İstihbaratçılar yıllarca Putin’in planlarını anlayabilmek için onun başından geçenlerin peşine düştü.
Rus güçleri Ukrayna’da tıkanmış bir imaj verirken, bu fikirleri öğrenebilmek, Putin’in baskı altında nasıl tepki vereceğini anlamak ismine her zamankinden kıymetli bir hal almış durumda.
Onun ruh halini anlayabilmek, krizin daha tehlikeli bir hal almasını önlemek ismine hayati bir değer taşıyor.
Rus başkanın hasta olduğuna dair spekülasyonlar yapılıyordu. Lakin birçok uzman Putin’in hayli izole bir durumda olduğunu ve etrafında alternatif olabilecek fikirleri lisana getirecek kimse olmadığını pahalandırıyor.
Bu izole hal, uzun masalarda yalnız bir biçimde baş köşede oturduğu fotoğraflara da yansıyor.
Bir Batılı istihbarat yetkilisi, Putin’in işgal planının bir KGB casusu tarafından oluşturulmuşa benzediğini söylüyor ve planının, saklılığa büyük kıymet veren “komplocu dar bir grup” tarafından oluşturduğunu pahalandırıyor.
Lakin sonuç tam bir kaos oldu. Rus kumandanlar hazır değildi ve hatta birtakım askerler niye hududu geçtiklerini dahi bilmiyordu.
Bir karar verici
Kaynakları hakkında ipucu vermeyen Batılı casuslar, işgal planı hakkında, Rusya liderliği içindeki birçok bireyden daha fazla şey biliyordu.
Fakat artık daha sıkıntı bir misyonları var; Rusya başkanının bir sonraki adımını öngörmek.
SPUTNIK / AFP Şubat ayında yapılan bir güvenlik doruğu CIA’in Rusya operasyonlarını yönetmiş bir isim olan John Sipher, “Kremlin’in bir sonraki adımını anlamaktaki zorluğun gerisinde, Putin’in tek karar verici olması yatıyor” diyor.
İngiltere’nin Bilinmeyen İstihbarat Servisi’nin (MI6) eski lideri John Sawers da benzeri bir görüşü lisana getiriyor ve “en yakınındaki isimler bile bilmezken” Putin’in ne düşündüğünü öngörmenin zahmetine vurgu yapıyor.
Psikoloji profesörü olan Adrian Furnham, Putin’in kendi propagandasının kurbanı olduğunu, görüş aldığı şahısların çok hudutlu olması nedeniyle de dünyaya bakışının garipleştiğini görüşünde.
İstihbaratçılar, Putin’in yakın etrafında hiçbir vakit fazla kişi bulunmadığını fakat husus Ukrayna’yı işgale geldiğinde bu çemberin düzgünce daraldığını söylüyorlar.
Bu çemberde yer alanların da, Putin’e büsbütün inanmış, ihtiraslarını ve hedeflerini sorgulamayan şahıslardan oluştuğu belirtiliyor.
Bu yakın etrafın ne kadar dar olduğu, işgal öncesi Kremlin’deki güvenlik tepesinde ortaya serilmişti.
Onu yakından gözlemleyenler, 1990’larda Rusya’nın yaşadığı, Sovyetler sonrası kaos periyodunu unutturma dileği ile hareket ettiği görüşündeler.
Ayrıyeten, iktidarının Batı tarafından elinden alınmaya çalışıldığı ve birebir Batı’nın Rusya’nın önünü kapama kararlılığında olduğuna dair bir inançla hareket ettiğini düşünüyorlar.
Putin’le tanışmış bir kişi, Kaddafi’nin 2011’de devrildikten sonra öldürülürken imgelerini izleme takıntısını hatırlatıyor.
DENIS SINYAKOVCIA Lideri William Burns’ten Putin’in ruh sıhhatini değerlendirmesi istendiğinde şu karşılığı vermişti: “O, yıllardır kindarlık ve ihtirasla yanıcı hal alan bir motorla hareket ediyor.”
Burns, Putin’in görüşlerinin yıllar içinde sertleştiğini ve alternatif görüşlere de kapandığını anlatıyor.
Rusya başkanı delirdi mi?
Bu soru birçok Batı’da birçok kişi tarafından lisana getiriliyor. Ve ancak az bir küme uzman bu soruyu faydalı buluyor. Bir psikolog, Ukrayna işgali kararının neden verildiğini, şayet o kararı veren kişiyi peşin kararla mecnun olarak değerlendirirsek, anlayamayız diyor.
