Ayşe Sayın
BBC Türkçe, Ankara
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın enflasyonla uğraş için “düşük faiz, ihracata dayalı büyüme ve istihdam” odaklı olarak açıkladığı yeni iktisat siyasetini uygulama kararı, iktisat idaresinde de değişimi beraberinde getirdi.
Lütfi Elvan, Hazine ve Maliye Bakanlığı misyonundan istifa ederken, yerine yardımcısı Nureddin Nebati atandı. AKP kulislerinde, hafta başında yapılan MYK toplantısında “yeni iktisat siyasetinden katiyetle taviz vermeyeceklerini” belirterek kabine değişikliğinin işaretini verdiği belirtilen Erdoğan’ın, Nureddin Nebati tercihindeki en değerli etken olarak ise “yeni iktisat siyasetine uyumlu bakan” yaklaşımı gösteriliyor.
AKP kulislerinden yansıyan bilgilere nazaran, Berat Albayrak’ın istifasının akabinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na getirilen Lütfi Elvan, kendisinden 3 gün evvel Merkez Bankası Başkanlığı’na atanan ve Mart ayında vazifeden alınan Naci Ağbal üzere, faiz indirimine karşı çıktığı için istifa etmek zorunda kaldı.
Erdoğan’ın iki hafta evvelki küme toplantısında yaptığı “faizi savunanla yol yürümem” kelamlarını alkışlamaması ile gündem olan Elvan’ın istifası AKP’de sürpriz olarak görülmüyor, hatta parti kulislerinde, “görev değişimi, piyasalar tarafından satın alındığı için dövizde de önemli bir dalgalanma yaratmadı” yorumu yapılıyor.
Nureddin Nebati’nin 25 Kasım’da, Twitter hesabından yeni iktisat siyasetine dayanak veren açıklamalarına da dikkat çekilerek, “Maliye Bakanlığı ile ilgili bakan yerine bakan yardımcısı açıklama yapıyorsa ve parti yöneticileri de bunu paylaşıyorsa, oradan değişim işareti verilmiştir” görüşü lisana getiriliyor.
Bütçe takvimi dikkate alındı
AKP kaynakları, Erdoğan’a, daha evvel iki sefer istifa isteğini ilettiği konuşulan Elvan’ın talebinin kabulü konusunda bütçe takviminin dikkate alındığını tabir ediyorlar.
Bu çerçevede, Elvan’ın, benimsemediği bir iktisat siyasetine karşın bakanlık bütçesini savunmasının güç olacağı, muhalefetin de bu durumu fırsata çevirme mümkünlüğü dikkate alınarak, istifası kabul edildi. Bunun için de Salı günü başlayacak bütçe görüşmeleri öncesinde Genel Kurul’un açık olacağı son gün olan Perşembe günü, yeni bakanın Meclis’te yemin etmesi planlandı; hatta muhtemel bir aksaklığa karşı, Genel Heyet gündemindeki yasa teklifinin görüşmeleri için Meclis’in çalışma saatlerinin uzatılması kararı da alındı. Yeni Bakan Nureddin Nebati, planlandığı halde 2 Aralık’da Genel Kurul’da yemin ederek vazifesine resmen başladı.
Nebati tercihinde ‘uyum’ kriteri
AKP kaynakları, Erdoğan’ın Nebati’yi tercihindeki en kıymetli etken olarak “yeni siyasetle uyumlu” çalışabilecek olmasını gösteriyor. Erdoğan’ın yeni iktisat siyasetine şartsız takviye verdiği belirtilen Nebati’nin, Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile de uyumlu çalışacağı beklentisi lisana getiriliyor.
Nebati’nin siyasi geçmişi itibariyle de Erdoğan’ın uygun tanıdığı bir isim olduğuna dikkat çekiliyor. Siyasete Refah Partisi’nde mahalle başkanlığı ile başlayan ve bu partide çeşitli kademelerde vazife yapan Nebati’nin, AKP içinde de milletvekilliği Genel Lider Yardımcılığı, bakan yardımcılığı misyonlarında bulunan tecrübeli bir siyasetçi olarak “sağlam duruş” sergilediği vurgulanıyor.
