*Gülseren Onanç
“Bugün meskenden çıktığımda sokağın bomboş olduğunu gördüm. Ne otomobiller vardı ne yayalar. Bu türlü anlarda, Kiev, insanların şimdi yerleşmediği bir kenti andırıyor. Birkaç adım daha attıktan sonra, yürüyen iki kişi gördüm, ikisinin de elinde çiçekler vardı. Savaşın soğuk duvarını delen bir gelenekti bu: 8 Mart’ta, Dünya Bayanlar Günü’nde bayanlara çiçek verilir. Bir otomobil eczanenin önünde durmuş, birisi inmiş, kuyruktaki bayanlara birer çiçek vermişti” diye yazıyor müellif, fotoğrafçı ve ödüllü belgesel sinemacı Yevgenia Belorusets. Yevgenia’nın Ukrayna’da savaş başladığı gün tutmaya başladığı günce, dünyadaki pek çok yayın organıyla birlikte Türkçede de günü gününe yayımlanıyor.
Milletlerarası medya savaşın mağdurlarını, göçmenlerin kıssalarını anlatırken, Yevgenia Kiev’de ülkesine sahip çıkanların his ve fikirlerini, müzik ile direnişlerini, 8 Mart kutlamalarını anlatıyor. Bir bayan hassaslığı ile bize savaş altında ezilen hayatları, Ukraynalıların endişeleri, sevinçleri, umutları ve savaşı kazanacaklarına dair inançlarını anlatıyor.
Fakat maalesef savaşın kazanını yok.
Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana, Rus denetimi altındaki bölgelerde sivillere karşı yargısız infaz, tecavüz ve azap uygulandığına dair ispatlar ortaya çıkmaya devam ediyor. Rusya’nın Bucha kentinde yaptığı (Rusya bunun hakikat olmadığını söylüyor) kıyım savaşın vahşetini gözler önüne serdi. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR), 6 Nisan 2022 itibariyle Rusya’nın Ukrayna’ya düzenlediği askeri atak sırasında toplam 1.611 sivilin öldüğünü, 131’inin çocuk olduğunu söylüyor.
Sivil vefatları Ukraynalıların savaşma isteğini körüklüyor. Bayanların ellerine silah alıp savaşmaya gitmesini içim sızlayarak izliyorum. Bayanların eline silahı hiç yakıştıramıyorum. Ukrayna’nın devlet lideri Zelenski ve hükümet yöneticilerinin başarılı bir biçimde sürdürdüğü irtibat ile NATO ve Batı’dan askeri takviye almayı başardı. Rusya’ya yaptırımlar artıyor. Putin ile birlikte Ruslara karşı olan nefret artıyor. Rus iktisadı çökme noktasına geldi.
Savaşta herkes kaybediyor.
Savaş sarmalı yükselirken hala barışın sesinin çok az çıkması beni derinden yaralıyor. İstanbul’da başlayan barış görüşmeleri Rusya’nın Bucha saldırısı ile samimiyetini yitirdi. Kalıcı, sürdürülebilir bir barış için tekrar geniş iştirakli bir barış masasına muhtaçlık var.
BM’nin yeni bir başlangıca muhtaçlığı var
Birleşmiş Milletler’in bu savaşı en başından beri durdurmadaki işlevsizliğini dünyanın geleceği için telaş verici buluyorum. Simon Tisdall the Guardian’daki makalesinde, “Devletler ve hükümetler İkinci Dünya savaşından sonra ‘bir daha asla’ diye yola çıkan BM’nin yetmiş yedi yıl sonra ana bildirisini hatırlamaya üzücü halde muhtaçlık duyuyorlar” diyor.
“BM Genel Sekreteri Guterres tüm üye devletlerden 1945’te San Francisco’dakine misal yeni bir temel konferansın toplanmasını, global güç istikrarlarını ve önceliklerini yansıtacak formda 21. yüzyılın BM’ini kurumsal ve örgütsel olarak yine başlatmasını istemelidir” diye de ekliyor. Dünyada barışı hakim kılmak ve bir daha savaşa asla müsaade vermeyeceğiz diyecek Birleşmiş Milletler’e muhtaçlık var.
Seçimli otoriterlik Macaristan’da kazandı
Öte tarafta Macaristan’da geçen hafta yapılan seçimler, Türkiye’ye benzerliğinden ötürü Avrupalılar kadar bizi de ilgilendiriyordu. Otoriterlik mi demokrasi mi kazanacak diye merakla izlediğimiz yarışı Putin yanlısı, milliyetçi, otoriter Victor Orbán’ın Fidesz partisi üçte ikilik bir çoğunluk ile kazandı ve anayasayı dilediği üzere değiştirme hakkını elde etti. Bu seçim sonuçları otoriter iktidarların demokrasilere karşı bir zaferi olarak algılandı ve demokrasi ve benim üzere insan hakları savunucuları ortasında geleceğe ait hayal kırıklığı yarattı. Üstelik Batı’nın Putin’e karşı tam birlik içinde olmayı hedeflediği bu devirde Putin yanlısı Orban’ın AB içinde elde ettiği muvaffakiyet AB üstüne gölge düşürdü.
Avrupa Birliği kuruluş kıymetlerine geri dönmeli
Timothy Garton Ash “Orbán’ın Macaristan’daki zaferi Avrupa’yı karanlığın içine çekiyor” diyor.
Sırbistan’da yapılan seçimlerde Orban’a yakınlığı ile bilinen, otoriter milliyetçi muhafazakar Vucic’in yüksek bir oranla seçimi kazanması da Macaristan’dan sonra demokrasinin bir mağlubiyeti olarak algılanıyor.
Bu hafta sonu yapılacak Fransa seçimlerinde dördü bayan 12 aday yarışacak. Merkez sol adaylar varlık gösteremezken sağcı adaylar yarışta önde gidiyor. Anketler Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve çok sağcı Marine Le Pen’in ikinci çeşide kalacağını iddia ediyor. Son haftalarda Le Pen’in yükselişini tasa ile izliyorum. Sağcı siyasetçilerin yükseldiği Avrupa Birliği’nin tekrar kuruluş kıymetlerine geri dönmeye gereksinimi var, tıpkı Birleşmiş Milletler’in yeni bir başlangıca gereksinimi olduğu üzere.
Türkiye’de muhalefetin demokrasi ittifakı kurması gerekli
Orban’ın seçime dayalı otoriter sistemi ile Türkiye’de Erdoğan’ın başkanlık sistemi ortasında çok benzerlik var. Macaristan’daki muhalefet partilerinin bir ortaya gelerek kurdukları altılı ittifak da Türkiye’deki muhalefete benziyor.
Umarım bizdeki seçim sonuçları Macaristan üzere olmaz ve Türkiye’de demokrasi, otoriter sisteme karşı galip gelir. Bunun için muhalefetin Erdoğan zıtlığından öteye gidip geniş bir demokrasi ittifakı kurması gerekiyor. Bu ittifakın içinde bayan hareketinin dönüştürücü bir rol oynayacağını düşünüyorum.
Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği üzere kurumların dünyada barışı, insan haklarını, demokrasiyi inşa etmek üzere yeni başlangıçlar yapma muhtaçlığı olduğu üzere Türkiye’nin de kucaklayıcı bir demokrasiyi inşa etmek üzere 2023’te yeni bir başlangıç yapmaya gereksinimi var.
Yeni başlangıçlar yapmak için hepimize misyon düşüyor.
Bu yazı, Eşitlik, Adalet, Bayan Platformu’nun sitesinden alınmıştır