Fehmi Koru*
CIA ismine 25 yıl alanda çalışmış Paul Kalbe’nin, şimdilerde başında bulunduğu Harvard Üniversitesi’nin bir kısmındaki vazifesinin de hatırlatıldığı Wall Street Journal (WSJ) gazetesi tarafından yayımlanmış makalesi orada kalmadı.
New York Times (NYT) gazetesinin tam dört muhabirinin imzasını taşıyan bir geniş haberde de birebir tez tekrarlandı.
İddiayı WSJ’da çıktığının sonraki günü sıcağı sıcağına burada okudunuz:
ABD’nin güzeline gitmediği için Rusya’dan satın alınmış S-400 füze savunma sistemi Türkiye tarafından Ukrayna’ya sevk edilecek… Buna karşılık ABD Türkiye’ye uyguladığı ambargoları kaldıracak, S-400 yerine kendi ürettiği Patriot sistemini ülkemize verecek ve parasını da ödediğimiz halde kızdığı için teslim etmekten vazgeçtiği F-35 jetlerini de gönderecek…
WSJ yazısı ülkemizde fazla dikkat çekmedi; yazıyı görenler oldu olmasına, lakin kıymet veren çıkmadı. NYT’nin mevzuyu ele almasıyla durum biraz olsun değişti. Meğerse ABD dışişleri bakan yardımcısı Wendy R. Sherman iki hafta evvel kapsamlı görüşmeler için Ankara’ya uğradığında bu mevzu gündeme gelmiş.
Gazete Wendy Hanım’a ulaşmış, lakin bayan konuşmak istememiş. Dışışleri bakanlıkları görüş vermeyi reddetmiş. Washington büyükelçiliğimizi de teyit için aramış muhabirler, lakin iletilerine yanıt alamamışlar.
Herhalde haber dallanıp budaklanacaktır. NYT, “Türkiye Ukrayna’ya kendi ürettiği insansız hava uçakları satıyor aslında, lakin S-400’ü Ukrayna’ya verirse Rusların öfkesini üzerine çekmekten de çekiniyor” diyor.
Bu yan gelişme yaşanırken dikkatimi daha evvel burada andığım bir öbür ismin sebep olduğu bir tartışma çekti.
Francis Fukuyama’nın…
İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşmuş küresel nizamın 1989’da Berlin duvarının yıkılıp Sovyetler Birliği’nin varlığını yitirmesi sonrası eskidiği ve yenisine muhtaçlık duyulduğu görüşünü teze dönüştüren birkaç isimden biriydi Fukuyama.
Bernard Lewis birinci başlatmıştı o huzursuzluğu; onun akabinde Fukuyama ile Samuel Huntington zuhur etmişlerdi.
Huntington 2008’de 81, Lewis de 2018’de 102 yaşında öldü. Fukuyama şimdi 69 yaşında ve sağ.
“Nerede, ne yapar, son gelişmeler hakkında ne düşünür” derken karşıma kendisinin yönettiği ‘americanpurpose.com‘ sitesinde yayımlanmış ‘Yenilgiye hazırlık’ başlıklı makalesi çıktı.
‘Kalkınma için Liderlik Akademisi’ kapsamında kurslar vermek üzere Makedonya’nın başşehri Üsküp’te bulunuyormuş. Ukrayna’ya bayağı yakın bir noktada.
“Cesaretimi toplayıp kimi kehanetlerde bulunacağım” diyerek Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerine görüşlerini açıklıyor Fukuyama.
Daha en başta birinci kehaneti şu: “Rusya Ukrayna’da kesin bir mağlubiyete uğrayacak.”
Rusya’nın, ordusunun oraya girmesiyle birlikte Ukrayna’nın derhal düşeceğini planladığını, Rus askerlerinin yanlarına ek silah, teçhizat ve besin materyalleri yerine merasim üniformaları aldığını, bu yanlış plan yüzünden ziyanlı çıkacağını yazıyor Fukuyama.