CIA bünyesindeki bir takım, yabancı önderler hakkında, sıhhat, geçmiş ve bağlantılar üzerinden “liderlik analizleri” yapıyor.
Kullandıkları bir öteki araç da, farklı başkanlarla yapılan temaslardan elde edilen bilgiler. Örneğin, 2014 yılında Angela Merkel devrin ABD Lideri Obama’ya, Putin hakkında “o farklı bir dünyada yaşıyor” demişti.
Fransa önderi Macron da Putin ile son görüşmesinde, Rus başkanı evvelki görüşmelere nazaran “daha katı ve izole” gördüğünü söyledi.
Anadolu Agency / Getty Images Putin ve Macron’un Kremlin’deki Ukrayna tepesi Pekala bu ortada bir şeyler mi değişti? Kimileri, fazla delil ortaya koymadan, Putin’in sıhhatinin berbatlaşmış olabileceğini ya da ilaçlara reaksiyon veriyor olabileceğini ortaya atıyor.
Ruhsal faktörleri öne çıkaranlar da var. Putin’in Rusya’yı müdafaanın mukadderatı olduğunu düşündüğü ve yine muhteşem güç statüsünü ona kazandırmak için az vakti kaldığı niyeti ile hareket ediyor olabileceği görüşü lisana getiriliyor. Bir taraftan da Covid’de kendini çok fazla izole etmiş olmasının yaratabileceği mümkün ruhsal tesirlere atıf yapılıyor.
ABD idaresinde diplomat olarak vazife yapmış ve artık bir niyet kuruluşunda olan Ken Dekleva, Putin’in ruh sıhhatinin bozuk olmadığını düşündüğünü lakin ivedi ile hareket etmeye başladığı görüşünü lisana getiriyor.
Putin’in çemberi içine, faydalı bilgilerin ulaşmıyor olduğu tasası de hakim. Rus istihbarat servisleri, Ukrayna’da askerlerin nasıl karşılanacağı üzere duymak istemeyeceği bilgileri işgal öncesi ondan saklamış olabilir.
Bu hafta bir Batılı yetkili, Putin’in hala birliklerinin durumu konusunda, Batılı istihbarat servisleri kadar bilgisi olmayabileceğini söyledi.
Bu mümkün bilgi eksikliği, krizin derinleşmesi durumunda verebileceği reaksiyon konusunda telaşlar doğuruyor.
Meczup adam teorisi
Putin’in kendisi çocukken bir fareyi nasıl kovaladığına ait bir öykü paylaşmıştı. Köşeye sıkışan farenin, hücum haline geçtiği ve genç Vladimir’i kaçmaya ittiğini anlatmıştı. Batılı devlet insanları, Putin’in kendisini köşeye sıkışmış hissedip hissetmediği sorusunu lisana getiriyor.
AFPBir Batılı yetkili, “Soru, acımasızlığın düzeyini artıracak ve krizi, kullanmaya hazır olduğunu söylediği silah sistemleri noktasına taşıyacak mı?” diyor.
Putin’in taktik bir nükleer silah kullanabileceği bir müddettir söz ediliyor.
Psikoloji profesörü olan Adrian Furnham, ani bir kararla “düğmeye basın” diyebileceği kaygısının olduğunu söylüyor.
Putin’in meczup adam teorisi olarak isimlendirilen bir taktiğe oynuyor olabileceği de lisana getiriliyor.
Buna nazaran Rus başkanın, düşmanlarını geri çekilmeye zorlamak için, nükleer silah kullanımı dahil, her şeyi yapabilecek bir meczup adam olarak göstermek isteyebileceği de bedellendiriliyor.
Batılı casuslar ve siyaset yapıcılar için Putin’in niyetlerini anlamak her zamankinden daha değerli. Onu, tehlikeli bir reaksiyon verecek hale getirmeden nereye kadar zorlayabileceklerini varsayım edebilmeleri büyük değer taşıyor.
“Putin’in kendine bakışında, yanlışa ve zayıflığa yer yok. Hatta bunlara karşı nefret besliyor.” diyen Ken Dekleva devam ediyor: “Köşeye sıkışmış bir Putin, daha tehlikeli bir Putin’dir. Bazen ayının kafes dışına çıkış ormana geri dönmesine müsaade vermek daha hayırlıdır”