Ksenia Mironova, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik başlattığı savaşın akabinde çalıştığı, ülkenin son bağımsız televizyon kanalı olan, TV Rain
Mironova, ‘hain’ ilan edilme, mahpusa atılma riski karşısında ülkesinden ayrılırken, kendisi üzere gazeteci olan ve bir yıldır ‘casusluk’ gerekçesiyle mahpusta olan eşini de bırakmak zorunda kaldı.
| Mironova’nın eşi Ivan Safranov, eski bir askeri muhabir olarak geçen yıl, casusluk suçlamasıyla tutuklandı. The Guardian gazetesine açıklamalarda bulunan Safranov, 2017’de işlediği bir kabahatle yargılandığını fakat suçlamanın kendisinden gizlendiğini anlatmıştı. Safranov’un tutukluluğuna ait yapılan resmi açıklamada ise eski gazeteci NATO için çalışmakla, askeri teknik işbirliği, savunma ve güvenlik alanlarına bilgi verdiği belirtilmişti. |
Mironova artık Gürcistan’dan T24’e yaptığı açıklamalarda, Rusya’ya dönmek istese de bir daha burada gazetecilik yapamayacağını düşündüğünü söylüyor:
“Gerçeği yazamaz, ‘savaş’ diyemezdim. Bu nedenle gitmem gerektiğine karar verdim”
Rus gazeteci Mironova’yla Rusya’da bağımsız medyada çalışmayı, ‘yabancı ajan’ ilan edilmeyi, Ukrayna’ya yönelik savaş başladığında haber merkezindeki durumu konuştuk:
Gazeteciliğe nasıl başladınız, Rusya’da bir bağımsız medya kuruluşunda çalışmak nasıl?
Gazeteciliğe Rusya’daki en değerli en büyük iktisat gazetelerinden olan Kommersant’ta başladım. Bu öykünün en değerli kısımlarından biri olarak, orada tıpkı formda gazeteci olan eşimle tanıştım. Rusya’daki tanınmış askeri muhabirlerden biriydi. Baskıların başlamasıyla Kommersant’tan birlikte ayrıldık. 2019 yılıydı. Bugünle kıyaslandığı kadar büyük bir baskı yoktu aslında lakin hissetmiştik. Ben daha sonra Riga merkezli bağımsız Rus medyası Meduza’da çalıştım. Ben Moskova’daydım lakin idare Riga’daydı. İki yıl evvel de eşim tutuklandı. Onu bir casus olmakla suçladılar lakin gerçek sebebi makaleleriydi. İki yıldır Moskova’da hapishanede. Eşimin tutuklanmasından sonra TV Rain’de (Dozhd), son bağımsız Rus televizyon kanalında, çalışmaya başladım. Bayan hakları, insan hakları, çocuk hakları alanlarında çalıştım.
TV Rain, bu yaz Rus hükûmeti tarafından ‘yabancı ajan’ ilan edilen medya kuruluşlarından biri oldu. ‘Yabancı ajan’ ilan edilmek bir medya kurumu için ne manaya geliyor?
Kulağa çok saçma geliyor, biz bile tam manasını anlayamıyoruz. ‘Yabancı casus medya’ var mesela, bizim televizyon kanalımızı da ilan ettiler. Bu durumda internet sitemizdeki her metinde, YouTube kanalımızdaki her yayının başında, evvel 15 saniyelik “Bu yayın yabancı casus medya tarafından yapılıyor” sözleri yer alan bir şerit geçiyor. Televizyon kanalımızın TikTok ve Twitter hesapları açamıyorduk zira 15 saniyelik mecburî şerit geçtiğinde ya da mecburî metin yazıldığında içeriğe yer kalmıyordu. Yabancı casus ilan edildiğinizde hükûmetten isimler de size görüş vermek istemiyor, aslında son 5-6 yıldır bağımsız medyaya konuşmayı pek istemiyorlardı da artık daha çok arttı. Benim için en değerlisi, basın kartımdı. Mesela propaganda medyası mensupları olağan basın kartı alabilirken benim basın kartımda bir şerit var. Yabancı casus kurumunun çalışanı olduğumu belirtiyor.
