İş dünyasının, İstanbul’u etkilemesi beklenen mümkün büyük Marmara sarsıntısına ait hazırladığı rapora nazaran; kentte bilhassa elektrik iletim ve dağıtım sınırları ile trafoların güçlendirilmesine muhtaçlık var. Bunun yanı sıra afet ve acil durum planlarının olmaması, sarsıntı anında yaşanabilecek muhtemel kesintilere karşı iş birliğinin yetersizliği ve yüksek maliyetli yatırım nedeniyle altyapı alanında eksikler bulunuyor.
Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) ve Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), İstanbul’u önemli formda etkilemesi beklenen büyük Marmara sarsıntısı için kritik değere sahip 5 bölümün kırılganlıklarının ve güçlendirilmesi gereken alanlarının belirlendiği sektörel çalıştaylar sonucunda bir rapor yayınladı.
Güç, bilgi ve bağlantı teknolojileri, ulaştırma ve lojistik, tarım ve besin, sigorta ve finans olmak üzere 5 dalın önde gelen şirketleri ve sivil toplum kuruluşlarıyla yapılan çalıştayların akabinde geçen yıl 17 Ağustos Depremi’nin yıldönümünde orta bir rapor açıklayan kuruluşlar, projenin ikinci fazında 5 sektörel çalıştay yaparak, “Sektörler İstanbul Sarsıntısına Ne Kadar Hazır” başlıklı kapsamlı raporu çevrim içi olarak yapılan toplantıda paylaştı.
UPS Vakfı’nın dayanağıyla hazırlanan “Sektörler İstanbul Sarsıntısına Ne Kadar Hazır” başlıklı rapor kapsamında, güç, bilgi ve bağlantı teknolojileri, ulaştırma ve lojistik, tarım ve besin, sigorta ve finans bölümleri incelendi. Çevrimiçi paylaşılan raporda; sektörel kırılganlıkların nerelerde ağırlaştığı, bu kırılganlıkların hangi metot, iş birliği ve takviye sistemleri ile azaltılabileceği, dalların geleceği için bu hazırlık sürecinin ne ölçüde mümkün olduğu değerlendirildi. Rapordaki tespitler şöyle:
“Marmara sarsıntısının riskleri çok koordineli bir hazırlıkla azaltılabilir”
“İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2019 yılında gerçekleştirilen İstanbul Zelzele Çalıştayı’nın sonuç raporuna nazaran; 7,5 büyüklüğündeki bir zelzele sonrasında 1,2 milyon bina stoku olan kentteki 194 bin binanın orta ve üstü, 48 bin binanın ise ağır ve çok ağır hasar alabileceği öngörülüyor. Bununla birlikte toplam nüfusun yüzde 19’unun yaşadığı, GSYİH’nin yüzde 30,1’inin karşılandığı, Türkiye’nin insani ve sosyoekonomik faaliyetlerinin çok değerli bir kısmının yürütüldüğü İstanbul’da tesirleri ağır bir biçimde hissedilecek olan Marmara Depremi’nin çok önemli hayati ve ekonomik riskleri beraberinde getirmesi beklenirken riskleri azaltmak ise çok koordineli bir hazırlık ile mümkün olabilecek.”
“Felaketlere karşı tüm paydaşlar birlikte hareket etmeli”
TÜSİAD İdare Heyeti Lideri Simone Kaslowski, dünyada ve Türkiye’de kırılganlıkların ve risklerin her vakit var olduğunu ve var olmaya devam edeceğini söyledi. Kaslowski, “Bunlardan ne kadar olumsuz etkileneceğiniz ise ülkenizin bilimsel çerçevede hangi önlemleri aldığı, tehdit ve risklere karşı ne kadar hazırlanmış olduğu ile alakalıdır. Bu yüzdendir ki benzeri tehditleri yaşayan kimi ülkeler krizleri çok daha az hasarla atlatırken kimileri maliyetleri çok daha yüksek olan yıkımlar yaşamaktadır. Başta sarsıntıya hazırlık olmak üzere doğal felaketlerin yol açacağı aksilikleri azaltmak için tüm paydaşların birlikte koordineli hareket etmesi ve kentsel dönüşümde gerekli hazırlıkların en kısa müddette tamamlanması gerekmektedir” dedi.
