmalarına 10 ila 20 yıl daha devam edecek olmasına rağmen, Webb selefi ve kıymetli bir gelişme olarak görülüyor.
Webb cihanı genel olarak kızılötesi görecek ve insan gözünün göremediği ışığı yakalayacak. Hubble’ın kızılötesi kabiliyetleri kısıtlı.
Nasa/ESA Hubble Teleskobu’nun görüntülediği “Yaratılış Sütunları” Webb’in ayrıyeten Hubble’dan çok daha büyük bir aynası var. Bu daha büyük ışık toplama alanı Webb’in vakitte Hubble’dan çok daha geriye gidebilmesi manasına geliyor.
Hubble dünyanın etrafında çok yakın bir yörüngeye sahip; Webb ise 1,5 milyon kilometre, bir öteki deyişle Ay’dan dört kat daha uzakta olacak.
“Hubble, 2,4 metrelik birincil aynasıyla görece küçük bir teleskop olmasına rağmen, görüntülenebilir cihanın hudutlarını Bing Bang’ten birkaç yüz milyon yıla kadar götürdü. Duyarlılıktaki 100 kat artışla Webb bunu daha da öteye taşıyacak ve hakikaten birinci galaksilerin nasıl oluştuğunu görebileceğiz.”
Webb teleskobu ne görecek?
NASA’ya nazaran daha uzun dalga uzunlukları Webb’in vaktin başlangıcına daha yakın noktalara ve birinci galaksilerin oluşumuna bakmasını sağlayabilecek.
Nasa/ESA/S. Beckwith (STScI)/HUDF Team Hubble Ultra Derin Alanı ismi verilen yaklaşık 10 bin galaksinin Hubble Teleskobu tarafından çekilen imajı. Teleskop, bugün yıldızların ve gezegenleri oluşturan toz bulutlarının içine de bakabilecek.
Dr. Straughn bilim insanlarının JWST’nin birinci yılındaki müşahedelerini şimdiden planladığını ve “astrofiziğin tüm alanlarını kapsadığını” söylüyor:
“Kendi güney sistemimizdeki gezegenlere, 13,5 milyar yıldan uzun mühlet evvel doğan birinci galaksilere, ortadaki vakte ve uzaydaki her şeye dair çalışmalar olacak.”
Hayat arayışı
Teleskop birebir vakitte, öbür gezegenlerdeki hayat arayışımıza da yardımcı olabilir. Zira bir gezegenin atmosferine girip hangi moleküllerden oluştuğunu da görebiliyor.
Dr. Straughn, “Tabii ki hayat işaretleri bulacağımıza yönelik bir kelam veremeyiz. Lakin bu teleskobun Samanyolu’nda yaşanabilir gezegen arayışımızdaki bir sonraki dev adım olduğunu söylemek abartılı olmaz” diyor.
NASA Webb Teleskobu’nun galaksimizdeki öbür yaşanabilir gezegenleri bulması umuluyor. Dr. Straughn, teleskobun bilhassa kainatla ilgili bilgilerimizi genişletmek ve etrafımızdaki her şeyle ilgimizi güçlendirmek açısından çok kıymetli olduğunu vurguluyor:
“Yıldızlara baktığımızda, gece gökyüzüne baktığımızda bu ilişkiyi hissediyorum. Tek başımıza var olan varlıklar değiliz. Sözün tam manasıyla beşerler, milyarlarca yıl evvel patlayan bir yıldızın kalıntılarından doğdu.
“Evrene bağlıyız ve bence bir adım geriye atıp yaşama daha büyük bir pencereden bakmak sürekli kıymetli.”