Osmanlı saraylarının başrolü, tarihi binaların vazgeçilmezi: Kandıra taşı
Bu taşın muadili yalnızca Malta ve Mısır’da
Beylerbeyi Sarayı ve Beyoğlu’nun yüzde 80’i bu taş ile inşa edildi
KOCAELİ – Dünyada sırf Kocaeli’nin Kandıra ilçesinden çıkan Kandıra taşı, Bizans devrinden beri pek çok tarihi binanın başrolü oldu. Osmanlı saraylarının üretimlerinde da vazgeçilmez olan taş, sadece iki köyden çıkıyor.
Kocaeli’nin Kandıra ilçesindeki Akçaova ve Çerçili köylerinden çıkan dünyaca ünlü Kandıra taşı Bizans devrinden bu yana bir çok tarihi yapının üretiminde kullanıldı. Beyoğlu’ndaki tarihi binaların büyük çoğunluğunun üretiminde da kullanılan Kandıra taşı, günümüzde de onarım çalışmalarında tercih ediliyor. Taşın dünyadaki muadilleri ise sadece Malta ve Mısır’da bulunabiliyor. Dünyanın pek çok farklı ülkesindeki tarihi kilise ve mescitlerde kullanılan taş, motif konusundaki verimliliğiyle ön plana çıkıyor. Günümüzde ise taşın çıktığı bölge, baraj projesi çerçevesinde yer aldığı için üretimi azaldı. Taşı işleyen yatırımcılar, tesislerini yenileyemedikleri için teknolojinin gerisinde kaldıklarını söylüyor. Baraj havzası sayıldığı için bina üretimine bile müsaade verilmeyen bölgede, yeni bir taş ocağı kurulamıyor.
“Dünyanın her yerinden bu taşı istiyorlar”
Dünyanın her yerinden bu taşın istendiğini söyleyen taş ustası Günay Açıkgöz, teknolojik olarak yenileme kaydedemedikleri için yurtdışı siparişlerine yanaşamadıklarından yakındı. Açıkgöz, “Kandıra taşı, Bizans periyodundan beri saraylarda, bina imallerinde kullanılan bir taş. Beylerbeyi Sarayı ve Beyoğlu’ndaki tarihi yapıların yüzde sekseni buradan çıkan taşla yapıldı. Kandıra’nın Akçaova ve Çerçili köylerinde bu taşın ocakları var. Tarihçesi çok geniş lakin oluşmamış bir mermer olduğu için, mermerciler üzerinde çok da verimli sayılan bir taş değil. İşlemesi çok kolay olduğu için tarihi yapılarda, mescitlerde, kiliselerde motifleri çok çabuk verebilen bir taş çeşidi. Kandıra’da 1951 yılında birinci ocak Akçaova’da kuruldu. Vakitle burada 45-50 tane ufak çaplı ocak kuruldu. Sonra bütün bu ocaklar birleşip Akçaova ve Çerçili Köyü Taşçılar Kooperatifi ismi altında bir kooperatif oluştu. Akabinde da dünyanın her yerine bu malzemeyi gönderebildik. Bu taşı yurtdışından istiyorlar ancak biz bu malzemeyi üretecek teknolojiyi yakalayamadığımız için onlara çok fazla üretim yapamıyoruz. Zira bizim üretimimiz öbür mermerciler kadar süratli değil. Onların 1 ayda istediği malzemeyi biz 1 yılda lakin üretebiliyoruz” halinde konuştu.
“Dünyada yalnızca Malta ve Mısır’da çıkıyor”
Taşın yalnızca Kandıra’dan çıktığını dünyada ise sadece iki muadili olduğunu belirten Açıkgöz, “Bu taş yalnızca Akçaova ve Çerçili bölgesinden çıkıyor, öbür hiçbir yerden çıkmıyor. Bu taşın muadili de dünyada sırf Malta Adası ve Mısır’da çıkıyor. Ama onlar ocak içerisinde ham olarak üretim yapıyorlar. Bizimkiler üzere makineli teşkilatlı kesim değil” dedi.
“Artık ‘bu işi ne vakit sonlandırabiliriz’ diye düşünüyoruz”
Taşın geleceğiyle ilgili kaygılarını aktaran Açıkgöz, “Yarınımız yok. Taşımızı üretebilmemiz için tesislerimizi yenilememiz gerekiyor. Bu tesislerin gelişmesi için de bize müsaade edilmesi lazım. En azından binamızı buraya yapabilmemize müsaade verilmesini istiyoruz. O yüzden bu taşın geleceği yok. Rezervin bitmesi kelam konusu değil fakat bizim artık gücümüz kalmadı. Üretimi makineleşmiş biçimde yapıp süratli bir biçimde üretmek varken biz geride kaldık. Bundan 10-15 yıl evvel taş için 100 metrekare büyük bir sayıydı lakin artık inşaatlar değişti. 10 bin, 20 bin, 50 bin metrekarelik gereksinimler var. Bu muhtaçlıkları karşılamanın da yolu bu makineler değil. Bizden iş isteyen beşerler buradaki üretim koşullarımızı bildiği için siparişlerini 6 ay öncesinden veriyorlar. Bu halde dengelemeye çalışıyoruz. Malzemeyi onlara vaktinde yetiştiremeyeceğimizi biliyorlar. Ama görsellik olarak baktığınızda esasen bu taşın kattığı görselliği görebiliyorsunuz. İstanbul’dakiler daha sık görüyor. Beyoğlu’nda beşerler başlarını kaldırıp ‘Ne hoş binalar bunlar. Eskiler ne hoş yapmış!’ diyorlar. Artık bu işi ne vakit sonlandırabiliriz diye düşünüyoruz. Zira yarını görmedikleri için gelecek kuşaklarımız de bu işe el atmıyor” tabirlerini kullandı.