“Depreme hazırlığı memleket problemi olarak görüyoruz”
Beklenen sarsıntının İstanbul özelinde yaratacağı riskin, insani ve sosyoekonomik açıdan bir memleket problemi olduğunu belirten TÜRKONFED İdare Şurası Lideri Orhan Turan, şunları söyledi:
“Afetlerde devletin imdada yetişeceği beklentisi aldatıcı bir garanti oluşturuyor. Lokal idareler, sivil toplum, özel dal ve iş dünyası olarak bu sürece aktif bir düzenek ile katılmamızın, zelzelenin muhtemel yıkıcı sonuçlarını önlemek için tek geçerli yol olduğuna inanıyoruz. İktisadın ana gücü KOBİ’lerin dayanıklılığının artırılması, mümkün bir afet yahut kriz durumunda yaşanabilecek risklerin azaltılması ve dallarımızın süratli toparlanması, her zamankinden daha büyük kıymet taşıyor. Bu sonuç süratli ve kolektif bir dizi aksiyonu, hareketi ve iş birliğini mecburî kılıyor.”
“Depremin yıkıcı tesirlerini birlikte çalışarak bertaraf edebiliriz”
İstanbul’un ülke iktisadının kalbi olduğunu belirten UPS Türkiye Genel Müdürü Burak Kılıç, “Ülkemizde olabilecek sarsıntılar içerisinde toplumsal, ekonomik ve fizikî manada en yıkıcı tesirlere muhtemel İstanbul sarsıntısında maruz kalacağız. Zelzele hayatımızın bir gerçeği, ama bu gerçeği vakit zaman göz arkası edebiliyoruz. Halbuki zelzelesi bir risk idaresi yaklaşımı ile ele almalı ve her alandaki kırılganlıklarımızı tespit edip, afet şuuruyla hazırlanmalıyız. İşte raporumuz, incelenen ilgili kesimler için mevcut durumu ve kırılganlıkları ortaya koyuyor ve bir yol haritası çiziyor” dedi.
“İş dünyası, toplulukların afetlere daha güzel hazırlanmasını sağlayabilir”
Özel dalın afetlerde kilit rol üstlendiğini lisana getiren OCHA-UNDP Connecting Business Initiative (CBi) Network Uyum Uzmanı Florian Rhiza Nery ise “İş dünyası uzmanlığı, kaynakları ve ağları sayesinde toplulukların afetlere daha uygun hazırlanmasını, müdahale etmesini ve afetlerden sonra toparlanmasını sağlayabilir. Bu nedenle iş dünyasının hükümet, insani yardım ve kalkınma ortaklarıyla el ele çalışmaları çok değerlidir. Bu çerçevede özel dalı afete hazırlık, müdahale ve güzelleştirme bahislerine dahil eden bir platform olarak, afet ve iklim direncini teşvik etme gayretlerinde CBi Türkiye ağını desteklemekten gurur duyuyoruz” diye konuştu.
“Sektörler ortasındaki iş birliği ve bağlantı kritik ehemmiyete sahip”
Açılış konuşmalarının akabinde raporun müellifi olan Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Doç. Dr. Murad Tiryakioğlu, 5 kesimin kırılganlıkları ve güçlendirilmesi gereken alanları hakkında bilgi verdi. Raporda, zelzeleye hazırlık sürecinde bölümler ortasındaki iş birliği ve bağlantının kritik bir değere sahip olduğuna vurgu yapıldı.
“Enerjide öncelik iletim, dağıtım çizgileri ve trafoların güçlendirilmesi”
Rapora nazaran; elektrik, akaryakıt, gaz üzere kritik kaynakları kapsayan güç bölümünün afetlere yönelik farkındalığı yüksek, kurumsal ve sektörel iş birliği potansiyeli güçlü. Bu bölümün en kırılgan ve en değerli konusu ise elektrik iletim ve dağıtım sınırları ile trafoların güçlendirilmesi gerekliliği. Bununla birlikte elektrik iletim ve dağıtım ağı ile ilgili bilgi ve data eksikliği, iş sürekliliği ile afet ve acil durum planlarının olmaması, zelzele anında yaşanabilecek muhtemel kesintilere karşı iş birliğinin yetersizliği ve yüksek maliyetli yatırım nedeniyle altyapının güçlendirilmesi alanında eksikler tespit edildi.
