Ukrayna’nı işgali ile gelişen süreçte Avrupa’nın Rus medya organlarını engellemesinin akabinde, Sputnik Türkiye’nin sitesine erişilemiyor. Toplumsal medya kullanıcılarının da sorguladığı durumu pahalandıran gazeteci Serhat Ayan ile bilişim uzmanı Füsun Sarp Nebil, bununla birlikte ortaya çıkan gerçekleri trafik değişim noktaları çerçevesinde anlattı.
Rusya’nın Donbas bölgesine düzenlediği özel operasyonun akabinde, Avrupa, Rusya devletine bağlı medya organlarına erişimi yasakladı. Dünyanın en büyük toplumsal medya platformlarından YouTube da bu basın kuruluşlarının kanallarını kapattı, Facebook erişimi kısıtladı, Twitter ise ‘uyarı’ ekleyip öne çıkmasını engellemekle kalmadı, bu kuruluşlarda çalışan gazetecilerin ferdî medya hesaplarını da etiketledi.
Türkiye’den Rus medya kuruluşlarına yönelik rastgele bir engelleme kararı olmamasına karşın, ülkeden Sputnik Türkiye’nin internet sitesine erişim sağlanamıyor. Bu durum toplumsal medya kullanıcıları tarafından da reaksiyonla karşılanırken, neden erişim zahmeti çekildiği sorgulandı.
BTK ve Bağlantı Kurumu Başkanlığı: Yapılan bir süreç yok
Sputnik’in mevzu hakkında sorduğu soruya karşılık veren Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu Başkanlığı “tr.sputniknews.com” internet sitesine hakkında kurum tarafından tesis edilen rastgele bir süreç olmadığını” belirtti. Sputnik’in konuştuğu radyo programcısı gazeteci Serhat Ayan ve bilişim uzmanı gazeteci Füsun Sarp Nebil’e nazaran, bu erişim pürüzü Türkiye’nin büyük bir açığını ortaya çıkarmış durumda. Her iki uzmanın da dikkat çektiği bahis, Türkiye’nin kendine ilişkin bir internet trafik değişim noktasının olmaması.
Pekala, nedir bu internet trafik değişim noktaları?
İnternet trafik değişim noktası, servis ve içerik sağlayıcıların, operatörün, taşıyıcıların trafiklerini getirip bir merkezde birbiriyle buluşturduğu yer olarak tanımlanıyor. İnternet trafiğinin aracısız olarak taşınmasını sağlayan bu noktalardan dünyada 825 tane olduğu raporlanıyor. Türkiye’de ise şimdi bu noktalardan yok, olmamasının tesirlerini Ayan şöyle özetliyor:
“Bu trafik değişim noktası Türkiye’de olmadığı, konuşlandırılamadığı ya da yanlışsız düzgün çalıştırılamadığı için biz Avrupa’nın trafik değişim noktalarını kullanıyoruz. Sputnik Avrupa’nın izlenmesini istemediği bir yer olduğu için de şu an kimse Türkiye’den Sputnik’e giremiyor. İnternet değişim noktalarının Türkiye’de yapılamaması yüzünden Turkcell ve öteki operatörler Türk Telekom’un internet değişim noktası üzerinden geçmeyi bıraktılar ve yurtdışındaki internet değişim noktalarını kullanmaya başladılar.”
“Ukrayna krizinin bize gösterdiği en değerli şeylerden biri, internet ya da bilgi bağımsızlığının olmadığıdır”
Olağanda Türkiye’de birden çok internet trafik değişim noktası olması gerektiğini vurgulayan Nebil, “Bu hem yurtiçi hem de yurtdışı trafik için gerekli bir durum. Bilhassa yurtdışı için olması bizim için çok değerli. Zira siber güvenlik kelam konusu. Ukrayna krizinin bize gösterdiği en değerli şeylerden biri, ‘internet bağımsızlığı’ ya da ‘veri bağımsızlığının’ olmadığıdır. Bunu şöyle özetleyebiliriz; dünyada muhakkak başlı şirketler var. Bunlar trafik taşıyıcısı diye geçiyor. Bu taşıyıcılar dünya çapında temaslar için para yatıran firmalardan oluşuyor. Onların bir siteyi bloklamasıyla bizim de erişimimiz engellenmiş oluyor” şeklinde konuştu.
Bu noktalar Türkiye’de neden kurulamıyor?
Nebil, Türkiye’de 2 kez değişim noktası kurulduğunu tabir etti. 1998’de kurulan TIX ve hala mevcut olan TNAP’ın çalışmadığını söyleyen Nebil’e nazaran, bunun nedeni firmaların bu değişim noktalarına girmemesi. Bu hizmeti sağlayanların fiyat güncellemesi yapmamasına dikkat çeken Ayan ise “Örneğin, internet değişim noktasına Türk Telekom için verdiğiniz paranın 100 ünite olduğunu düşünün, şu anda yurtdışına internet değişim noktası için verilen para 5 ünite. Ortada önemli bir fark var” tabirlerini kullandı. Ayan, Türkiye bölgenin doğal internet trafik değişim noktası olduğu ve kurulamamasının beceriksizlikten ya da mühendis yetersizliğinden değil, “dereyi geçip hendekte boğulma kuralları yüzünden” olduğu görüşünde.
