Ukrayna’nın güneyindeki Melitopol kentinin belediye lideri Ivan Federov Pazartesi günü masasına oturdu ve durum hakkında günlük Facebook paylaşımını yaptı.
Federov takipçilerine kenti işgal altında tutan Rus güçlerinin irtibat ağını da kontrolleri altına aldığını, münasebetiyle televizyon ve radyodan duydukları haberlere temkinli yaklaşmaları gerektiğini söyledi.
Melitopol’ün internet irtibatı da kesildiği için bu ikaz kaç bireye ulaşabildi, kuşkulu. Kentte yaşayanlara WhatsApp, Telegram ile ulaşmak da çabucak hemen imkansız hale geldi ya da bir kaç dakikadan uzun telefon görüşmesi yapılamaz oldu.
Rus askerleri Melitopol’ü geçen hafta işgal ettiler ve birinci işlerinden biri belediye binasını ele geçirmek oldu. Belediye Lideri Federov, takımını diğer bir binaya konuşlandırdı ve kentin idaresini oradan sürdürmeye çalışıyor.
“Ruslarla hiç bir halde işbirliği yapmıyoruz” diyor, “Bize yardım etmeye çalışmadılar, edemezler. Yardımlarını istemiyoruz.”
Rusya başkanı Vladimir putin tarihi olarak Rusya’ya ilişkin olan toprakları Nazi rejiminin elinden kurtardığını tez etmişti. Lakin Melitopol’de ve halkın çoğunluğunun Rusça konuştuğu güney ve doğudaki bir dizi kentte Rus askerleri, kendilerini işgalci pozisyonunda buldu.
Güneydoğu Ukrayna’daki Herson kentinin sokaklarında Rus askeri araçları
İşgalden evvel ailesine ilişkin elektronik eşya dükkanında çalışan 33 yaşındaki Yuliya Kovaliova “Melitopol’de her gün protesto şovları yapılıyor” diyor.
“Bir basamakta Rus askerleri bize ateş açmaya başladı ve bir kişi vuruldu ancak protestolar durmadı” diye sürdürüyor.
Geçen hafta ateş açılmasına karşın Melitopol’ün merkezinde Salı günü Belediye Lideri Federov’un varsayımına nazaran yaklaşık 5 bin kişi bir ortaya geldi.
Bölgedeki Herson, Berdyansk, Starobilsk, Novopskov üzere işgal ya da kısmi işgal altındaki bir çok kentten, protesto şovlarının imgeleri geliyor.
BBC bu kentlerin sakinlerine ve belediye liderlerine ulaşarak içerdeki yaşama dair bilgi edinmeye çalıştı.
Herson’dan 29 yaşındaki bilgi işlemci Yunona “Kaç kişi protestolara katıldı, nasıl sayılır bilmiyorum. Ben en az 2 bin kişi olduğunu düşündüm” diyor. “Arkadaşlarımızdan biri Rus askerleri tarafından dövüldü ve gözaltına alındı ve beşerler o kadar öfkelendi ki işgalcileri sokakta kovalayıp onu geri aldılar.”
63 yaşında bir İngilizce öğretmeni olan Olha, Herson’daki Rus askerlerinin çok genç ve kararsız göründüklerini söylüyor. “Her gün protesto gösterisine gidiyoruz. Etrafımızı sarıyorlar fakat korkmuş görünüyorlar. Ukrayna ordusunun gelip onları kovalamasını bekliyoruz hepimiz.”
Berdyansk’ta da protesto şovları yapılıyor
Ukraynalıların protesto şovlarına karşı Rusların önemli bir şiddet kullandığına dair pek haber yok. Ruslar çoklukla şovları gergin bir formda izlemeyi tercih ediyor üzere. Lakin kimi belediye liderleri kent halkını şovlara çağırıp çağırmama konusunda güç kararlarla karşı karşıya.
Melitopol Belediye Lideri Federov, “Halkımızın protestolara katılması lazım ancak birebir vakitte can güvenliklerini de muhafazaları gerekiyor. Onlara, ‘Lütfen Rus askerlerine yaklaşmayın. Etraflarından dolaşın’ diyorum” diyor.
Donbas yakınında bir kasaba olan Novopskov’un belediye lideri Vadim Gaev BBC’ye her gün devam eden protesto şovlarının üç gün evvel Rus askerlerinin ateş açıp üç kişiyi hafif yaralaması ve birini dövmesinden sonra durduğunu söyledi.
Gaev, Rus birliklerinin bir arabulucuya, protesto şovlarına katılanlara ateş açma yetkileri bulunduğunu söylediklerini de ekledi.
