Rusya’nın Avrupa Kurulu’na üye olmasının tartışıldığı 90’ların ikinci yarısında Türkiye’nin Avrupa Kurulu nezdindeki (1996-97) Daimi Temsilcisi Büyükelçi ve T24 müellifi Rıza Türmen, Moskova’nın potansiyel üyeliğinin Konsey’i iki böldüğü günleri anlattı.
Hürriyet müellifi Sedat Ergin‘e konuşan Türmen, o devir bir kümenin eski Doğu Bloğu ülkeleriyle yapıldığı üzere Rusya’nın da Konsey’e alınıp demokrasiye geçiş sürecinin desteklenmesi gerektiğini savunduğunu, ikinci kümede olanların ise Rusya’nın üye olarak kabulünün Kurul için tehlike yaratacağı görüşünde olduğunu aktardı.
Rusya, sonunda 28 Şubat 1996’da Avrupa Kurulu’nun 39. üyesi oldu. Moskova, “Bakanlar Komitesi’nin 16 Mart 2022 tarihinde aldığı karar çerçevesinde üyelikten çıkarıldı.
Türmen, “Rusya’yı istemeyenler haklı çıktı” değerlendirmesinde bulundu.
Ergin’in köşesinin ilgili kısmı şöyle:
O periyotta Türkiye’nin Avrupa Kurulu nezdindeki (1996-97) Daimi Temsilcisi Büyükelçi Rıza Türmen’di. Kendisiyle dün yaptığımız sohbette Türmen, o günlerde Rusya’nın üyeliği konusunda Kurul içinde büyük bir tartışmanın yaşandığını, iki zıt görüşün karşı karşıya geldiğini şöyle anlatıyor:
“Birinci kümede başka Doğu Bloku ülkelerine yapılan uygulamanın Rusya’ya da tekrarlanması gerektiğini savunanlar vardı. Bu görüşte olanlar, üye yapıldığı takdirde bunun Rusya’nın insan haklarına, hukuka saygılı bir doğrultuya girmesine yardımcı olacağını, böylece Rusya’nın olumlu istikamette dönüştürülebileceğini savunuyorlardı. Bu kümenin başını o tarihte Konsey’in Genel Sekreteri olan İsveçli Daniel Tarschys çekiyordu.”
Türmen’e nazaran ikinci kümede olanlar ise Rusya’nın üye olarak kabulünün Kurul için tehlike yaratacağı görüşündeydiler: “Bu görüşü savunanlara nazaran Rusya o kadar büyük, ayrıyeten demokrasi, insan hakları ve hukuk kültüründen o kadar uzak bir ülkeydi ki, Konsey’e alındığı takdirde kendisinin değişmesi bir yana, muhtemelen Konsey’i olumsuz istikamette dönüştürüp Avrupa Kurulu olmaktan çıkartırdı. Bu görüşün en hararetli savunucusu Avusturyalı Genel Sekreter Yardımcısı hukukçu Peter Leuprecht’ti. Çok kuvvetli bir formda ‘Rusya’nın hazmı güç olur. Avrupa Konseyi’nin sonunu getirir’ biçiminde uyarıyordu.”
Sonunda Genel Sekreter’in başını çektiği kanat kazandı. Türmen’e nazaran, burada kıymet taşıyan bir nokta, bilhassa Parlamenter Asamble’de çoğunluğun Rusya’nın üyeliğe alınması tarafında tartısını koymasıydı. Leuprecht de bu karara reaksiyon olarak vazifesinden istifa etti.
(…)
“Aslında Peter Leuprecht’in ne kadar haklı olduğu kısa vakitte ortaya çıktı. Rusya’da gerçek manada bir hukuk devletinin geçerli olmadığı anlaşıldı, geçen mühlet içinde bu tarafta hiçbir düzelme olmadı. Mahkemenin iş yükü de çok arttı. Rusya, AİHM içinde yapılmak istenen ıslahatları da engellemeye çalıştı. Bir bu kadar düşündürücü nokta, Rusya’nın AİHM kararlarını uygulamak konusunda kayıtsız bir tavır izlemesi oldu. Bakanlar Komitesi’nde kararların uygulanması talepleri karşısında umursamaz bir tavır alıyorlardı.”