T24 Dış Haberler
Eski Britanya başbakanları Gordon Brown ve John Major ile eski Avustralya başbakanları Kevin Rudd ve Malcolm Turnbull, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in Ukrayna’ya yönelik saldırganlığı sebebiyle yargılanması için özel bir mahkeme kurulmasını talep etti.
Project Syndicate’te yayımlanan metinde Memleketler arası Ceza Mahkemesi, Milletlerarası Adalet Divanı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde savaşla ilgili süreçler başlatılsa da bu mahkemelerde saldırganlık kabahatinin yargılanamayacağına dikkat çeken eski başbakanların yazdığı metne onlarca eski siyasi önder, diplomat, siyasetçi ve akademisyen dayanak verdi.
Metinde 2. Dünya Savaşı’nın devam ettiği 1942 yılında ülkelerin bir ortaya gelip hazırladıkları tasarının, savaşın sonunda Nazilerin yargılandığı Nürnberg Milletlerarası Askerî Ceza Mahkemesi’nin kurulmasının önünü açtığı hatırlatıldı.
Nürnberg’de hakim karşısına çıkan Naziler, 1946
Eski başbakanların ‘Ukrayna’ya Yönelik Saldırganlık Kabahatinin Cezalandırılması için Özel Mahkeme’nin ilanı hakkında hazırladıkları tasarı şöyle:
“Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya saldırma kararının hukukun üstünlüğü, ülkelerin kendi yazgılarını belirleme prensibi ve gücün kullanımının yasaklanmasına dayalı 1945 sonrası memleketler arası sisteme oluşturduğu tehdit göz önünde bulundurularak;
Gerekli olsalar da yaptırım ve finansal tedbirlerin bu duruma tek başına cevap olamayacağı göz önünde bulundurularak;
En azından 2. Dünya Savaşı’ndan sonra milletlerarası hukukun; saldırganlık sonucu çıkan savaşları planlayan, hazırlayan, başlatan ve yönetenlerin ferdî olarak suçlanmasına imkan verdiği göz önünde bulundurularak;
Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nın “Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya yönelik saldırganlığının BM Antlaşması’nın 2. hususunun 4. paragrafını ihlal ettiğini söyleyerek en sert formda kınadığı” göz önünde bulundurularak;
Rusya’nın askeri operasyonlarının Ukrayna topraklarında savaş cürümleri ve insanlık tersi kabahatlerin işlenmesine yol açmış üzere görünüyor olduğu göz önünde bulundurularak;
Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nin Ukrayna topraklarındaki insanlık cürümlerini ve savaş kabahatlerini inceleme ve gerektiği takdirde yargılama yetkisi olduğu göz önünde bulundurularak;
Roma Statüsü’nün 39 partisinin Ukrayna’daki durumu Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ne yönlendirdiği; UCM Savcısı’nın da bahisle ilgili soruşturma başlatma kararı aldığı göz önünde bulundurularak;
UCM’nin mevcut olarak Ukrayna topraklarında işlenmiş saldırganlık kabahatini soruşturma ve yargılama yetkisi bulunmadığı göz önünde bulundurularak;
Hukukun üstünlüğü ve BM Antlaşması’nın prensiplerini korumak; Ukrayna’yı ve halkının temel haklarını korumak, şiddeti sonlandırmak ve suçluları adalet önüne çıkarmak için memleketler arası dayanışmanın gerekli olduğu göz önünde bulundurularak;
Savaş kabahatlerini, insanlığa karşı cürümleri ve saldırganlık kabahatini yasaklayan milletlerarası hukuk ve 13 Ocak 1942’de Londra’daki St. James Sarayı’nda imzalanan Müttefikler Ortası Deklarasyonu hatırlatarak,
Son 82 yılda memleketler arası ceza hukukunda yaşanan gelişmeleri hatırlatarak,
Roma Statüsü’nün ‘her devletin memleketler arası kabahat işleyenleri sorumlu tutma görevini’ tanıdığını hatırlatarak;
(1) Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden doğan tüm soruşturmalar ve süreçler desteklenmeli; buna Milletlerarası Ceza Mahkemesi, Memleketler arası Adalet Divanı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki süreçler de dahil
(2) Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin Ukrayna toprakları üzerinde işlenebilecek rastgele bir savaş cürmü, insanlığa karşı hata ve soykırım konusunda yetkisini kullanması desteklenmeli
(3) Memleketler arası dayanışma ruhu içinde, akın cürmünü işleyen şahısları soruşturmak ve kovuşturmak için; ulusal ceza kanunları ve genel milletlerarası hukuk uyarınca doğan yargı yetkisi kapsamında özel bir mahkeme kurulmasına karar verilmeli; bu cürmün işlenmesinde yahut şekillenmesinde maddi olarak tesiri olanlar da yargılanmalı
(4) Bu mahkemenin atak kabahati üzerindeki yetkisi; UCM’nin öbür memleketler arası cürümler üzerinde yargı yetkisini kullanmasının tamamlayıcısı ve destekleyicisi olarak kabul edilmeli”
Metne imza atanlar ortasında Nürnberg Memleketler arası Askerî Ceza Mahkemesi’nde savcı olarak vazife yapmış Benjamin Ferencz ve Eski Yugoslavya için Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin başsavcısı Richard Goldstone ile lideri Theodor Meron da bulunuyor. Deklarasyon tasarısına imza atan tek Türk eski dışişleri bakanı Hikmet Çetin oldu.
Metinde ayrıyeten geçmişte çeşitli ülkelerin başbakanı olarak vazife yapmış 17 isim ve 25 eski devlet lideri bulunuyor.