Alican Uludağ
Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) hazırladığı rapor, Türkiye’de bulunan okul çağındaki Suriyeli çocukların yaklaşık üçte birinin okul yüzü görmediğini ortaya koydu. Rapora nazaran, eğitim çağında bulunan bir milyon 124 bin Suriyeli çocuğun lakin yüzde 65’i, yani 730 bini okula giderken, yüzde 35’i ise eğitim görmüyor. Okula gidemeyen Suriyeli çocuk sayısı 393 bin 547 olarak kayıtlara geçti.
Göç Yönetimi Başkanlığı’nın 2022 datalarına nazaran Türkiye’de yaklaşık olarak 5 milyon 13 bin 631 yabancı asıllı kişi yaşıyor. Bu nüfusun 3 milyon 754 bin 591’ini ise süreksiz muhafaza kapsamındaki Suriyeliler oluşturuyor.
Ulusal Eğitim Bakanlığı Hayat Uzunluğu Öğrenme Genel Müdürlüğü’ne bağlı Göç ve Acil Durumlarda Eğitim Daire Başkanlığı, Türkiye’deki yabancı asıllı öğrencilere ait Ocak 2022 tarihli bir rapor hazırladı.
Rapor, okul çağındaki Suriyeli çocukların yaklaşık üçte birinin okula gidemediğini gösterdi. Raporda, bu durum şu tabirlerle özetlendi:
“Göç Yönetimi Başkanlığının 2021-2022 bilgilerine nazaran Süreksiz Muhafaza Altında Bulunan eğitim çağında bir milyon 124 bin 353 (5-17 yaş) nüfus bulunmaktadır. Eğitim çağındaki nüfusun Ocak 2022 tarihi prestijiyle 730 bin 806’sı eğitim-öğretime dahil edilmiş olup öğrencilerin okullara kayıt süreci devam etmektedir.”
393 bin Suriyeli çocuk okula gitmiyor
Rapora nazaran, Suriyeli çocuklarda okullaşma oranı yüzde 65 iken, okula gidemeyen çocukların oranı ise yüzde 35. Yani, 393 bin 547 çocuk eğitim çağında olmasına rağmen okula gidemiyor. Okullaşan öğrencilerin 359 bin 735’ini (yüzde 49,33) kızlar, 371 bin 71’ini ise ( yüzde 50,77) erkek öğrenciler oluşturuyor.
Okullaşma oranı, ilkokul ve ortaokulda artarken, okul öncesi ve lise eğitiminde ise yüzde 50’nin altında düşüyor. Rapora nazaran, ilkokul çağındaki 417 bin 546 Suriyeli çocuğun yüzde 75,13’ü yani 313 bin 695’i ilkokula gidiyor.
Ortaokul çağındaki 335 bin 952 çocuğun ise yüzde 80’i, yani 268 bin 752’si eğitim görüyor. Lise çağındaki 252 bin 772 öğrencinin ise sadece 107 bin 812’si okula gidiyor. Lise seviyesinde okullaşma oranı yüzde 42,65’te kaldı.
Okul öncesi eğitim yaşı gelmiş 118 bin 83 çocuğun ise okullaşma oranı sadece yüzde 34,34. Yani bu çocukların 40 bin 547’si okul yüzü görüyor.
Cinsiyete nazaran dağılımda ise lise hariç; okul öncesi, ilkokul, ortaokulda eğitim gören öğrencilerin oranında erkekler kız öğrencileri geçmiş durumda. Bu durum lise seviyesinde ise değişiyor. Liseye giden Suriyeli çocukların 56 bin 130’unu kızlar, 51 bin 682’sini erkekler oluşturuyor.
En çok Suriyeli öğrenci İstanbul’da
Raporda, Suriyeli öğrencilerin en fazla bulunduğu vilayetlere ait bilgiler de paylaşıldı. Buna nazaran, 118 bin 391 öğrenci ile İstanbul birinci sırada yer alıyor. İstanbul’u 97 bin 861 öğrenci ile Gaziantep ve 71 bin 543 ile Hatay izliyor.
Suriyeli çocuklar neden okula gidemiyor?
Raporda, eğitime kâfi eğirişimin sağlanamaması sebepleri anlatılırken, MEB’e ait rastgele bir tenkit yer almadı. Suriyeli çocukların okullaşma oranının düşük olmasının nedenleri raporda husus madde şöyle sıralandı:
– Suriye eğitim sisteminin 6+3+3 olması ve lise eğitiminin mecburî olmaması.
– Ekonomik yetersizlikler nedeniyle ortaokul eğitiminin akabinde çocukların aile bütçesine katkıda bulunmayı tercih etmeleri.
– Birtakım vilayetlerde ailelerin üçüncü ülkeye göç etme kanıları olması nedeniyle okula kayıt konusunda direnç gözlemlenmesi.
– Lisan bariyeri.
– Uzun mühlet okul dışı kalınması.
– Suriyeli ailelerin klâsik yapıları ve buna bağlı davranışları.
