Tarihçi ve müellif Prof. Dr. İlber Ortaylı, İzmir’in 9 Eylül 1922’deki kurtuluşunun birtakım bölümlerce “kaybolmuş cennet” diye söz edildiğini belirterek, “Burası ‘paradise’ fakat kaybolmuş değil. Şayet aklınızı başınıza alıp her yere saçma sapan binalar dikmezseniz, turizm yapacağız diye kıyının üstüne olur olmaz şeyler inşa ettirmezseniz kaybolmaz, hoş bir İzmir olur.” dedi.
İlber Ortaylı, Sabancı Kültür Sarayı’nda Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) tarafından düzenlenen İzmir’in Kurtuluşunun 100. Yılı aktiflikleri kapsamında konferans verdi.
Ortaylı, Kurtuluş Savaşı yıllarını ve İzmir’in gayret yıllarındaki durumunu anlatarak, “1918 Ekim ayı sonundaki Mondros Mütarekesi ile Türkiye bir işgal altına girmiştir. Bu işgal çok yüz kızartıcıdır. Yüz kızartıcı olması, yapılan ve gösterilen muamele dolayısıyladır. Yoksa bir memleket, öbür harp eden devletlerin tersine bir hırsla ve istekle bu savaşa girmediği halde kendini korumak için savaşmıştır. En çok kayıp veren ve en olmadık yerlerde direniş gösteren bir kuvvettir.” dedi.
İzmir’in her vakit yenilikleri takip eden bir memleket olduğunu, bunu demokrasi tarihinde de gösterdiğini aktaran Ortaylı, “Burası doğrunun konuşulduğu bir kenttir. Yurt sevgisinin ve Türk tarihinin, kimliğinin iftiharla taşındığı bir memlekettir. Mustafa Kemal Atatürk, ‘İzmir’i de İzmirlileri de severim.’ diye boşuna söylememiştir.” diye konuştu.
“‘Gavur İzmir’ lafını gelen mülteciler çıkarmıştır”
İzmir’in çilekeş bir memleket olduğunu, insanlarının yüzde 90’ının vatanlarını terk ederek buraya sığınmak zorunda kaldığını anlatan Ortaylı, “gavur İzmir” kelamının de bu göçlerin etkisiyle ortaya çıktığını söyledi.
Ortaylı, şöyle konuştu:
“Herkes ya Kafkasya’dan ya adalardan ya Girit katliamından kurtulup gelmiştir. Bugünkü Yunanistan’dan, Bosna’dan, Güney Bulgaristan’dan kalkıp buralara gelmişlerdir. Birçoklarının ardında çok acı anılar vardır. Geldikleri yerde de farklı bir kozmopolit küme bulmuşlardır. Tahminen onun etkisiyle de ‘gavur İzmir’ lafını gelen mülteciler çıkarmıştır.
Bunu da söyleyeyim. Zira sonlanıyor burada da tıpkı adamları görmekten. Sonlanıyor da ne yapıyor, hiçbir şey yapmıyor, meskenini çatısını kuruyor. Karnı doyuyor, biraz çalışanın sırtı pek, hayatını o formda devam ettiriyor. Buradaki birtakım kümeler olanları unutmaya meyyaldir fakat yüzde 100 kimse unutmaz.”
O periyotta İzmir’de yaşayan farklı dini kümeler ortasında huzursuzluk havasının hakim olduğunu, bunun çok sayıda isimli hadiseye neden olduğunu belirten Ortaylı, farklı kesitlerin birbiriyle geçinemese de devletin gölgesi, gelenekler üzere nedenlerle kentte sükunetin hakim olduğunu tabir etti.
İzmir’in Kurtuluş Savaşı öncesinde “paradise” (cennet) olarak tanımlanamayacağını lisana getiren Ortaylı, o devri “kaybolmuş cennet” olarak tanım eden çıkarımları yanılgılı bulduğunu söyledi.
Ortaylı, şöyle konuştu:
“‘Paradise lost’ diye yazıyorlar. İzmir’in kurtulmasını, 9 Eylül 1922 tarihini ‘kaybolmuş cennet’ diye söz ediyorlar. Burası paradise fakat kaybolmuş değil. Size artık söylüyorum. Şayet aklınızı başınıza alıp her yere saçma sapan binalar dikmezseniz, turizm yapacağız diye kıyının üstüne olur olmaz şeyler inşa ettirmezseniz kaybolmaz, hoş bir İzmir olur. Cennetimizi kendimiz korumak zorundayız.”
“Eski Türkiye’nin tadını kaybedersiniz”
İlber Ortaylı, İzmir’in Türk tarihi için çok değerli olduğunu vurgulayarak, “İzmir’i kaybettiğiniz an, eski Türkiye’nin tadını kaybedersiniz, yurdunuzu kaybedersiniz, lisanınızı kaybederseniz. Onun için üstünde durmamız gerekir.” dedi.
İzmir’in kendi tarihini yazan bir kent olduğunu kaydeden Ortaylı, “100. yılınız kutlu olsun. Lakin asıl zafer kısmı bundan sonra başlıyor.” dedi.
DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar da Ulusal Gayret periyodunda Türk milletinin gücünü, Atatürk’ün dehasını ve muvaffakiyetini, yazılan kurtuluş destanını her fırsatta lisana getirmeye kıymet verdiklerini belirtti.
Konferans sonunda Rektör Hotar, İlber Ortaylı’ya Çaka Beyefendi heykeli ve antika saat armağan etti.
Aktiflikte, Buca Eğitim Fakültesi İzmir Mandolin Orkestrası sahne aldı.
Kültür Sanat, Şimdiki, Haberler