Novopskov, Ukrayna’nın birtakım bölgelerinde yaşanan gergin bir senaryonun tipik bir örneği üzere. Ukraynalı mahallî yetkililer bir formda misyonlarını sürdürüyor ama Rus ordusu bölgenin kontrolünü elinde tutuyor. İşgal altındaki bir öteki kent olan yakındaki Starobilsk’in belediye lideri Yana Livinova da, takımını resmi binaların dışında bir yere yerleştirmiş.
“Yeni bir idare atandı. Bildiğimiz tek şey, resmi binalara gidip burada çalışan insanlara, kendileriyle işbirliği yapmalarını söylüyorlar. Ancak beşerler reddediyor” diyor.
Ruslar Novopskov’u ele geçirdiğinde belediye lideri Gaev ve grubu idarelerini sürdürebilmek için kent dışına çıkmışlar. Bu yüzden kendilerini ihanetle suçlayanlar da olmuş lakin bir kesim de işlerin sürdürülmesinden hoşnut ve minnettarmış.
Herson’da yaşayan iki kişi BBC’ye belediye liderinin Rus güçleriyle işbirliği yaparak kente ihanet ettiğini söylediler. Bu suçlama Telegram uygulamasındaki sohbet kümeleri üzerinden yayılmıştı. Görüştüğümüz iki öbür Hersonlu ise belediyenin kentin günlük işlerini sürdürebilmek için gereken neyse yapmaya çalıştığı görüşündeydi.
Herson belediye lideri Igor Kolikhayev BBC’ye “Kente ihanet etmiş olsam hala burada olabilir miyim? Her gün ofisimdeyim. Takımımla birlikte günlük işleri yürütüyoruz” dedi.
Kolikhayev önceliğin besin üretimini tekrar başlatmak ve insanların işe dönüşünü sağlamak olduğunu söylüyor.
“Yiyecek tükeniyor ve yardım geleceği de yok. Onun için kentteki herkese şunu söylüyoruz: Yapabildiğiniz her türlü yiyeceği yapın, üretebileceğinizi üretin.”
İşgal altındaki kentlerden BBC’ye konuşanların birden fazla yiyecek stoklarının süratle tükenmekte olduğunu söyledi.
Melitopol’den Yuliya Kovaliova “Kalan bir kaç şeyi alabiliyorsunuz, lakin çok az şey kaldı. Eczaneler de bomboş ve annemin kalp ilacını bulamıyoruz” diyor.
Kovaliova kent merkezine geçen hafta üzerinde insani yardım işareti olan iki Rus kamyonu geldiğini ve yiyecek dağıtımı yapmak istediklerini, lakin beraberlerinde bir de kamera takımı getirdiklerini söyledi. Çabucak kimse yiyecek almayı kabul etmemiş.
“Sonra Rus televizyonunda izledik. Rusya buradaki televizyon vericilerini ele geçirdi, o yüzden şu anda yalnızca tek bir Rus kanalı izleyebiliyoruz ve haberlerde insanların dağıtılan yiyecekleri aldıkları ve Rus insani yardım konvoyuna çok teşekkür ettiklerini anlattılar.”
22 yaşındaki piyano hocası Maxim de insanı yardım konvoyundan bahsediyor, “İnsanların manzarasını alıyorlardı ve yiyecek alıyor rolü yapan aktörler getirdiklerini de duydum” diyor.
Herson’den bilgi işlemci Yunona da bu kentte benzeri bir şey yaşandığını anlattı. Ukrayna medyasında Berdyansk’ta da emsal bir olay yaşındığı haberleri yer aldı.
Melitopol belediye lideri Ivan Federov, bu “insani yardım” konvoylarından haberdar olduğunu söylüyor. Lakin aslında gerçek bir konvoy ve gerçek bir besin yardımı olmadığını ekliyor.
“İsteseler her an besin ve yiyecek göndermek için bir insanı koridor açabilirler, fakat istemiyorlar. Biliyoruz, denedik.”
Salı günü akşam üzeri Federov Facebook sayfasında güncellemesini yaptı. İletisinde gücü yeten vatandaşları elektrik, gaz ve su faturalarını ödemeye çağırdı ve Ukraynalı bayanların Dünya Bayanlar Günü’nü kutladı. “Eminim savaş yakında bitecek ve Ukraynalı Melitopol kentinde bayramlarımızı barış içinde kutlayacağız” yazdı.
Bu habere Svitlana Libet de katkı yaptı