Fehmi Koru*
AK Parti ile iktidardaki ortağı MHP tarafından hazırlanmış seçim yasasında değişiklik öngören teklif TBMM’de kabul edilerek maddeleşti.
Teklif kamuoyuyla paylaşılır paylaşılmaz, içerdiği ‘yenilik’ arzeden neredeyse bütün unsurlar her kısımdan tenkit almıştı. Muhtarlık seçimiyle ilgili bir detay dışında eleştirilen bütün hususlar Meclis’ten motamot geçti.
Şaşırdık mı?
Elbette hayır. İktidar cephesinin iki partisinin Meclis’teki sandalye sayısı kanunla yapılabilecek her türlü düzenlemeyi mümkün kılıyor.
Parmaklar bu sefer da kalktı, indi; tenkitler iktidar milletvekilleri tarafından dinlenmedi ve teklif yasa pahası kazandı.
Muhalefet maddeyi iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne götürebilir; fakat bu teşebbüs sonuç alır mı?
Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte seçim maddelerine yaklaşımını bilenler bu soruya olumlu yanıt verseler de, genel kanaat farklı.
Galiba atı alan bu defa de Üsküdar’ı geçecek…
Yeni yasa ne üzere yenilikler getiriyor?
Bu soruya karşılık teşkil edecek özet bilgiyi bir haberden motamot aktarayım:
‘‘Kanun ile seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirildi. İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak. Vilayet seçim şurası, bir lider, iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşacak. Vilayet seçim konseyi lideri ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde misyon yapan, kınama yahut daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş yargıçlar ortasından, isimli yargı birinci derece mahkemesi adalet komitesince isim çekme suretiyle tespit edilecek. Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan öteki bir parti üyesini sandık konseyi üyesi olarak gösteremeyecek. Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli yönetimler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine nazaran oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden üç ay evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacak. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne paralel olarak Seçim Kanunu’ndaki ‘başbakan’ ibareleri çıkarılacak.’’
İktidara yakın medya, varsayım edilebileceği üzere, yasanın seçim barajını yüzde 10’dan 7’ye indiren hususunu ‘demokratik’ bularak, daima onu öne çıkarıyor…
Meğer dünyanın eşi gibisi bulunmayan yükseklikteki -yüzde 10- seçim barajı ile, hükümetin küçük ortağı MHP’nin Cumhur İttifakı’ndan ayrılarak kendi başına seçime girmesi durumunda baraja takılmasını engelleyebilmek için oynandığı biliniyor.
Son standart askeri müdahale olan 12 Eylül (1980) darbesinin akabinde askerler, ‘sakıncalı’ saydıkları görüşleri savunan partilerin milletvekili çıkarmalarının önünü yüksek barajla kesmek istemişlerdi.
Kestiler de.
Lakin, sonradan yüzde 10 barajı seçimleri lotarya derekesine indiren bir tesire sahip oldu. Önleri kesilmek istenen MSP-Refah Partisi çizgisi ile muhakkak bir bölgenin seçmenlerinin ilgi gösterdiği ve son örneği HDP olan partiler sonraları barajı aşabildiler; buna karşılık geçmişte ülke idaresinde vazife almış ANAP, DYP, DSP üzere partiler ile bir devir -2002 seçiminde- MHP, baraja takılarak, milletvekili çıkaramadı.
[Demokratik ülkelerde de ‘marjinal’ yahut ‘aşırı’ sayılan partiler düşünülerek konulmuş barajlar var; lakin alışılmış oran yüzde 3; bu nadiren yüzde 5 olabiliyor. Toplumda yüzde 3-5’ten fazla insanın ilgi gösterdiği görüşler ‘marjinal’ olmaktan çıkıyor ve parlamentolarda temsil edilmeleri doğal karşılanıyor. Hakikaten ‘demokratik’ bir güzelleştirme olarak barajı indirme düşünülüyor olsaydı, bizde de, askerlerin koyduğu yüksek oran Batılı ülkelerdeki ortalama çizgi olan yüzde 3’e çekilirdi. ]
Üstte verdiğim yasa özetinde üzerinde durulmayı hak eden temel ögeler seçimlerin icrasını etkilemeyi amaçlayan hususlar.
Türkiye’de seçimler çok partili periyoda geçildiği birinci günlerden -1950 öncesinden- başlayarak adil ve tartışmasız biçimde yapılıyor. İktidarda kalabilmek için seçim sistemiyle oynama niyeti her periyot gündeme gelebiliyor, lakin iktidarlar sırf çoğunluk yahut nisbi çoğunluk üzere ülkeden ülkeye değişebilen tekniklerden bazen birini bazen oburunu -artık hangisi işlerine geliyorsa- tercih ederek bunu yapıyor.
Artık birinci kere seçim güvenliğini tartışmalı hale getirebilecek oynamalar yasaya alınmış oldu.
En başta vilayet seçim şurasının oluşumuyla oynandı; başına getirilecek hakimin ‘en kıdemli’ olması geleneğinin yerini ‘birinci sınıfa ayrılmış hakim’ aldı. O sıfata uygun çok sayıda hakim bulunacağı için, kimin o misyonu üstleneceği de ‘ad çekme’ yoluna bırakıldı.
Bu ortada, ‘parlamenter sistem’den ‘cumhurbaşkanı hükümet sistemi’ne geçilirken, o sistemin gereği olan ‘yüzde 50+1’ oy koşulu düşünülerek partilere ittifak oluşturma imkanının önü açılmıştı; o imkanın önünü açan ve bundan son seçimde yararlanan iktidar cephesi, yeni kanunla ittifakların sağladığı kolaylığı ortadan kaldırma yoluna gitti.
Karşısında kurulmuş Millet İttifakı’nı birebir kolaylıktan yoksun etmek ve fonksiyonsuz kılmak için…
[Yasa şimdi teklif halindeyken içerdiği mahzurları hukuk açısından kıymetlendiren ‘Seçimler şaibe kaldırmaz, o teklifler yasalaşmamalıdır’ başlıklı T24 haber sitesinde yayımlanmış Turgut Kazan imzalı yazıya, kabulü için Meclis’te parmak kaldıran iktidar milletvekilleri kulak vermeliydiler. Umarım, muhalefet maddeyi Anayasa Mahkemesi’ne götürürken o yazıdaki sağlam münasebetleri kullanır, hatta biraz daha genişletir.]
Ne diyelim, demek ki, demokrasimiz bu tecrübeden de geçecekmiş.
Muhalefet, ‘‘Ne yaparlarsa yapsınlar, beklenen olacak, iktidar değişecek’’ diyor, lakin iktidar da olacağı önlemek için elinden geleni yapıyor.
Yapmaya da devam edecek üzere.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.