“Meslektaşım aile kümesinde bile ‘yabancı ajan’ olduğunu belirtmek zorunda kalıyor”
Şahıslar de ‘yabancı ajan’ olabiliyor. Bu kişinin ‘yabancı casus medya’yı temsil ettiğini söylüyorlar. Üç ayda bir dokümanlar hazırlamanız, harcadığınız her doları belirtmeniz ve bu dokümanları hükûmete teslim etmeniz gerekiyor. Şahsî toplumsal medyanızda, yazışmalarınızda her bildirinizde zarurî ‘yabancı ajan’ açıklamasını yazmanız gerekiyor. Örneğin meslektaşım Sonya Groysman da Rus hükûmeti tarafından yabancı casus ilan edildi. İki şahıstan fazla olan her yazışmada ‘yabancı ajan’ tabirini belirtmesi gerekiyor. Mesela annesi ve babasının olduğu bir kümede dahi, iki kişiyi geçtiği için bunu belirtmesi gerekiyor. “Bu ileti bir yabancı casus tarafından yazılmıştır. Selam anne, selam baba” üzere.
‘Yabancı ajan’ olarak belirlenmenin okurlar, izleyiciler açısından tesirlerini hissettiniz mi?
Yabancı casus ilan edildikten sonra daha çok takipçimiz olduğunu düşünüyorum. Rusya’daki çok sayıda insan için bunun bir değeri yok. Mesela TV Rain’i yabancı casus ilan ettiklerinde benim toplumsal medyamda beşerler “Bu işinizi gerçek yaptığınızın işareti” yazdılar. Olağan, yalnızca propagandaya inanlar da var. Rusya’da bir resmi olmayan “Male State” (Erkek Devlet) diye bir tertip var. Bayanları, feministleri internet üzerinden tehdit ediyorlar. Gerçek hayatta bir şey yapmıyorlar lakin internet üzerinden ve telefonla taciz ve tehdit ediyorlar. Hükûmet bu bahiste hiçbir şey yapmıyor. Bu tertip için ‘yabancı ajan’ ilan edilmek bir sinyal üzereydi. “Bu bayanlara her şeyi yapabiliriz” diye düşünüyorlardı. Vahimdi. Lakin hiçbiri şu an yaşananlar kadar değil.
“Putin’in savaş başlatacağını beklemiyorduk”
Bugüne gelirsek, 24 Şubat’ta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Ukrayna’ya karşı ‘özel askeri operasyon’ olarak nitelendirerek savaşı başlattı. O gün haber merkezindeki havayı aktarabilir misiniz?
Haber akışı konusunda nasıl ilerlediniz?
Bu savaş başladığında hükûmet, medya kuruluşlarının ‘savaş’ sözünü kullanmasını yasakladı. ‘Özel askeri operasyon’ demeniz gerekiyordu. Rus ordusuna karşı rastgele bir tabirin yer alması da yasaktı birebir vakitte Ukrayna’dan fotoğraf ve görüntü imgesi paylaşmamıza da müsaade verilmiyordu. Natürel bu bir televizyon kanalı için çok saçma. İnsanların Ukrayna’dan bu dehşetli fotoğrafları görmesinden korkuyorlardı. ‘Sahte’ bilgilerle ilgili yeni bir karar alındı. ‘Sahte bilgi yaymak’ kabahatinden 15-20 yıl mahpus cezası alabilirdiniz ve olağan ki ‘sahte’ onlar için her bilgiyi kapsıyor. Ukrayna’ya ve dayanak olan ülkelere yardım eden herkesin “hain” olduğunu da söylediler.
“Giderken eşim mahpusta olduğu için durmadan ağladım”
Savaş sürerken TV Rain, nasıl kapandı?
2 Mart’ta çalışıyorduk. Bir haftadır yanlışsız düzgün uyumamıştım. Bir devlet ajansında TV Rain internet sitesinin engellendiği haberini gördük. Bizi ‘aşırılıkçı’ ilan etmişlerdi. Akşamüzeri saatleriydi ve gitmeye karar verdik. Gidebilme bahtı olanların gitmesi gerektiğine karar verdik, bilhassa de ekran yüzlerinin. Mahpusa atılma riski vardı. Bilet alıp hazırlanmak için iki saatimiz vardı.
