Türkiye’de tüketici enflasyonu (TÜFE) nisanda aylık yüzde 1,68 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 17,14 düzeyine yükseldi. Böylelikle nisan yıllık enflasyonu Mayıs 2019’dan bu yana görülen en yüksek düzeye çıktı.
Ekonomistlerin beklentisi yüzde 1,8’in biraz altında gelen aylık enflasyon, taze meyve ve sebzedeki sert artış ile TL’deki bedel kaybının ithalata dayalı eserlerdeki fiyat değişimlerinin tesirinde kaldı.
Giysi ve ayakkabıda açılmanın ve yeni dönemin da tesiriyle yükselen fiyatlar tüketici enflasyonunu olumsuz etkilerken, TL’deki paha kaybının en ağır tesiri ise üretici enflasyonunda (Yİ-ÜFE) görüldü.
Üretici fiyat artışında rekor
Nisanda üretici enflasyonu yüzde 4,34 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 35,17’ye çıktı. 2021’in birinci dört ayında üretici enflasyonu ise yüzde 12,91’e çıktı.
Bu datanın güncellenerek tekrar hesaplanmaya başladığı 2006 yılından bu yana görülen en yüksek 4 aylık enflasyon verisi olarak tarihe geçti. Yıllık üretici enflasyonunda ise en son bu yüksek düzeyler Kasım 2018’de görülmüştü. Kur tesirini mayısta daha belirleyici olması da bekleniyor.
Fiyatlama davranışları bozuldu mu?
Dünya’dan Şebnem Turhan’ın aktardığına nazaran her ne kadar Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu mayısla birlikte enflasyonda düşüş beklendiğini belirtse de üretici enflasyonundaki bu yüksek seyir kur geçişkenliği tesirinin tüketici enflasyonunda belirleyici olmaya devam edeceğini gösteriyor.
Mart ortasında Merkez Bankası lideri değişikliğiyle bir arada dolar/TL’de sert hareketler yaşanmış ve TL’deki bedel kaybı yüzde 12’yı bulmuştu. Analistler kur geçişkenliğinin yanı sıra bozulan fiyatlama davranışlarının da enflasyonu tehdit etmeye devam ettiğini vurguluyor.
Besin, enflasyonu 0,6 puan üst çekti
Besin kümesinde aylık enflasyon yüzde 2,13 oldu ve bunun manşet enflasyona tesiri 0.57 puan olarak belirlendi. Yıllık besin enflasyonu ise yüzde 16,98 bunun da yıllık manşet enflasyona tesiri 4.38 puan. Besinde 4 ayda fiyat artışı yüzde 8,57 olurken en dikkat cazip olan taze meyve ve sebzelerdeki 4 aylık enflasyonun yüzde 11,92’ye yükselmiş olması oldu. Bunun yanında işlenmiş besinde ise 4 aylık enflasyon yüzde 8,15 olarak hesaplandı.
Nisanda artırım şampiyonu olan domatesteki yüzde 25’e yaklaşan artış şimdi seradan tarlaya geçişin tamamlanmamış olmasından da kaynaklandı. Bunun yanı sıra taze zerzevat ve meyvede üretici fiyatlarındaki artışın maliyetlere tesiri de belirleyici. Besinde et ve et eserlerinde yükseliş var. Mayısla birlikte tarla eserlerinin tezgahlara gelmesi besinde biraz daha düşük düzeylerin görülmesini sağlayacak fakat üretici fiyatlarındaki yüksek seyir bunu olumsuz etkileyecek.
Giysi ve ayakkabıda yüzde 7,6 artış
Giysi ve ayakkabı yeni döneme artırımla başladı. Artırım şampiyonları listesinde de giysi ve ayakkabı kümesi eserleri yüklü yer alıyor. Giysi ve ayakkabıda nisanda aylık yüzde 7,57’lik artış manşet enflasyonu 0.41 puan yükseltti. Pandemiden en olumsuz etkilenen kümelerden olan giysi ve ayakkabıda hazirandan sonra yine indirim periyoduna girilmesi bekleniyor. Mayısta yeniden hafif bir yükseliş gözlenebilir.
Konut kümesinde doğalgaza her ay gelen yüzde 1 artırımın tesiri var. Ayrıyeten yenilemeler de konut kümesindeki unsurlarda yükseliş yaratmış. Konut kümesinde aylık yüzde 0,95 artışın manşet enflasyona tesiri 0.15 puan oldu. Mayısta da doğalgaza yüzde 1 artırım yapıldı.
Ulaştırmada araba artırımı tesirli
Konut eşyası kümesinde nisanda marta nazaran fiyatlarda manalı bir değişik görülmezken sıhhat kümesinde yüzde 0,56’lık bir artış yaşandı. Ulaştırma kümesinde ise tekrar kur tesiri gözleniyor. Yüzde 1,68 artan fiyatlar manşet enflasyona ulaştırma kümesinden 0.25 puanlık artış tarafında katkı yarattı. Bu kümede akaryakıtlı arabalarda yüzde 5,52 artış var. Akaryakıt fiyatlarında ise marta nazaran yüzde 1,41 düşüş LPG’de ise yüzde 1,50 fiyat artışı yaşandı. Motorinde de yüzde 1,76 düşüş gözlendi.
Haberleşmede fiyatlarda internet kullanımında yaşanan düşüşün tesiriyle yüzde 0,28 geriledi. Bunun manşet enflasyonu 0.01’lik düşürücü tesiri gözlendi. Cümbüş ve kültürde yüzde 1,50’lik rtış, eğitimde ise yüzde 2,09 yükseliş var. Lokanta ve otellerde açılma sonrası fiyat artışları devam etti. Dolardaki artış içeride altın fiyatlarını yükseltince çeşitli mal ve hizmetler kümesinde yüzde 1,89’luk aylık yükseliş yaşandı. Bunun manşet enflasyona tesiri 0.09 puan oldu.