AYVALIK, BALIKESİR (İHA) – Prof. Dr. İlber Ortaylı‘nın “Köy Enstitülerinin Tarihi Süreci” söyleşisine ağır ilgi
BALIKESİR – Balıkesir’in Ayvalık ilçesinde, Ayvalık Belediyesi tarafından düzenlenen Köy Enstitüleri Günleri aktifliğinin birinci gününde Tarihçi-Yazar İlber Ortaylı, ünlü sunucu İrfan Değirmenci‘nin konuğu oldu.
Köy edebiyatı hareketinin şiirdeki temsilcilerinden biri olan şair, eğitimci ve muharrir Mehmet Ali Başaran anısına ithaf olan “Köy Enstitüleri Fikir ve Kültür Günleri” programında İlber Ortaylı ve İrfan Değirmenci‘nin “Köy Enstitülerinin Tarihî Süreci” bahisli söyleşisine ilgi ağır oldu.
Ayvalık Belediye Lideri Mesut Ergin, Belediye Meclis Üyesi Tülay Çankaya, CHP Ayvalık İlçe Lideri Hüseyin Şalmanlı, DÜZGÜN Parti Ayvalık İlçe Lideri Gülten Sütçüoğlu ile salonu dolduran kalabalık bir izleyici kümesinin hazır bulunduğu programa Prof. Dr. Ortaylı’nın açıklamaları damgasını vurdu.
“Köy Enstitülerine, ‘Burası komünist yatağı oldu’ diye bakanlar değil, bilakis sol düşün dünyasından da tenkitler gelmişti”
Köy Enstitülerinin birçok tarafıyla eleştirildiğini hatırlatan İrfan Değirmenci, yaptığı açılış sunumunda, “Aslında tenkit getirenler yalnızca Köy Enstitülerine, ‘Burası komünist yatağı oldu’ diye bakanlar değil, tersine sol düşün dünyasından da bu cins tenkitler gelmişti. Eleştirmek elbette mümkün. Fakat bu enstitülerin nasıl bir fedakarlıkla ve nasıl bir koşullarda kurulduğunu da bilmek gerekiyor. Aksu’daki Köy Enstitüsü’ne müdür olarak gönderilen isim, ‘Orada insan büyüklüğünde sivrisinekler var. Sivrisinekler kemikli ve insan taşıyorlar neredeyse.” demiş. Halbuki o bölgede sıtma var. Sıtma ile çaba edilmesi gerekiyor evvel. Salgın hastalıklar var. Zira bataklık alanlarda kurulmuştu Köy Enstitüleri” tabirlerini kullandı.
“CHP çok partili hayata geçince Köy Enstitülerinin sonu getirilmiştir”
Aktiflikte konuşan Tarihçi-Yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı da, Köy Enstitülerinin 1940 yılında kurulduğunu hatırlatarak, “Tabi artık Kemal Atatürk hayatta değildi. Ama oluşum onun dönemindedir. Hasan Ali Yücel’in teorisidir. Sonradan kurulmuştur. O devir CHP periyodudur. Tek parti devridir. CHP çok partili hayata geçince de Köy Enstitülerinin sonu getirilmiştir” dedi.
“Siyasi partilerin hiçbir halde Türkiye’nin yakın tarihine müspet yahut negatif ortak olma hakları yoktur”
Türkiye tarihinin eksik öğretildiğini savunan Ortaylı, “Bu eksik öğretilme de çok yanlış gayelerle tespit ediliyor. Şunu söyleyeyim, mevcut siyasi partilerin hiçbir formda Türkiye’nin yakın tarihine müspet yahut olumsuz ortak olma hakları yoktur. Yani ne bu zevatın, ‘Biz çok güzel şeyler yaptık ve biz bunu belgeliyoruz’ deme hakkı vardır. Ne de, ‘Bunlar çok makûs işler yaptılar. Biz de onlarla savaştan geliyoruz’ diyebilmeye hakları vardır. Bu biraz tuhafa gelecek ancak olağan olarak bu iş bu türlü yapılır. Köy Enstitüleri bunun için bir esastır” tabirlerini kullandı.
