Barbara Wesel
NATO’ya üye ülkelerin dışişleri bakanlarının Cuma günü Brüksel’de yaptığı harikulâde toplantı sonrasında verilen en çarpıcı bildirilerden biri Ukrayna’nın üzerinde uçuşa yasak bölge oluşturulması talebinin bir sefer daha reddedilmesi oldu. Genel Sekreter Jens Stoltenberg Ukrayna’nın uçuşa yasak bölge oluşturulması talebini reddederek, Rusya ile çatışmalara NATO’nun direkt askeri olarak müdahale etmesi halinde, Avrupa’nın birçok ülkesinin savaşa müdahil olacağını söz etti.
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ise NATO’nun kararına reaksiyon göstererek, “Uçuşa bölgeler oluşturmayı reddederek, askeri ittifak idaresi Ukrayna’nın kentleri ve köylerinin bombalanmasının sürdürülmesine yeşil ışık yaktı” dedi.
Rusya’yı Ukrayna’yı işgali için kınayan, Ukrayna ile dayanışma bildirileri veren NATO, “bu savaşın bir modülü olmadığını” vurguluyor ve savaşın Ukrayna dışındaki ülkelere yayılmaması için uğraş gösterdiğinin altını çiziyor.
İngiliz siyaset mecmuası “The Economist”in başyazısı, durumu çok çarpıcı bir biçimde kıymetlendiriyor: “Eğer Putin Ukrayna’da galip gelirse, bir sonraki avı Gürcistan, Moldova yahut Baltık ülkeleri olacak. Durdurulana kadar durmayacak. Dünya Putin’e karşı durmalı.” Bunu, Batı savunma ittifakı olarak yalnızca NATO yapabilir; daha doğrusu ABD. Pekala, mevcut durumda hangi seçenekler masada duruyor?
NATO serinkanlı davranıyor
NATO diplomatları, Putin’in tansiyonu daha da tırmandırma ve diğer ülkeleri de ateş çemberine çekme fırsatı aramasından telaş duyuyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in Moldova ve Baltık ülkelerini ziyaretini de bu çerçevede pahalandırmak gerekiyor. Emel, en azından siyasi bir gövde gösterisinde bulunmak.
NATO dışişleri bakanlarının buluşmasına ise daha fazla Ukrayna’ya takviye bildirisi vermeyi amaçlayan diplomatik bir hareket gözüyle bakılmalı. Çünkü İttifak’ın doğudaki dış hudutlarını güçlendirmek için Çok Yüksek Hazırlık Düzeyli Müşterek Vazife Kuvveti (VJTF) ve Acil Müdahale Gücü’nün bu bölgede konuşlandırılmasıyla NATO zati şimdilik gösterebileceği azami yansıyı ortaya koydu. Münasebetiyle dışişleri bakanlarının elinde şu an için alternatif seçenekler neredeyse yok üzere.
Putin’in geçen Perşembe günü Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile yaptığı telefon görüşmesinin akabinde Elysée Sarayı’ndan gelen açıklamalar da pek umut verici değil. Ukrayna’nın tamamını ele geçirme ve ülkeyi “askerden arındırılmış tarafsız bir devlet” haline getirme amaçlarından vazgeçmeyeceğini Macron’a ileten Putin’in, “Durum daha da kötüleşecek” diyerek kelamlarını noktaladığı kaydedildi.
Rusya’nın aba altından yaptığı nükleer tehdit karşısında NATO’nun soğuk kanlı yansısı, hakikat ve yerinde bir tavır olarak bedellendiriliyor. Rusya’nın, birkaç gün evvel nükleer silahlarını alarm durumuna geçirmesinin akabinde, NATO’nun da birebir biçimde yanıt verip caydırıcılık sarmalına girmek istemediği belirtiliyor.
Uçuşa yasak bölgeye hayır!
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Ukrayna hükümeti ve milletlerarası gözlemcilerin uçuşa yasak bölge oluşturulması istikametindeki tekrarlanan talebini reddediyor.
