Ukrayna’nın işgalinin akabinde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in “savaş suçu” işlediği argümanları ve Hollanda’nın Lahey kentinde yargı önüne çıkarılması gerektiği daha yüksek sesle dillendirilmeye başladı.
Dünyada “adalet” denince birinci akla gelen yerlerden biri olan ve birçok ülkenin Putin’in gönderilmesin istediği Lahey, bugünkü statüsüne bir öteki Rus başkanının katkısı sonucu ulaştı.
Ortalarında İngiltere, Hollanda ve Belçika’nın da bulunduğu 39 ülke, Ukrayna’daki savaş ve insanlığa karşı kabahatlerin soruşturulması için bu hafta Lahey’deki Milletlerarası Ceza Mahkemesi’ne başvurdu.
Lahey’deki mahkemenin başsavcısı Karim Ahmed Khan, resmi soruşturma başlattığını açıkladı.
Putin ve Rusya idaresinin memleketler arası mahkemede yargılanması beklentisini akılda tutmak emeliyle, Ukrayna’da birçok noktaya yerleştirilen trafik levhalarında, “bütün yolların Lahey’e çıktığına” işaret ediliyor.
Lahey, çok sayıda milletlerarası hukuk kuruluşuna konut sahipliği yapıyor.
Rus Çarı 3. Nikolay’ın katkısı
Pekala Hollanda’nın Kuzey Denizi kıyısındaki bu sakin kenti, nasıl dünyanın “adalet ve barış kenti” haline geldi.
Hollanda’nın hükümet merkezi olan, yaklaşık 515 bin nüfusa sahip Lahey’in, “adalet şehri” haline gelmesindeki en büyük hisse sahiplerinden biri Rus Çarı 3. Nikolay oldu.
Rus Çarın teşebbüsüyle 1889 yılında Lahey’de birinci barış konferansı düzenlendi.
Savaşlarda nelerin yapılıp yapılmayacağı bu konferansta ele alındı. Barış konferansı, 1907 yılında tekrarlandı. Sıcak hava balonundan bombalama ve kimyasal silahların kullanımının yasaklanması üzere kararlar Lahey’de alındı.
Savaşan tarafların kurallara uyup uymadığının belirlenmesi emeliyle Lahey’deki Barış Sarayı’nda “Daimi Tahkim Mahkemesi” kuruldu.
Bunu 1922’deki Milletlerarası Daimi Adalet Divanı’nın kurulması izledi. Bu örgüt, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra 1945’te Birleşmiş Milletler’in kurduğu Memleketler arası Adalet Divanı’na dönüştü.
Devletler ortası uyuşmazlıkları ele alan Milletlerarası Adalet Divanı’nın yanı sıra, bireylerin yargılanabilmesi için Memleketler arası Ceza Mahkemesi de Lahey’de kuruldu.
Roma Statüsü’nü temel alan ve 2002’de kurulan mahkeme, 1990’larda Yugoslavya’nın dağılması sonrası işlenen savaş, insanlık ve soykırım kabahatlerini ele aldı.
Sırp önderler Slobodan Miloseviç ve Radovan Karadziç’in de ortalarında bulunduğu çok sayıda sanık Lahey’de mahkeme önüne çıktı.
Eski Yugoslavya Savaş Hataları Mahkemesi’nin yanı sıra Lahey’de, İran – ABD Alacaklar Mahkemesi, Lübnan ve Kosova mahkemeleri de kuruldu.
Eski Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Taçi ile Kosova’nın bağımsızlığı sırasında savaş kabahati işlemekle suçlanan Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK ) üst seviye yöneticileri Lahey’de gözaltında bulunuyor.
ABD yaptırımı
Son dönende yüklü olarak Afrika’da işlenen savaş kabahatlerini ele alan Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nin Afganistan’daki savaş kabahatlerini soruşturma kararı, ABD idaresinin reaksiyonuna yol açmıştı.
Washington idaresi, bu karar nedeniyle mahkeme üyelerine yaptırım kararı almıştı.
Lahey’de emsal nitelikle farklı kurum ve kuruluşlar da bulunuyor.
Birleşmiş Milletler Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), Avrupa Birliği Polis Teşkikatı (Europol) ile Avrupa Birliği İsimli İşbirliği Kurumu (Eurojust), Benelüks Fikri Mülkiyet Ofisi (BOIP) ve Avrupa Patent Ofisi (EPO) üzere çok sayıda memleketler arası kuruluş da Lahey’de bulunuyor.
Hollanda medyası, Rus Çarı 3. Nikolay’ın teşebbüsüyle “adalet ve barış kentine” dönüşen Lahey’in, Rusya’nın son başkanı Putin’i de mahkeme önüne çıkartıp çıkartamayacağını tartışıyor.
Rusya, Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ne taraf değil.
