Emre Eser
Türkiye son periyotta faizlerin süratle düşürüldüğü bir para siyaseti sürdürüyor. Bu siyaset sonucu Türk Lirası’nın pahası dolar ve euro karşısında süratle erise de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaptığı açıklamalarda düşük faiz siyasetinin olumlu sonuçlarının önümüzdeki süreçte alınacağının altını çiziyor. Ayrıyeten bu politikayı anlatırken daha fazla yatırım, üretim ve ihracat vurgusu yapıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Merkez İdare Heyeti (MYK) toplantısında parti kurmaylarına iktisattaki yeni yol haritasını anlattığı, bu husustaki örneğin Çin modeli olduğunu söylediği aktarılıyor.
Pekala Çin modeli Türkiye’yi içinde bulunduğu ekonomik çıkmazdan çıkarabilir mi? Ekonomistlere nazaran nüfus yapısı, idare biçimi, ekonomik dinamikler ve eğitim kültürü büsbütün farklı olan Çin’in örnek alınması Türkiye için büyük riskler barındırıyor.
Tabana gerçek bir yarış var
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden Prof. Dr. Murat Birdal’a nazaran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu bahisteki vurgulamaları geçmişe dayanıyor. Önümüzde düşük fiyat, yüksek nüfus ve yüksek ihracata dayalı bir modelin olduğunu söyleyen Birdal, “Erdoğan daha evvel Hindistan örneği ile bu isteğini belirtmişti. Buradaki ortak özellik fakir işgücü üzerinden rekabet gücünü arttırarak büyümeyi sağlamak. Aslında yakın devirde yükselen enflasyonla eriyen alım gücü buna kıymetli ölçüde katkı sunuyor. Türkiye de rekabet gücünü büyük ölçüde buradan alıyor. Lakin dünya iktisadında ucuzun ucuzu her vakit çıkıyor. Burada tabana gerçek bir yarış kelam konusu. Ülkeler fiyatları düşürüp dünya ticaretinden daha fazla hisse kapmaya çalışıyor ancak nihayetinde nüfus yoksullaşıyor” tabirlerini kullandı.
Otoriter bir iktisat ortamı demek
Prof. Dr. Murat Birdal Çin modelinin tıpkı vakitte Türkiye için otoriter bir iktisat ve siyasi ortamı da beraberinde getireceğini belirterek şunları söyledi: “Bu modeller yalnızca otoriter rejimler altında uygulanabilir. Demokrasiden uzak, emeğin örgütlenmediği ve kimsenin hakkını alamadığı bir ortam yaratır. Nüfus süratle fakirleşir. Emek bölümü düşük fiyatlara karşı direnemez. Artık konuşulan Çin modeli de Türkiye için siyasi bir değişimi öngörüyor. Siz nüfusun yüzde 90’ını fakirleştirecek bir modeli demokratik bir idareyle esasen uygulayamazsınız.”
Türkiye bu ölçeğe sahip değil
Türkiye’nin Çin modelini uygulayacak bir ekonomik ölçeğe ve nüfusa sahip olmadığını belirten ekonomist Arda Tunca’nın bu bahiste vurguladığı birinci nokta Çin’in sahip olduğu dinamikler oluyor. Çin’in çok farklı bir iktisat dinamiği ile süreci yönettiğini anlatan Tunca, “Çin kendine has formüllerle kendini kapitalist dünyaya adapte etmiş bir ülke. 1978 yılında yapılan ıslahat hareketleri ile kendini öbür bir pozisyona getirdi. Dünyanın en büyük nüfusuna sahip ve yaptığı devasa üretimle dünyaya hitap ediyor. Lakin bunu yaparken eğitimi asla bir kenara bırakmamış. Nüfusun tüm dinamiklerini bu üretim süreci içerisinde planlamış. Şayet biz bugün milletlerarası seviyede rekabet edeceksek, Türkiye, katma kıymet üretecek, inovasyona hâkim üretim yapabilecek bir eğitim sunuyor mu?” diye konuştu.
Bu biçimde muvaffakiyet gelmez
DW Türkçe’ye konuşan ekonomistlere nazaran Türkiye’nin Çin’in bile geride bırakmaya hazırlandığı bu modele bakmak yerine mevcut siyasetlerde düzgünleştirme yapması gerekiyor. Arda Tunca, “Türkiye’nin endüstrileşmesi için kur ve faizle oynamak yerine endüstride randıman arttırıcı siyasetler izlemesi gerekiyor. Türkiye bu halde davranarak bu endüstrileşme atağını gerçekleştiremez” değerlendirmesini yaptı.
İnsan kaynağı kâfi değil
İnsan kaynağı noktasında Türkiye’nin Çin ile kıyaslanamayacağını söyleyen Arda Tunca, “Yapılan açıklamalarda Almanya ve Çin örneğinde dinamik işgücünden ve genç nüfustan bahsediliyor. Yani hükümet burada Türkiye’de şu andaki Suriyeli ve Afganlardan oluşan ucuz iş gücünü kullanmayı planlıyor. Şayet plan buysa çok önemli bir sorun daha var. Zati var olan ortamda birden fazla alanda kayıtsız ve ucuza çalışan sığınmacılar işgücü piyasasının istikrarlarını bozmuş durumda. Siz devlet olarak bu insanlara bir toplumsal garanti sağlayamıyorsunuz. Lakin bunları insan kaynağı olarak görüyorsunuz” tabirlerini kullandı.
Gelir adaletsizliği artacak
Ekonomistlere nazaran Çin’in uyguladığı ekonomik siyasetlerde geniş halk kitlelerinin refahtan aldığı hisse ise azalıyor. Prof. Dr. Murat Birdal, “Bu model ülkenin nüfusuna refah sunmuyor. Tam aksine ülke nüfusunun yoksulluğu üzerinden besleniyor. Bunun orta ya da uzun vadede Türkiye’ye bir refah artışı sağlaması imkânsız. Gerçekliklerle uyuşmuyor. Şirketler daha düşük fiyatlarla ve yüksek kârlılıkla çalışarak üretim yapacak tahminen ancak gelir dağılımındaki bozulma daha da sertleşecek. Burada sığınmacıların ucuz iş gücü olarak görülmesi de etkili” dedi.
Rekabet düşük fiyat üzerinde
“Çin modelinde emek yoğunluklu ve düşük fiyatlı eserlerde rekabet gerçekleşir” diyen Birdal, “Yani teknoloji üretiminde bu modelde pastadan daha fazla hisse almak pek mümkün değil. Ayrıyeten Çin, dokuma üzere dallardan teknoloji alanına kayıyor. Artık kendini yüksek teknoloji eserlerinde bir rekabete hazırlıyor” tabirlerini kullandı.
Ekonomistler, bu modelde çok küçük bir azınlığın süratle servet birikimi yaptığını belirtirken ayrıyeten devletin özel şirketler üzerindeki baskısı ve iştirak istediğinin de günden güne arttığını söz ediyor.