7 Haziran 2015 seçimlerinde Şanlıurfa Milletvekili seçilen Nebati’nin, isminin o devir de kabineye girecek isimler ortasında geçtiğine dikkat çeken AKP kurmayları, Şanlıurfa Milletvekili olan Eşref Fakıbaba Tarım Bakanı olarak tercih edildiği için bölgesel istikrar gözetilerek Nebati’nin kabine dışında kaldığını anımsatıyorlar.
Getty Images‘Devlet planlama kökenli olduğu için…’
Erdoğan, ‘Ekonomide Islahat Aksiyon Planı’nı yaşama geçireceklerini belirterek, Elvan’ı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın başına getirmişti. Erdoğan’ın parlamentodan kabineye taşıdığı Elvan neden 13 ay sonra istifa noktasına geldi?
AKP kaynaklarına nazaran bunun en kıymetli nedeni de Elvan’ın Erdoğan’ın “faiz sebep, enflasyon sonuç” diyerek karşı çıktığı “düşük faiz”i önceleyen iktisat siyasetine “uyum sağlayamaması.”
Elvan’ın Devlet Planlama Teşkilatı kökenli olduğu anımsatılarak, “Devlet planlama geleneği, finansal manada global lobilerin mantığını taşır. Cumhurbaşkanı, düşük faiz siyasetini uygulayabileceğini ve başarılı da olacağını düşünüyordu lakin Elvan’ın bakışı değişmedi. Onun için yeni siyasetle uyumlu bakan tercihi yapıldı” görüşü lisana getiriliyor.
‘Nas vurgusu tabanı konsolide etmek için’
AKP kaynaklarına nazaran Erdoğan’ın düşük faiz ısrarının altında, ülkenin “düşük kur, yüksek faiz” kıskacından kurtararak, “düşük faiz, ihracata dayalı büyüme, yatırım ve istihdam odaklı” bir iktisat siyasetini yaşama geçirme isteği yatıyor ve iktisat idaresindeki değişim de bunun kararlılıkla uygulanmasının yolunu açacak.
Erdoğan’ın, yüksek faizle çaba edeceklerini belirtirken kullandığı “Bu mevzuda nas ortada” kelamları üzerinden “faiz haram” anlayışıyla hareket ettiği yorumlarıyla ilgili ise şu kıymetlendirme yapılıyor:
“İslam hukukunda faizin azı birçok diye bir şey yoktur, yüzde 1 de olsa, ortada banka varsa o faizin bir modülüdür. Lakin Cumhurbaşkanı’nın o denli bir yaklaşımı yok. Sonuçta siyaset yapıyoruz. Cumhurbaşkanının nas sözünü kullanması, siyasi manada tabanın konsolidasyonunu sağlamak içindir.”
‘Kumar oynamıyoruz, risk alıyoruz’
AKP kaynakları, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iktisat idaresindeki değişimin akabinde başından beri savunduğu yeni iktisat siyasetini “risklerine rağmen” uygulamakta kararlı olduğuna dikkat çekiyorlar. Yeni iktisat siyasetinin muvaffakiyete ulaşmasında en kıymetli etken olarak ise Erdoğan’a olan inanç gösteriliyor:
“Parti içinde yeni politikayı destekleyenler olduğu üzere, iktisat teorilerinde karşılığı olmadığını savunan, Elvan üzere düşünenler de var. Kimi arkadaşlarımız, ‘ekonomi teorilerinde bunun karşılığı yok lakin cumhurbaşkanımız ne yapar eder kesinlikle muvaffakiyetle sonuçlandırır, inancı var.”
AKP kurmaylarına nazaran döviz kurundaki sert dalgalanma “üretim temelli iktisat modeline geçilmesinin döviz üzerinde “şok etkisi” yaratmasından kaynaklandı. Doların bir mühlet sonra aşikâr bir noktada dengeleneceği beklentisi lisana getirilmesine rağmen bu bahiste bir sayı söz edilmiyor.
Yeni ekonomik modelin muvaffakiyet talihiyle ilgili ise şu yorumlar yapılıyor:
“İhracata dayalı büyüme yeni keşfedilmiş değil, Dünyada da örnekleri var, Güney Kore bunlardan biri. Popülist siyasetlerle, düşük kur, yüksek faize gidebilirdik. Lakin biz risk aldık. Global iktisattaki kriz yeni fırsatlar sunuyor. Burada Cumhurbaşkanı öncülüğünde bir risk alıyoruz, kumar oynamıyoruz. Bunun sonucu muvaffakiyet olacak.”