Bir yıldır ağlamıyordum ancak o an eşim mahpusta olduğu için durmadan ağladım. Gitmek istemiyordum lakin başka yandan bir ikimizin de mahpusta olması ailelerimiz için çok fazla gelirdi. Rusya’da daha fazla gazetecilik de yapamazdım. Gerçeği yazamaz, ‘savaş’ diyemezdim. Bu nedenle gitmem gerektiğine karar verdim.
Param da yoktu. Arkadaşım bana bilet aldı ve iki saat içinde hazırlanıp anneme her şeyi anlatmam gerekti. Arkadaşlarımı arayarak o gece annemle kalmalarını istedim. Konutumu de arayabileceklerini düşündüm. Bir yandan da Rus hükûmetinin seferberlik ilan edebileceğini düşündüm. Annemin yanına kalmaya gelen üç erkek arkadaşıma ağlayarak “Lütfen ölmeyin, lütfen orduya girmeyin” dedim. Sonunda İstanbul’a geldik. İstanbul’da bir müddet durduktan sonra Gürcistan’a geçtim.
“Bazıları yaptırımların Putin savaş başlattığı için değil, Rusya’ya karşı olan berbat beşerler olduğu için yapıldığını düşünüyor”
Bütün bu savaş ve Rusya’dan ayrılma sürecinde, bir gazeteci ve Rus vatandaşı olarak, savaş nedeniyle izole edilmeye başlayan Rusya’yla, yaptırımlarla ilgili neler düşündünüz?
Bir yandan yaptırımların hakikat olduğunu düşünüyorum. Rus oligarklara yönelik yaptırımların, Rusya’yı izole eden yaptırımların bir açıdan yanlışsız olduğunu düşünüyorum. Umarım birtakım beşerler bir şeyleri anlamaya başlarlar. Lakin öteki yandan bu yaptırımlar yalnızca sıradan insanları değil, aktivistleri; bu hükûmete, Putin’e, savaşa karşı olan, hapishanedekilere yardım eden insanları çok berbat etkiledi. Bu hükûmete karşı oldukları için Rusya’dan ayrılmak zorunda kalan beşerler da çok makus etkilendi. Şu an paraları yok zira Visa ve Mastercard Rusya’da çalışmıyor. Korunmasız beşerler çok daha fazla etkileniyor. Hala Rusya’da olan beşerler, savaşa karşı çıkanlar işsiz kalıyor, protesto yapıyor ve mahpusa atılıyor.
Son 20 yıldır propagandaya inanan insanlarda yaptırımların bir şeyleri anlamaya yardımcı olacağını da düşünmüyorum. Onlar artık herkesin Rusya’yı yaralamak istediğini, ‘kötü insanların’ olduğunu, Putin’in onlara söylediği her şeye inanıyorlar. Bu yaptırımların Putin savaş başlattığı için değil, Rusya’ya karşı olan makûs beşerler olduğu için yapıldığını düşünüyorlar. Umarım kimileri anlar.
İnternet konusundaki kısıtlamalarla, Ruslar için çok sayıda servisin engellenmesinin düzgün bir karar olduğunu düşünmüyorum. Beşerler yalnızca propaganda medyasını görecek.
Şu an Gürcistan’dasınız, bundan sonrası için ne düşünüyorsunuz?
Umarım Rusya’ya dönebilirim. Her gün bunu düşünüyorum. Lakin artık orada gazetecilik yapamam. Şu an burada freelance gazeteci olarak çalışıyorum. Çok güç, kredi kartınızla bir şeyler yapmanız gerekiyor lakin yapamıyorsunuz. Ailemin bir kısmı da şu an Ukrayna’da. Her an onlara nasıl yardım edebileceğimi düşünüyorum. Şu an yapabileceğim tek şey gazeteci olarak çalışmaya devam etmek. Her şey çok süratli değiştiği için bir plan yapamıyorum.
Uzun vadede ise, bu benim ülkem. Bu ülke için çok şey yaptım. Bayan hakları, insan hakları için yazdım. Bu ülke için düzgün şeyler yaptığıma inanıyorum, bu hükûmet sayesinde değil, onun karşısında olarak. Geri dönmeli ve onların yok ettiği her şeyin tekrar inşasında bir modül olmalıyım. Lakin doğal şu an imkansız.