“Bilgi ve irtibat teknolojileri kesiminde baz istasyonları zayıf ve yetersiz”
Pandemi devrinde bilhassa uzaktan çalışmaya geçilmesiyle birlikte sektörel esnekliğini test eden ve altyapısını güçlendiren bilgi ve bağlantı teknolojileri dalı, zelzelede bağlantının sürekliliği için kritik ehemmiyete sahip baz istasyonlarından bilhassa fay sınırları üzerinde olanları güçlendiriyor. Dalın en önemli kırılganlığını ise zelzelede yaşanabilecek güç kesintileri oluşturuyor. Sabit baz istasyonlarının direncinin zayıflığı, taşınabilir baz istasyonlarının aktifliğinin yetersiz oluşu, yolların ziyan görmesi durumunda teknik işçinin ulaşımının zorluğu, afete karşı sektörel iş birliği ağı olmaması, toplumsal acil durum şuurunun düşüklüğü, siber güvenlik riskleri ve kapasite artırma maliyetleri, dalın öteki kırılganlıkları ve güçlendirmesi gereken alanları olarak öne çıkıyor.
“İstanbul’un yolları, viyadüklerinin çok değerli bir kısmı risk taşıyor”
Ulaştırma ve lojistikteki büyük risk, yolların ve viyadüklerin durumu. Arama-kurtarma gruplarının transferinden afet bölgesinin tahliyesine kadar pek çok kritik rol üstlenen ulaştırma ve lojistik bölümünün yeni durumlara süratle ahenk sağladığı Covid-19 devrinde de net bir formda görüldü. Bu kesim için en kıymetli riski, İstanbul’un yollarının, viyadüklerinin çok değerli bir kısmının büyük bir sarsıntı sonrasında çökmesi ihtimali oluşturuyor.
“İBB’nin sarsıntı seferberlik planı’na nazaran sarsıntıda yolların yüzde 30’u kapanacak”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin İstanbul Zelzele Seferberlik Planı’na nazaran, 7,5 büyüklüğündeki bir zelzelede yollarının yüzde 30’unun kapanacağı öngörüsü de bunu destekliyor. Nitelikli işçinin yetersizliği, sarsıntı anında limanların işlevsizleşme mümkünlüğü, lojistik depo ve stokunun büyük bir kısmının sarsıntı bölgesinde olması ve araçların ünite maliyetinin yüksekliği, sarsıntıya karşı tedbir alınması gereken alanlar ortasında yer aldı.
“Tarım ve besin kesimleri için sarsıntıda güç ve lojistik kesimlerin kıymeti büyük”
Teknolojik gelişmeler ve döngüsel iktisada yönelik farkındalık ile birlikte olumlu bir dönüşüm yaşayan tarım ve besin dalı, sırf afet vakitlerinde değil her periyotta en stratejik değere sahip dallardan biri olarak görülüyor. Zelzelede güç ve lojistik bölümünde yaşanabilecek sıkıntılar, yağmalama üzere afet sonrası güvenlik riskleri, sektörel iş birliğinin yetersizliği, mağazalar, üretim tesisleri, dağıtım merkezleri ve depoların mevcut tahliye planlarının gerçekçi olmaması üzere bahisler, kırılganlıklar ve güçlendirilmesi gereken alanlar olarak tespit edildi.
“Yetişmiş ve deneyimli eksper sayısı çok az”
Bilhassa Covid-19 salgınında kıymetli deneyimler kazanan, bu süreçten hem operasyonel hem de mali açıdan güçlenerek çıkan sigorta ve finans bölümünde ise yetişmiş ve deneyimli eksper sayısının çok az olduğu belirtildi. Bölümün kırılganlıkları ve güçlendirmesi gereken öteki alanlar ise şöyle sıralandı: Yatırımcı ve toplum farkındalığının düşüklüğü, devletin üzerindeki malî yükün hafifletilmesi için sigorta şuuru ve sigortalılık oranının artırılması, DASK’ın sadeleşmesi ve işlevselleştirilmesi, kamu ve mahallî idare iş birliği yetersizliği ile değişen risk faktörleri. (ANKA)