Koronavirüsün Omicron (Türkçesiyle Omikron) varyantı Güney Afrika’da birinci fark edildiğinden bu yana çok sayıda ülkenin seyahat kısıtlaması tedbirine geri dönmesine yol açtı.
İngiltere’nin eski başbakanlarından Gordon Brown, yeni varyantın bir sürpriz olmadığını, güçlü ülkelerin fakir ülkelere aşı vermemesinin sonuçlarının bu biçimde görülmeye devam edeceğini söylüyor.
Pekala Afrika kıtasının güneyindeki ülkelerde gereğince aşı var mı? Bu aşılar, insanlara ulaştırılabiliyor mu?
Aşılama oranları nasıl?
Dünya genelinde kişi başına yapılan aşı dozu ortalaması 1 civarında.
Varlıklı ülkelerde bu ölçü artarken fakir ülkeler ortalamayı aşağı çekiyor.
Güney Afrika’da ise her 100 şahsa sadece 42 aşı yapılmış durumda.
Bölgedeki kimi ülkelerde bu oran daha da düşük. Lesotho’da her yüz şahsa 30, Namibya’da 25 doz aşı yapılmış.
Kâfi aşı var mı?
Afrika ülkeleri kâfi aşı edinebilmek için ikili mutabakatlara, bağışlara ve Covax programına bel bağlamak zorunda kaldı.
Bu yılın başlarında Covax üzerinden aşı almakta zorlanan bu ülkelere gönderilen aşı sayısı yaz aylarından itibaren artmaya başladı.
Afrika ülkelerine gönderilen aşıların sayısı artıyor olsa da Global Aşı İttifakı (Gavi) bu aşıların sistemsiz bir biçimde ulaştırıldığını ve beklenmedik vakitlerde çok sayıda son kullanma tarihi yaklaşmış aşı teslim edildiğini duyuruyor.
Bu da ülkelerin aşılama kampanyalarını planlamasını hayli zorlaştırıyor.
Geçen hafta Güney Afrika, stoklarında çok fazla aşı olduğu için gelen yeni aşıları kabul edememişti.
Reuters’a konuşan Sıhhat Bakanlığı yetkilileri Güney Afrika stoklarında 16,8 milyon doz aşı olduğunu açıklamıştı.
Kimi Afrika ülkeleri de ellerindeki aşıları, son kullanma tarihleri geçtiği için çöpe atmak zorunda kaldı.
Airfinity araştırma projesinin datalarına nazaran 1,2 milyardan fazla nüfusa sahip Afrika’ya bugüne kadar 384 milyon doz aşı teslim edildi.
40 milyon nüfusu bulunan Güney Afrika’ya teslim edilen aşı ölçüsü ise 32,5 milyon doz oldu.
2,3 milyon nüfuslu Botsvana’ya 2,4 milyon, 2,5 milyon nüfuslu Namibya’ya ise bir milyon doz aşı gönderildi.
Neden az aşı yapıldı?
Aşıların sistemsiz bir biçimde gönderilmesi katiyen bir sorun.
Ancak Güney Afrika’nın gönderilen aşıları almaması öteki bir meseleye da işaret ediyor.
Güney Afrika Sıhhat Bakanı Joe Phaahla, uydurma haberlerin bilhassa gençler ortasında aşılara olan inancı sarstığını söylüyor.
Dezenformasyon yahut bilgi yetersizliği nedeniyle aşıların güvenliğinden tasa duyulabiliyor.
Halbuki aşı olduktan sonra önemli bir sıhhat sorunu yaşama ihtimali son derece düşük. Covid-19’a yakalanmanın getirdiği risklerin yanında devede kulak kalıyor.
Güney Afrika Sıhhat Bakanlığı’nın yaptığı bir araştırma, aşılanan insanların da Covid-19 olabilmesi nedeniyle birtakım insanların “aşılar işe yaramıyor” kanısına kapıldığını ortaya koymuştu.
Aşılanan bireylerin de Covid-19 olma ihtimali var lakin bu şahıslar hastalığı aşısız şahıslara nazaran çok daha hafif semptomlarla atlatıyor.
Getty ImagesKırsal bölgelere erişim sorunu
İnsanların aşı olmama münasebetleri ortasında birinci iki sırada yan tesirler ve aşıların inançlı olduğunu düşünmeme geliyor.
Ama Afrika’daki aşılamanın yavaş gitmesinin bir başka nedeni de kırsal bölgelere aşı götürebilmenin zorluğu.
Sıhhat Bakanlığı için hazırlanan bir rapora nazaran Güney Afrika’nın kuzeybatı kısmındaki kırsal bölgelerin aşılama merkezlerine erişimi yok.
Birtakım ücra bölgelere ise talebi karşılayacak kadar aşı gönderilemiyor.
Johannesburg’daki Wits Üniversitesi’nde aşı ve bulaşıcı hastalıklar üzerine çalışan Sarah Downs, ülke genelinde aşı aksiliğinden çok aşı tereddüdü olduğunu aktarıyor.
Downs’a nazaran aşılama merkezlerinin aşıyı insanların ayağına kadar götürememesi, aşı merkezlerine rahatça ulaşımı sağlayacak toplu taşıma imkanlarının olmaması ve birtakım şahısların aşıların parayla yapıldığını sanması aşılanmanın düşük kalmasına yol açtı.
Bütün bu faktörler sıra dışı durumlara yol açabiliyor: Örneğin ülkedeki beyazlar ortasında aşı tereddüdü daha yaygın ama beyazların aşıya erişiminin daha güzel olması nedeniyle beyazlar ortasında aşılanma oranı siyahlardan daha fazla.