Dr. Mahfi Eğilmez*
TÜİK’in açıklamasına nazaran 2021 yılında GSYH yüzde 11 oranında büyüdü ve 7.209.040 milyon TL’ye, kişi başına gelir de 85.672 TL’ye yükseldi. Bu kıymetleri Dolara çevirirsek GSYH 803 milyar Dolar, kişi başına gelir de 9.539 Dolar ediyor. Buna nazaran Türkiye uzun bir ortadan sonra Dolar cinsinden de GSYH’sini ve kişi başına gelirini artırmış görünüyor. Bunlar, bu türlü bir ortamda son derecede olumlu gelişmeler olarak göze çarpıyor. Buna karşılık enflasyonun çok yüksek olması bu olumlu görünümü alıp götürüyor. Büyüme ve enflasyon ikilisini çeyrekler prestijiyle aşağıdaki grafikte gösterelim (Grafik, TÜİK dataları kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Grafiğe bakılırsa Türkiye, uzun yıllardır yaşadığı ‘yüksek enflasyonlu’ büyüme olgusunu yaşamaya devam ediyor ve gelecekte de yaşayacak üzere görünüyor.
Büyüme konusunda biraz detaylara bakalım, zira detaylarda birtakım problemler var.
Birinci sıkıntı tarım kısmındaki küçülme. 2021 yılında mevsim tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında tarım bölümü yüzde 2,2 küçülme yaşamış bulunuyor. Aşağıdaki grafik tarım kesitinin son dört yıldaki büyüme / küçülme performansını gösteriyor (Grafik TÜİK, Dönemsel GSYH Hesapları Bülteni ve ekleri 28 Şubat 2022’deki datalara dayanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Besin güvenliğinin giderek daha fazla ehemmiyet kazandığı günümüz şartlarında tarım kısmında yaşanan bu gerileme üzerinde durulması gereken bir durumdur. Hiç vakit geçirmeden bir uzmanlar konseyi toplayıp tarım kesitinin sıkıntılarını saptayıp tahlili için gerekli yapısal düzenlemeleri yapmak gerekiyor. Bilhassa son yıllarda tarım eserlerinde artan ithalat mecburiliği bu alanda artık kaybedecek bir tek gün bile kalmadığını gösteriyor.
İkinci sorun emeğin üretimden aldığı hissenin giderek azalmasıdır. Üretime katılan dört faktörden birisi olan işgücü ya da emek (diğerleri sermaye, doğal kaynaklar ve girişimcilik) bu katılma karşılığında üretimden fiyat olarak hisse alır. Olağan şartlarda üretimi temsil eden GSYH arttıkça ondan hisse alan faktörlerin hisselerinin da eşit olarak artması ya da bu faktörler ortasında en fazla kollanması gerektiği için işgücünün aldığı hissenin biraz daha fazla artması gerekir. Bu, gelir dağılımının uygunlaştırılması açısından da kıymetlidir. Bakalım o denli mi olmuş? Aşağıdaki grafik GSYH bileşenlerinin hisselerinde son yıllarda görülen gelişmeleri sergiliyor (Kaynak TÜİK, Dönemsel GSYH Hesapları Bülteni 28 Şubat 2022. Grafikteki kolonlar üzerinde açık mavi ile gösterilen kısım işgücünün GSYH içindeki hissesini gösteriyor.)
Grafikten açıkça gözlemlenebildiği üzere işgücünün GSYH’den aldığı hissede (işgücü ödemeleri ya da ücretler) gerileme var. 2019 yılının son çeyreğinde işgücünün GSYH’den aldığı hisse yüzde 32 iken bu oran 2020’nin son çeyreğinde yüzde 28,8’e ve 2021’in son çeyreğinde yüzde 25,8’e düşmüş bulunuyor. Fiyatların hissesinde görülen bu düşüş Türkiye’de son birkaç yıldır gözlemlediğimiz orta sınıfın yok oluşu probleminin tahminen de bilgilere yansımış en net göstergesi. Bu önemli gerilemenin 2020 ve 2021 yıllarında yapılacak ölçümlerde gelir dağılımında bozulma olarak karşımıza çıktığını göreceğiz.
Türkiye’nin pek çok ekonomik sorunu var lakin büyümeden hiç ayrılamayan yüksek enflasyon problemine, tarım kesitindeki meşakkatlere ve gelir dağılımındaki bozulmalara tedbir alınmadığı sürece bunlar ileride önemli sıkıntılar yaratacak üzere görünüyor.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır.