Bernd Riegert
Mavi ve sarı. Brüksel’deki Avrupa Parlamentosu’nun genel konsey salonu ve lobisi, Ukrayna’nın ulusal renklerine bezendi. Pek çok Avrupa Parlamentosu milletvekili, dayanışmanın bir göstergesi olarak Ukrayna bayrağı motifli yahut mavi-sarı renkli tişörtler giydi, aksesuarlar taktı.
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, görüntü konferans temasıyla ateşli bir konuşma yaparak, Ukrayna’nın AB’ye mümkün olan en kısa müddette alınması davetinde bulundu. Bu konuşma, gerek pek çok milletvekili gerekse parlamentoyu ziyarete gelenler tarafından büyük bir coşkuyla alkışlandı.
Avrupa Parlamentosu Lideri Roberta Metsola, Rus saldırganlara karşı “kahramanca” direnmeleri nedeniyle Devlet Lideri Zelenskiy ve Ukrayna halkını tebrik etti ve ekledi: “Geleceğe birlikte hâkim olmalıyız.” Avrupa Parlamentosu, Ukrayna ile üyelik müzakerelerinin başlatılmasını ezici bir çoğunlukla destekliyor. Bu taraftaki resmî talep Zelenskiy tarafından Brüksel’e bir gün evvel iletilmişti.
AB idaresi frene basıyor
AB Kurulu Lideri Charles Michel, Zelenskiy’i “Avrupa bedellerinin beden bulmuş hali” olarak nitelendirdi. Lakin Ukrayna’nın tam üyeliği konusunda rastgele bir vakit dilimi yahut bir taahhütte bulunmadı: “Bu yasal bir talep. Buna çok yakından bakmalıyız” diyen Michel, “AB’de bu bahiste bir ekip farklı görüşler olduğunu” lisana getirdi.
AB Komitesi Lideri Ursula von Leyen da bunun farkında ve bu nedenle kesin bir taahhütte bulunmaktan kaçındı: “Ukrayna halkı bir ilham kaynağı lakin daha gidilecek uzun bir yol var. Buradaki hiç kimse Ukrayna halkının Avrupa’ya ilişkin olduğundan kuşku duymuyor.” Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da AB üyeliğinin birkaç ay içinde müzakere edilebilecek bir mevzu olmadığını vurguladı.
Ortalarında Litvanya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan ve İrlanda’ nın da yer aldığı çok sayıda üye ülkenin temsilcileri, Ukrayna’ nın üyelik başvurusunu desteklediklerini tabir etmişlerdi. Macaristan Dışişleri Bakanı, Ukrayna’nın üyeliğinin somut olarak tartışılması davetinde bulundu. Gelecek hafta Paris’te gayri resmî bir AB tepesi düzenlenecek.
AB’ye giden uzun yol
Olağanda Lizbon AB Antlaşması’nın 49. Hususu yeterince, AB üyeliğine giden yol epey uzun ve zahmetli. Müracaat yapıldıktan sonra 27 üye ülkenin bu müracaatı incelemesi için AB Kurulu’nu oybirliği ile görevlendirmesi gerekiyor. Komite iştirak müzakerelerinin mümkün olduğuna karar verirse bir sonraki oylama, üye devletlerin hükümetlerinin temsil edildiği AB Kurulu’nda gerçekleşiyor. Burada da oybirliği ile onaylanırsa müracaat yapan devlete resmî olarak “aday” statüsü veriliyor.
Gerçek iştirak müzakereleri ise daha sonra bir Hükümetlerarası Konferans tarafından başlatılıyor ve uzun yıllar sürebiliyor. Örneğin Türkiye 1987’de resmî üyelik müracaatında bulunmuşu. Bundan tam 19 yıl sonra ise müzakereler başladı ve süreç 2006 yılından bu yana devam ediyor. Karadağ 2012’den, Sırbistan ise 2014’ten beri müzakere sürecinde bulunuyor. Kuzey Makedonya ve Arnavutluk da aday statüsünde olmalarına rağmen, AB içindeki uyuşmazlıklar nedeniyle müzakerelere şimdi başlayamadılar.
Savaş, acil bir prosedüre imkân verir mi?
Ukrayna Devlet Lideri’nin önerdiği formuyla “acil bir prosedür” Avrupa Birliği’nde öngörülmüyor. Lakin Avrupa’daki yeni jeostratejik durumun da göz önüne alınma gerekliliği, hiçbir şeyi ihtimal dışı bırakmıyor.
Üç eski Sovyet Cumhuriyeti olan Ukrayna, Gürcistan ve Moldova, AB’nin toplumsal ve siyasi standartlarına yaklaştırmayı amaçlayan paydaşlık mutabakatlarını uzun vakit evvel imzaladı. Fakat AB, devam eden bu sürecin tam üyelikle sonuçlanacağına dair rastgele bir taahhütten şimdiye kadar kaçındı. NATO ise 2008 yılında Ukrayna ve Gürcistan’a günün birinde üye olacakları taahhüdünde bulundu, lakin rastgele bir somut tarih vermedi.
Demokratik Almanya’nın üyeliği en hızlısıydı
Bugüne kadarki en süratli üyelik prosedürü ise 1990 yılında tamamlandı. Periyodun Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Federal Almanya Cumhuriyeti’ne katılarak otomatik olarak Avrupa Birliği’ne üye oldu. Doğu Almanya bir gecede üye ülke olan Batı Almanya’nın ve hasebiyle AB standartlarına geçtiği için, uzun müzakere sürecine gerek kalmadı.
Helmut Kohl idaresindeki devrin Federal Alman Hükümeti, kimi kuşkuları bulunan İngiltere’yi kapsamlı finansman taahhütleriyle ikna etmişti. Böylelikle Doğu Almanya’nın entegrasyonunun AB’ye hiçbir maliyeti olmadı.