ERF Araştırmacısı: Ekonomik meseleler eğitimi etkiliyor
Raporu kıymetlendiren Eğitim Islahat Teşebbüsü (ERG) Araştırmacısı Kayıhan Nedim Kesbiç, okula gitmeyen çocukların daha çok okul öncesi ve lise seviyesinde ağırlaştığına dikkat çekti. Okul öncesinin zarurî olmamasının bunda tesirli olduğunu belirten Kesbiç, “Lise kademesine geldiğimizde ise çocukların eğitim dışına çıktığını, bunun en kıymetli sebeplerin de ekonomik zorluklar olduğunu görüyoruz. Suriyeli çocukların kıymetli bir kısmı çalışıyor. 15-17 yaş aralığında bu oran bilhassa erkek çocuklarda önemli bir formda artıyor” dedi. Ellerinde Türkiye Nüfus Sıhhat Araştırması’nın dataları olduğunu aktaran Kayıhan Kesbiç, “Ona nazaran, 15-17 yaş ortasındaki çocukların yüzde 45’i gelir getirici işlerde çalışıyor. Bu aslında lise kademesinde kız öğrencilerin erkeklere nazaran daha fazla okula gitmesini açıklıyor” dedi.
Kayıt sırasında yaşanan zorlukların da eğitime mani olduğunu söz eden Kesbiç, “İkamet ilinin mecburilik durumları var mülteciler için. Öteki vilayetlerde kamu hizmetlerinden kısıtlanıyor. Bu üzere sebepler de buna engel” tabirini kullandı.
‘Dışlayıcı anlatımlar olumsuz etkiliyor’
Kayıhan Kesbiç, çocukların eğitim dışında kalmasının Suriyeli çocukların Türkiye’ye ahenk süreçlerini etkilediğini belirterek, çocukların küçük yaşta çalışmasının, geleceklerini etkilediğini söz etti. Kesbiç, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Öte yandan Türkiye’de Suriyelilere yönelik bir dışlayıcı bir anlatı var. Bu da aslında hem okul ortamında hem de öteki ortamlarda Suriyelileri direkt etkiliyor. Burada okul ortamını daha kapsayıcı formda nasıl düşünebiliriz? Örneğin okul ortamında çocukların daha rahat hissetmeleri için neler yapılabilir? Bu düşünülmeli. Örneğin lisan problemi çok değerli. Toplumsal ahenk sınıfları var. Çocukların lisan yeteneklerini geliştirmek için 3’üncü sınıftan başlayan bir sistem. Lakin bu durumda da çocuklar farklı sınıflarda ders görüyorlar. Bu da aslında akranlarından başka kalmalarına neden oluyor ve ahenk sağlamalarını engelliyor.”
‘Bütüncül siyasetler oluşturulmalı’
Suriyeli çocuklara yönelik politikanın daha bütüncül oluşturulması gerektiğini belirten Kesbiç, “Suriyelilerin ekonomik yeterliliklerinin ve kapasitelerinin artırılması bu sorunu çözebilir. Toplumsal ahenk konusunda gördüğümüz şey, Suriyelilerin daima tek tip olarak isimlendirilmeleri, daima mazlum, yardıma muhtaç görülmeleri. Suriyeli çocukların geleceklerini kurma konusunda yeterli rol modellerini ortaya koymak, tek bir küme olmadıklarından bahsetmek önemli” dedi.
Kesbiç, okul öncesinin zarurî olması, lisede ise mesleksel liselerin yaygınlaştırılmasının sorunun tahliline tesir edeceğini de kelamlarına ekledi.
Tüm yabancılardaki okullaşma oranı yüzde 68
Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın raporunda, Suriyeliler dahil olmak üzere Türkiye’de bulunan tüm yabancı asıllı şahısların okullaşma oranları da paylaşıldı. Türkiye’de yaklaşık olarak 5 milyon 13 bin 631 yabancı asıllı nüfus bulunduğu belirtilen raporda, şu tespitte bulunuldu:
“Bu nüfusun Ocak 2022 datalarına nazaran bir milyon 365 bin 884’ünü eğitim çağındaki ( 5-17 yaş) nüfus oluşturmaktadır. Eğitim çağındaki nüfusun Ocak 2022 tarihi prestijiyle 935 bin 731’i eğitim-öğretime dahil edilmiş olup öğrencilerin okullara kayıt süreci devam etmektedir.”
Rapora nazaran, yabancı asıllı çocukların yüzde 68,51’i eğitim alabiliyorken, yüzde 31,49’u yani 430 bin 153 yabancı asıllı çocuk ise eğitim hakkından yoksun.
En çok öğrenci Suriyeli
Uyruklarına nazaran yabancı öğrenci sayısında birinci sırada Suriyeliler yer alıyor. Türkiye’de 730 bin 806 Suriyeli öğrenci bulunurken, bunu 68 bin 760 Iraklı, 47 bin 118 Afganistanlı, 12 bin 666 İranlı, 7 bin 938 Azerbaycanlı öğrenci izliyor. Rapora nazaran Türkiye’de 2 bin 663 Alman asıllı çocuk da eğitim görüyor.