“Çin 2017’de değişim noktalarını fiyatsız olarak kurmak için teklif getirdi”
2017’de Çin’in maliyetlerini kendi karşılayacağı Trabzon, Ankara ve İstanbul’a trafik değişim noktası kurmak için teklif getirdiğine dikkat çeken Nebil ise Moskova, Ankara ve/veya İstanbul ortasında bir çizgi olmaması durumunu vurguladı. Bu türlü bir sınırın ‘politik sebeplerle engellenmiş’ olabileceğine işaret eden Nebil “‘Bir Yol Bir Kuşak’ projesi kapsamında internet trafiğini de kolaylaştırmak istediği için bunu yapmayı talep ettiler. Üstelik maliyetini de kendileri karşılayacaktı. Zira biz bugün Çin ile lakin denizaltından giden kablolar üzerinden ve uzun aralıklar giderek haberleşebiliyoruz. O yüzden trafiği kolaylaştırmak ismine 2017’de bu türlü bir teklif gelmişti. Neden yapılmadı derseniz; Türkiye’ye bu mevzuda politik bir baskı yapılmış olabilir. Tıpkı Amerika’nın Huawei konusunda yaptığı baskı gibi” dedi.
“Maliyetli bir iş değil, sayılı haftalarda hayata geçirilebilir”
Trafik değişim noktalarını kurmanın maliyetli bir iş olmadığını vurgulayan Ayan, dünyanın en ücra köşelerinde dahi olduğunu söyledi. Ayrıyeten vakit da almayacağına işaret eden Ayan, “Neredeyse yeni site kurma suratında, sayılı haftalar suratında yerine getirilemeyecek bir şey yok, Türkiye’dekilerin bilgi birikimini bildiğim için söylüyorum. Esasen mevcutta var, yanlışsız fiyat ayarlamalarıyla bile hayata geçirilebilecek bir şey bu” ifadelerini kullandı.
Türkiye’de internet trafik değişim noktalarının olmaması ‘veri güvenliği açığı’ ve ‘siber güvenlik tehdidi’ yaratır mı?
Türkiye’de dünyanın en büyük internet değişim noktası olan De-Cix’in hizmet verdiğini söyleyen Ayan, Türkiye’nin kendine ilişkin bir noktası olmamasının güvenlik açığı yarattığını tabir etti. Ayan “Siz tüm datalarınızla birinin konutunun içinden geçiyorsunuz, onların buna bakmıyor olmalarını düşünmek çok hoş, fakat bir noktada ‘bu veriler hiç incelenmiyordur, katiyen oradan geçiyordur, onlar çok demokrat’ demek bambaşka bir şey. Bu türlü bir hakları yok, fakat yapıyorlar demek mümkün mü? Değil. Mesela bizim bankalarımızın bizim bilgilerimizi yurtdışında tutmaları yasak. Bu hoş bir şey. Pekala, biz bankalarımıza erişirken yurtdışına gidip gelince, bilginin yurtdışında ya da içinde olmasının ne farkı kalıyor?” diye konuştu.
“Almanya TBMM’nin sitesini engellese, biz Türkiye’den erişemeyiz”
“Almanya’da deseler ki ‘çok fazla İslam propagandası var, biz bu yüzden İslami siteleri engellemek istiyoruz’. Biz bu bakış açısıyla İslami sitelere giremeyeceğiz” diye örnekleyen Ayan, “Deseler ki ‘Türkiye’nin meclisinde daima Avrupa aleyhine konuşuluyor, biz bunu çok can sıkıcı buluyoruz, artık Avrupalıları Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne erişmesini istemiyoruz’ diyerek karar alsalar, o vakit biz de giremeyeceğiz. Biz kendi kurallarımız dahilinde interneti kullanmak üzere bir özgürlüğe sahip değiliz çıkıyor buradan” ifadelerini kullandı.
Nebil ise trafik değişim noktalarının siber güvenlikte bir ön cephe misyonu görebileceğini belirterek “Örneğin ddos hücumları, Garanti bankasına yapılan akın üzere, ya da içeri sızarak bilgilere erişim olabilmesi üzere, milletlerarası akışlarda hem ticari hem de politik siber akınlarda bu noktaların ehemmiyeti büyüktür” diye konuştu.
