Rus ve Ukraynalı müzakereciler, Ukrayna’daki savaşa son vermenin yollarını aramak üzere İstanbul’da bir ortaya geldi.
İki taraf da kendi durumlarına dair daha evvel açıklamalar yapmıştı.
Ukrayna, Moskova’nın tarafsızlık talebini düşüneceğini, lakin topraklarından taviz vermeyeceğini açıkladı. Rusya ise Ukrayna’dan “Nazilerden arınma” ve “silahsızlanma” talep ediyor, lakin bunların ne manaya geldiğine dair pek açıklama yapmıyordu.
Beş haftadır süren bombardımanda, Ukrayna’da birçok kent yıkıma uğradı, binlerce kişi öldü ve 10 milyon kişi meskenlerini terk etmek zorunda kaldı. Pekala Putin savaşı bitirmek için ne istiyor?
Rus tarafının müzakerelerde öne sürebileceği talepleri derledik.
‘Ukrayna’nın tarafsızlığı’
Batının askeri ittifakı NATO’nun genişlemesi bağlamında Rusya uzun vakittir Ukrayna’nın “tarafız” kalmasını talep ediyordu.
Kimi uzmanlar Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin “asıl nedeninin” bu olduğunu söylüyor.
Japonya’daki Waseda Enstitüsü’nden tarafsızlık uzmanı Pascal Lottaz’a nazaran, Rusya muhtemelen Ukrayna’dan hiçbir vakit NATO’ya katılmayacağı teminatı vermesi ve Rusya ile bu bahiste ikili muahede imzalamasını isteyebilir.
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, tarafsızlık konusunu tartışmaya hazır olduklarını söyledi. Fakat Ukrayna’nın ileride Avrupa Birliği’ne katılması ihtimaline açısından bunun ne manaya geldiği net değil.
AB üyeliği karşılıklı güvenlik garantileri ile gündeme gelecektir. Ukrayna ve Rusya’nın bu durumu nasıl değerlendireceği de net değil.
‘Silahsızlanma’
Bu, NATO yahut Avrupalı ortaklardan mahrum ve silahlardan arındırılmış bir Ukrayna’nın yeni bir Rus işgaline karşı çok savunmasız olacağı için bir öbür sıkıntılı noktayı oluşturabilir.
Lakin Lottaz, bu talebin en değerli noktasının Ukrayna ordusunu dağıtmak değil, Rusya’nın güvenliğini tehdit edebilecek hücum yahut nükleer silahlara, bilhassa de NATO silahlarına sahip olmamasını sağlamak olduğuna inanıyor.
Bu bahiste emsal, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Japonya’nın kendi savunma gücünü yine oluşturma kararına ABD’nin de takviye vermesi. O vakitten beri Japon ordusunun memleketler arası uyuşmazlıkları çözmek için savaşı bir araç olarak kullanması anayasal olarak yasak.
Karşılığında Japonya ve ABD ikili bir muahede imzaladı ve Japonya güvenliği için ABD’ye bağımlı hale geldi.
Lottaz, Rusya’nın taleplerinin bu kadar ileri gitmeyeceğine inanıyor ve muhtemelen Ukrayna’nın sahip olabileceği rastgele bir atak kabiliyetini ortadan kaldırmaya odaklanıyor.
‘Nazilerden arındırma’
Putin, Ukrayna hükümetini neo-Nazi kümelerin güdümünde olmakla suçluyor. Siyasi gözlemciler ise bu iddiayı temelsiz buluyor
Fakat Vladimir Putin, bu suçlamaları yaparak Hitler’in Sovyetler Birliği’ne hücumuyla ilgili güçlü anıları canlandırmaya ve doğu Ukrayna’daki Rus ayrılıkçılara yönelik ataklarla paralellikler kurmaya çalışıyor.
Nazi suçlaması, büyükanne ve büyükbabası İkinci Dünya Savaşı’nda Nazilere karşı savaşan Yahudi bir aileden gelen Ukrayna önderi Zelenskiy’ye ferdî bir hakaret üzere gelebilir.
Lottaz, “Nazilikten arındırma”nın muhtemelen “rejim değişikliği için kullanılan Rus jargonu” olduğunu, lakin Ukrayna kuvvetleri savaştıkça ve Rus birliklerinin ilerlemesini durdurdukça bu ihtimalin daha da uzaklaştığını söylüyor.
Rusya prestijini korumak için Zelenskiy’nin iktidarda kalmasını kabul edebilir, fakat direnişte kilit rol oynayan çok sağcı Azak Taburu’nun ulusal muhafız birliğinden çıkarılmasında ısrar edebilir.
Lottaz, bunun “küçük bir adım” olacağını ve “muhafız birliklere ziyan vermeyeceğini” söylüyor
Donetsk ve Luhansk
Rusya, İstanbul’daki müzakerelerin akabinde Ukrayna’nın başşehri Kiev’e yönelik hücumları “önemli ölçüde” azaltmayı içeren yeni bir askeri strateji açıkladı.
Rusya temel olarak Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçıların denetimindeki doğu Rusça konuşulan bölgelere odaklanacak.
Moskova, Ukrayna’nın, çatışmanın merkezinde yer alan Donbas ırmağı havzasındaki Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki bu ayrılıkçı yerleşim bölgelerinden vazgeçmesini talep edebilir.
Kırım
Moskova, Ukrayna’dan Kırım’ın ilhakını resmen kabul etmesini de talep edebilir.
Kırım Yarımadası 2014 yılında Rusya tarafından işgal ve ilhak edildi ve fiilen Moskova tarafından yönetiliyor.
Kiev bu talebi kabul ederse, Ukrayna için büyük bir toprak kaybı olur.
Putin iktidara gelmeden evvel 1997’de yapılan Rus-Ukrayna mutabakatı, Kırım’ın Ukrayna’nın egemenliğinde olduğunu kabul etmişti.
Rusçanın korunması
Kremlin ayrıyeten Ukrayna’da Rus lisanının kullanımının korunacağına dair teminat talep edebilir.
2014 yılında Moskova ile ihtilafın ağırlaşmasından bu yana Rusça Ukrayna’da siyasi bir tartışma konusu haline geldi.
2017’de Ukrayna mahkemeleri okullarda Rusça öğretimini yasakladı ve o vakitten beri ülkede Rusça kullanımını kısıtlayan öbür yasalar çıktı.
Ocak ayından bu yana, Ukrayna’daki tüm ulusal gazete ve mecmuaların Ukraynaca yayınlanması gerekliliği getirildi.
Putin’in tüm bu mevzulardaki talepleri ne olursa olsun, siyasi gözlemciler Ukrayna ile Rusya ortasında bir barış muahedesinin müzakere edilmesinin uzun vakit alabileceğini söylüyorlar.
Lakin her iki ülkenin de barış muahedesine gereksinimi var.
Ukrayna açısından daha fazla sivilin ölmesini engellemek, kentlerinin yıkılması yüzünden ortaya maddi kayıpları denetim altına almak ve komşu ülkelere mülteci akışını durdurmak değerli.
Rusya içinse sıkıntı, çatışmalarda asker kayıplarını önlemek ve Batı’nın uyguladığı ve Rus halkını etkileyen ekonomik yaptırımların sonuçlarını hafifletmek.