Ukrayna üzerinde uçuşa yasak bölge ilan edilmesi, NATO uçaklarının Ukrayna semalarını teminat altına alması ve Rus savaş jetlerine gerektiğinde müdahale etmesi manasına geliyor. Eski NATO kumandanı Sir Adrian Bradshaw, BBC’de şu ihtarda bulundu: “Bu Irak savaşı üzere değil. Çok faal bir hava savunmasına sahip bir düşmanla karşı karşıyayız. Uçuşa yasak bölge ilanı, NATO askerleri ile Rus kuvvetleri ortasında bir çatışmaya yol açacaktır. Bu savaş demek. Rusya’ya karşı 30 ülke. Açıkça söylemek gerekirse, bu Üçüncü Dünya Savaşı manasına gelir.”
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace da “Uçuşa yasak bölge, Ukrayna ordusunun Rus taarruzuna karşı kendini savunduğu birkaç ögeden biri olan kara gücünden yoksun kalması manasına gelir” diye eklemede bulundu.
Tüm bu açıklamalar, Ukrayna tarafından büyük bir hayal kırıklığı ile karşılanıyor. Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, “Ukrayna’da ortak Avrupa’mız, ortak özgürlüğümüz, ortak geleceğimiz için kan dökülüyor. Yalnızca mazot sevkiyatları yaparak sorumluluğu üzerinizden atamazsınız. Ukrayna düşerse her yer düşer” diyerek, NATO’nun tavrına karşı duyduğu reaksiyon ve hayal kırıklığını ortaya koyuyor.
Daha fazla silah sevkiyatı tahlil mü?
NATO diplomatları daima olarak, Ukrayna’ya daha fazla silah sevkiyatının, üye ülkeler açısından sorun teşkil ettiğini vurguluyor ve bunu şöyle gerekçelendiriyor: “Rusya ile savaş halinde olan taraf NATO değil. Putin, Ukrayna’ya karşı bir savaş yürütüyor.” Bununla birlikte NATO ülkelerinin cephaneliklerinde, Ukrayna askerleri tarafından kullanılabilecek füze ve tanksavar üzere ne kadar aktif silah ve ekipmana sahip olduğu da meçhul.
Bu bağlamda AB baş diplomatı Josef Borrell’in ortaya attığı “Bazı eski Doğu Bloku ülkelerinin elinde bulunan eski Rus MIG jetlerinin Ukrayna’ya sevk edilmesi” tarafındaki fikir ise neredeyse hiçbir destekçi bulmadı.
NATO üyesi bir ülkeden Ukrayna’ya yapılacak son silah sevkiyatı ise Almanya’dan geliyor. Berlin hükümeti, eski Doğu Almanya stoklarından olan 2 bin 700 adet omuz tabanlı uçaksavar füzesi teslim edecek. Fakat bu füzeler epey eski. Bunun haricinde Hollanda, Çek Cumhuriyeti, İsveç ve Fransa üzere ülkelerin de Ukrayna ordusuna silah sağlayabileceklerine dair münferit birtakım haberler kelam konusu. Ama şu ana kadar bu istikamette somut bir gelişme yok. ABD ise Ukrayna’ya hangi silahları ne ölçüde gönderdiğine dair detaylı bilgi vermiyor.
Yeni üye kabul edilmesi tartışmaları
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı, İsveç ve Finlandiya’nın klâsik olarak benimsediği “tarafsızlık” prensibini de hızlı bir halde gözden geçirmelerine neden oldu. Bu ülkelerde artık mümkün bir NATO üyeliği, toplumun çeşitli kısımlarında hummalı halde tartışılıyor. Örneğin son anketlere bakılacak olursa, Finlerin çoğunluğu NATO’ya katılmaktan yana. Bu türlü bir eğilim, birkaç yıl evvel Finlandiya’da düşünülemezdi bile. Tekrar de İttifak, olası bir genişlemeyle ilgili tartışmaları kamuoyu önünde yürütmemeyi tercih ediyor.
Komşu ülke Rusya ile bağlantılar konusunda oldukça tecrübeli olan Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö, bahisle ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor: “Soğukkanlı olmak ve gerek geçmişteki gerekse gelecekteki muhtemel değişikliklerin, güvenliğimiz üzerindeki mümkün tesirini dikkatlice kıymetlendirmek çok kıymetli. Tereddüt etmek değil, itinayla hareket etmek gerek.” Öteki bir deyişle, mevzu şu anda dokunulamayacak kadar sıcak.