“Dünyanın en büyük değişim noktasının, Alman bilinmeyen istihbarat servisi tarafından casusluk için kullanıldığı ortaya çıkmıştı”
Nebil, data güvenliği konusunun kıymetini bilhassa vurgulayarak şu tabirleri kullandı:
“Bu durumu De-cix üzerinden anlatabiliriz. De-cix, Almanların trafik değişim noktası. LİNX’ten daha sonra kurulmasına karşın ondan çok daha fazla yatırım yaptı ve şu an dünyanın en büyük trafik değişim noktası olarak hizmet veriyor. Her yerde ucu var. Bir tanesi de İstanbul’da lakin bunu yaygınlaştırıp insanlara erişemedi. Zira WikiLeaks dokümanlarına bakarsanız, Alman zımnî istihbarat servisinin De-cix’i casusluk için kullandığını görürsünüz. Yani üzerinden geçen datalara Alman bâtın servisi bakıyor. Bu ortaya çıkınca De-cix, Alman kapalı servisini mahkemeye verdi. ‘Biz artık bilgi vermek istemiyoruz’ dediler ancak 2016’da Alman mahkemeleri, ‘Milli güvenlik açısından Alman bâtın servisinin De-cix’in datalarına bakma hakkı vardır’ biçiminde bir karar verdi. Alın size data güvenliği. De-cix’i koyuyorsunuz, onlar da sizin bilgilerinize bakıyor. Bir de taşıyıcıların durumunu düşünün, taşıyıcılar sanki nelere bakıyor? Bu illa politik bir şey olmayabilir, ticari bir durum da olabilir.” Nebil, Rus haber sitelerine erişememenin bir siber güvenlik konusu olduğunu ve okuyucuların dezenformasyona maruz kalabileceğine de işaret etti.
Sputnik uygulamasının engellenememesinin sebebi ne?
Mevcut durumda Sputnik Türkiye’nin telefon uygulamasından haberlere erişim sürüyor. Bunun sebebini açıklayan Ayan “Muhtemelen uygulama içinden haberleri bir diğer adresten alıyorlardır. Sputnik’ten değil, dünyanın bir tarafından bulunan bir cloud (bulut) vasıtasıyla alıyorlardır. Şayet buralardan geliyorsa, orada sputniknews diye bir adres olmadığı için o verilere erişilebilir. Mesela şu an yeni bir domain alınsa, o şu an Avrupa’da yasaklı olmadığı için yeniden erişilebilir durumda” diye konuştu.
“Çin BBC’yi engelleseydi dünya ayağa kalkardı, Sputnik’e erişilememesinin sebebi Avrupa’nın bize dayatması”
“Sputnik’e erişilemiyor olması bizim verdiğimiz bir karar değil, Avrupa’nın bize dayattığı bir düşünce” ifadelerini kullanan Ayan, “Biz hangi alanda yurtdışında bulunanların bize bir şey dayatmasına müsaade veriyoruz? Muhtemelen tek alan bu. Şu anda Avrupa’nın maddelerine da değil, anlık hezeyanlarına, isteklerine tabi durumdayız. Avrupa’da da bu türlü bir yasa yok. Şu anda Avrupa attığı adımları kanun çerçevesinde değil, anlık hezeyanla atıyor. Çin deseydi ki, ‘BBC çok ziyanlı yayınlar yapıyor, ben BBC’nin Çin hudutları dahilinde okunmasını yasaklıyorum’. Muhtemelen dünya ayağa kalkardı. Ne farklı var, yalnızca BBC olunca mı biz ayağa kalkmalıyız? Medya, medyadır” diye konuştu ve şunları söyledi:
“Biz verinin İpek Yolu’nu Avrupa’ya verdik”
“Data yeni çağın, altını, petrolü, gücü. Artık veriyi kim üretiyorsa değil, kimin üzerinden geçiyor iseye bakıyoruz. Mesela İpek Yolu bizim üzerimizden geçiyordu. Biz ‘kapatıyoruz İpek Yolu’nu’ demiş olsak oradan kazandığımız zenginleşme büsbütün sona ererdi. Birebir şey bunun için kelam konusu. Biz İpek Yolu’nu onlara verdik.”
“Türkiye’nin bir kavşağı olsaydı, bütün ülkelerle irtibatı olurdu, bunu Türkiye’de konuşan birileri de yok”
Türkiye’nin bir kavşağı olması halinde bütün ülkelerle ilişkisi olacağını söyleyen Nebil, “Örneğin bugün uzakdoğuya denizlerin altından ya da uzak noktalardan gidiliyor. Halbuki, Hazar Denizi’nin altından bir ilişkiyle Çin, Hindistan ve İran’a bağlansak ya. İran, Avrupa’ya Azerbaycan üzerinden Ermenistan’a bağlanarak deniz altından da Bulgaristan’a geçiş sağlayarak ulaşıyor. Niçin Türkiye üzerinden gitmiyor? Bunlar tuhaf durumlar ve bunu Türkiye’de konuşan birileri de yok” dedi.
“Biz kendimizi öteki bir ülkenin insafına bırakırsak özgür bir devlet olmaktan çıkarız”
Sputnik’e Türkiye’den erişimin olmamasının, ülkenin pek çok atması gereken adımı ortaya çıkardığını söyleyen Ayan “Bu iş bize, parasından pulundan, politik gücünden, internet ve özgürlüklerine kadar birçok unsurda atmamız gereken adımlar olduğunu gösterdi. Biz kendimizi öteki bir ülkenin insafına bırakırsak özgür bir devlet olmaktan çıkarız. Şayet biz tam bağımsız bir ülkeyiz diyorsak, insan hakkı sayılan internete erişim konusunu öteki ülkelerin insafına bırakmamalıyız” ifadelerini kullandı.