Yeterli niyetli arabulucular var, bu ortada savaşanlar da bir yandan savaşıp bir yandan da barış için uğraş gösterir üzere yapıyor ya, bunun boşuna olduğunu söylüyor. Diplomatik tahlil bulunmadığını, iki taraf şu ana kadar bayağı kayıplar yaşamışken Rusya ile Ukrayna’yı uzlaştırmanın imkansız olduğunu da.
Biri çıksa da yazının bütününü lisanımıza çevirse yeterli olacak; ben birkaç görüşünü daha aktarmakla yetineceğim.
Putin’in kalkıştığı işgalin en büyük tahribatının popülist başkanların imajına olduğu kanaatinde. Ortalarında Trump’ın da bulunduğu o tıp önderlerin isimlerini anıp, “Savaş siyaseti onların açık otoriterlik eğilimlerini dışa vurmalarına sebep oldu” diyor.
Çin’i de ihmal etmemiş; “Bu savaş, ordusu tecrübesiz Çin için uygun bir ders teşkil ediyor; Çin idaresi herhalde Tayvan’a misal bir operasyon düşünmez” görüşünü seslendiriyor.
Bu ortada bizim ülkemizin ismi de “Türk dronları çok satanlar ortasına girdi” diye geçiyor yazıda.
Yazısını aktardıklarımdan çok daha fazla ilgilendiren ‘yeni dünya düzeni’ boyutunu ele aldığı bir kısımla bitirmekte Fukuyama:
“Rusya’nın mağlubiyeti ‘özgürlüğün tekrar doğumu’nu mümkün kılacak ve demokrasinin içine düştüğü durumdan ötürü kapıldığımız telaştan bizleri kurtarabilecek. Bir küme cesaretli Ukraynalı sayesinde 1989 ruhu yaşamaya devam edecek.”
Neymiş?
Bir küme gözü pek Ukraynalı sayesinde 1989 ruhu yaşayacak ve “Özgürlüğün yine doğumu” gerçekleşecekmiş…
Fukuyama’nın yazısını okuduktan çabucak sonra radarıma tarihçi Niall Ferguson’un İngiliz Mail on Sunday gazetesinde dün çıkan, belli tarihleri simgeleyen sayılardan oluşan “1066, 1914, 1989, 2022?” başlıklı yazısı takıldı.
Pek çok aktüel tarih kitabı olan Ferguson uzunca makalesinde savaşın olumlu sonuçlar doğuracağı beklentisini yansıtan Fukuyama’nın yazısına karşılık veriyor.
Okuyunca ikili ortasındaki farkın Ferguson’un vermeye çalıştığı kadar devasa olmadığı anlaşılıyor. O da sonunda savaşın kalıcı tesirleri olacağına inanıyor. Fakat Putin’in her türlü meczupluğu yapabilecek kişiliğine takılmış o. Savaşın kendi sonunu getireceğini anlayınca, birinci işitildiğinde kulağa ‘blöf’ olarak gelen nükleer opsiyonu tehdidini gerçek hale dönüştürebileceği görüşünde.
Bir de Batı ülkelerinin gereğince sert karşılık vermediğini, Batı beşerinin da bir müddet sonra savaşa ilgisinin tavsıyacağını düşünüyor.
Yazısının “Neler yapılmalı?” tavsiyelerini içeren son kısmının çabucak girişinde şöyle bir cümlesi var Ferguson’un:
“İlk evvel, Ukrayna’ya silah tedariki sağlanmalı ve silahların kalitesi artırılmalı. Bilhassa, Ukrayna’nın hava hücumlarına karşı kendisini muhafazaya alabilmek için üstün karadan-havaya füzelere muhtaçlığı var.”
“S-400’e” mi demek istiyor?
Fukuyama dronlarımızı övmüştü, Ferguson S-400 hatırlatmasında bulunuyor, Wendy Hanım Ankara’da ver-al pazarlığı yapıyor, Türkiye ise kendisini ihtilafta arabulucu -hatta garantör- yapma çabasında…
‘Yeni dünya düzeni’ne yanlışsız süratle yol alıyoruz. Her vakit olduğu üzere yeniden bize “Gel, gel” çekiliyor…