“Osmanlı İmparatorluğu dağılırken, bu eğitimin benzerleri Bulgaristan ve Romanya’da kurulmuştur”
Atatürk’ün edebiyat ya da filozofi fakültesini kurmadığını vurgulayan İlber Ortaylı, “Çünkü bu türlü bir şey aslında vardı dünyada. Lisan, Tarih ve Coğrafya Fakültesi kurmak ise Atatürk’ün icadıdır. Yani o bir deha problemidir ve yepyenidir. Köy Enstitüleri bir muhtaçlığı karşılayabilmek için kurulan eğitimdir. Osmanlı İmparatorluğu dağılırken, bu eğitimin benzerleri Bulgaristan ve Romanya’da kurulmuştur. Türkiye’de bu sistemi direkt doğruya Kemalizm yaptı. Yani direkt doğruya köydeki öğretmeni yetiştirmek ve köy öğretmenini köy lideri yapmaktı. Olağanüstü değerli bir projeydi” dedi.
“Ben doğdum doğalı cumhurbaşkanı seçemedi bu memleket”
Türk hayatının en büyük meselesinin, siyasetçilerinin palavra söylemekten de öte çocuk üzere prensip sahibi olmamaları olduğunu savunan Prof. Dr. Ortaylı, “Prensip sahibi olsalardı zati, bugün en azından cumhurbaşkanı adayı tespit etmekte daha akla yatkın ve daha tertiplice gideriz. Herkes cumhurbaşkanı seçiyor. Fakat bizim kadar aciz hale getiren var mı? Ben doğdum doğalı cumhurbaşkanı seçemedi bu memleket. İhtilal çıkarılır, darbe yapılır. Bu durum prensipsizliklerle ilgili bir şeydir. Yani siz taban müştereklerde anlaşamıyorsunuz. Mesela oruç tutan, tutuyor. Tuttuğu kadar. Tutmayan, tutmuyor. Tutanın beğenilen görülmemesi diye bir şey varsa, o durum Atatürk Lisesi’nde de var. Lisan, Tarih Coğrafya Fakültesi’nde de var. Kimseye iftar saatine nazaran bir şey yapılmıyor. Fakat ortada da bir gevşeklik var. Stalinist Rusya değil bunu yapan. Takip edeyim falan, yok bu türlü bir şey. Artık şimdi bu türlü bir his uyduruyorlar. Adeta Stalin Rusya’sı çiziliyor tek parti periyodunda. Bu türlü bir şey yok. ‘Nereden çıkarıyorsunuz bunu?’ diye soruyorum. ‘Annem anlatıyor’ diyor. Senin annen ne bilir ki? Bunlar işin irfanıyla bağdaşmıyor” tabirlerini kullandı.
“O devirde hiç kimsenin sağcılarla, ya da solcularla büyük arbedesi yoktu”
Kurtuluş Savaşını yapan kumandanların maceraperest adamlar olmadığını savunan İlber Ortaylı, “İş yapmak isteyenlerdi. Hiç kimse o denli din savaşına girip, bilmem ne medeniyet savaşı, iktisadi savaş üzere işleri halletmeye kalkmaz. Mümkün değil. Yani ne İsmet Paşa böyledir, ne Kemal Atatürk böyledir. Hatta beş vakit namaz kılan Fevzi Paşa böyledir. Akıl var irfan var. O devirde hiç kimsenin sağcılarla ya da solcularla büyük arbedesi yoktu” diye konuştu.
Lider Ergin ve Meclis Üyesi Çankaya’dan birer buket çiçek
Aktifliğin sonunda Ayvalık Lideri Mesut Ergin ile Belediye Meclis Üyesi Tülay Çankaya İrfan Değirmenci ile Prof. Dr. İlber Ortaylı’ya birer buket çiçek takdim ettiler.
Aktifliğin sonunda gazetecilerin sorularını yanıtlayan Ayvalık Belediye Lideri Mesut Ergin, “Ülkemizin aydınlanma meşalesini yakan Köy Enstitüleri’nin kuruluşunun 82. yılında hürmetle hatırlıyor ve hatırlatıyoruz” dedi.
