10 Mart’ta alınan tarihi bir kararla başşehir Tokyo’da ilkokuldan liseye tüm devlet okullarında şimdiye dek uygulanan katı kılık-kıyafet yönetmeliğinin büyük bir kısmı yürürlükten kalkıyor.
Japonya’da öğrencilerin okula giderken nasıl giyindikleri ve saçlarını ne biçimde taradıklarıyla ilgili kararların temeli, ülkenin dışa açılmaya başladığı 1867-1912 tarihleri ortasında karar süren imparatorla tıpkı ismi taşıyan Meiji Devri’ne dayanıyor.
Buna nazaran ülkede öğrencilerin iç çamaşırından saç rengine ve bölümüne dek pek çok mevzuda başka gelişmiş iktisatların aksine çok klâsik ve katı kurallar uygulanıyor.
Tokyo Metropol Hükümeti’nin öğrenciler ve veliler ortasında yaptırdığı araştırmaya nazaran bu kurallar uzun müddettir “mantıksız” bulunup “zamanın ruhuna uymadıkları” için eleştiriliyor.
Örneğin klasik Japon imajı gereği yalnızca siyah ve düz saça müsaade verilen okullarda saçı doğuştan daha açık renk yahut kıvırcık olan öğrenciler bu “durumun” nitekim doğuştan olduğunu belgelemek zorunda.
Bu beyan gönüllülük temeline dayalı üzere görünse de toplum baskısının çok boyutlarda olduğu yerlerde bu durumdaki her öğrenci istisnasız bu türlü bir belgeyi ibraz ediyor.
Kendilerinin ve çocuklarının haksız yere ayrımcılığa uğradığını, özgürlüklerinin elinden alındığını savunan öğrenci ve velilerin, öğrencilere kılık-kıyafet serbestisi tanınması için verdiği uğraş en azından başlangıç olarak Tokyo’da sonuç vermiş görünüyor.
Mainichi gazetesine konuşan Tokyo Ulusal Eğitim Konseyi üyesi Yuto Kitamura, kararı “ileriye dönük atılmış değerli bir adım” olarak karşıladığını belirtiyor ve “Öğrencilerin proaktif davranıp kendi kararlarını kendilerinin verdiği bir ortama hürmet duymak lazım.” diyor.
Erkeklere militarist, kızlara denizci üniforması
Öğrenci kıyafetlerinin neredeyse bir asırdır değişmediği Japon okullarında erkek öğrenciler hala savaştan evvelki vakitten kalma gakuran ismi verilen bir üniforma giyiyorlar.
Mao tipi asker üniformalarını andıran bu biçime nazaran alta siyah pantolon, üste de hakim yaka ve beş altın rengi düğmeli tuniğe benzeri bir ceket giymek mecburî.
- Japonya’da beşerler neden ortadan kaybolup ‘buharlaşmaya’ karar veriyor?
- Japonya’da ‘gaman’: Zorluklar karşısında sabır ve sebat ile toplumsal bağları korumak
Kız öğrenciler ise, yaşı ne olursa olsun, küçük kızların giydiği, denizci üniformasına emsal, siyah ve geniş yakalı bir kıyafet giyiyorlar.
İç çamaşırı rengi ise beyaz olarak belirlenmiş.
Erkek ve kızların okuldaki saç modeli de sıkı kurallara tabi.
Uzun saçlı kızlardan saçlarını kesinlikle geriden at kuyruğu biçiminde toplamaları isteniyor. En hafif tonda olsa bile saçı boyamak yahut röfle yaptırmak katiyen yasak.
Birçok genç erkek ise saçlarını istediği üzere bırakamıyor. Japon pop müziği yıldızlarının sevdiği stilde üst kısmı dağınık bırakılmış ve alt kısmı neredeyse sıfıra vurulmuş “iki katmanlı” ismi verilen saç modeline de müsaade yok.
Her iki cins de bedenlerine dövme, ‘piercing’ yahut öbür diğer bir uygulama yaptırdıklarında ceza almayı göze almak durumundalar.
Söz özgürlüğü gayreti
Toplumsal medyada birtakım öğrenci ve veliler yıllardır bu kuralcı anlayışa itiraz edip bunun bir hak ihlali olduğunu savunuyorlar.
Twitter’da “Saç modeli de bir cins şahsî tabir biçimidir. Okul idaresinin bir öğrencinin söz özgürlüğünü hiçe sayıp bu halde kural dayatması anayasaya aykırıdır” yorumları gitgide tartı kazanıyor.
- Japon stili ‘yeni kapitalizmde’ ekonomik büyüme ve adil gelir dağılımı mümkün mü?
- Japonya’da Prenses Mako sonunda ‘halktan’ sevgilisiyle evleniyor
Mevzu üzerine iki yıl evvel vaktin Tokyo Metropol Eğitim Müdürü Yuji Furita’nın ‘iki katmalı’ saç usulüyle genç suçluluğu ortasında direkt bağ kurması ve “Biz çocuklarımızı beladan korumak için bu saç biçimini onaylamıyoruz” halindeki şanssız açıklaması, birçok yaşlı Japon siyasetçilerin vaktin ruhunu yakalayamadıklarının ve gençlerle bağlantı kuramadıklarının bir göstergesi.
Japonya’da 30 yıl evvel moda olan ‘mohawk’ (iki yanı büsbütün sıfırlanmış Kızılderili saçı) ve ‘pompadour’ (Elvis Presley şekli önde kabartılıp geriye gerçek taranmış) üzere şekiller, bugünkü siyasetçilerin da üyesi olduğu klasik jenerasyon tarafından hala punk, motosiklet çeteleri ve yakuza (organize kabahat örgütü üyeleri) ile ilişkilendiriliyor.
Lakin herkes, okul yöneticilerinin temel sıkıntısının, saç mazeretiyle ne değerine olursa olsun öğrencilerin asileşmesini önlemek olduğu konusunda hemfikir.
Fikir değiştirip giyim-kuşam serbestisi kararı alan Tokyo Metropol Eğitim Heyeti’nin şu anki üyelerinden Kaori Yamaguchi, “harika lakin geç kalınmış” diye nitelendirdiği sonucu değerlendirirken Japonlar’ın küçüklükten itibaren kurallara uymanın bir fazilet olduğu biçiminde eğitildiğinden bahsediyor.
“Umarım bu karar, herkesin isteyerek ve ikna olarak kurallara uyacağı bir toplum yaratmak için neler yapmamız gerektiğini tartışmak için bir fırsat olur.”
Tokyo okullarında yeni giyim-kuşam kuralları resmi okul yılı başlangıcı olan 1 Nisan’dan itibaren yürürlüğe girecek.