Bipolar bozukluk, manik depresyon olarak adlandırılan zihinsel bir durumdur. Bu psikiyatrik hastalık ruh halinin düzensizliğine yol açar ve hastanın yaşam kalitesini tehlikeye atabilir.
Bipolar bozuklukta anksiyete ve bağımlılıklar gibi tanıyı zorlaştırabilecek birçok durum vardır. Örneğin alkol bağımlılığının altta yatan bir bipolar bozukluğu gizlemesi oldukça yaygındır. Bipolar bozukluğu olan kişilerin yarısından fazlası alkol veya uyuşturucuya bağımlıdır.
Bipolar bozukluk cinsiyet, yaş, sosyal durum veya etnik kökene bakılmaksızın her tür bireyi etkiler. Bipolar bozukluk genellikle erken erişkinlik döneminde ve daha nadiren ergenlik döneminde başlar.
Hastaların yarısından fazlasında belirtiler yirmili yaşlardan önce başlar. Ancak tanı genellikle yıllar sonra konur. İstisnai olarak bu bozukluk başlangıcından 50 yıl sonra tespit de edilebilir, ancak daha sonra altta yatan diğer olası sağlık sorunlarını (nörolojik dejenerasyon, beyin tümörü vb.) ortadan kaldırmak gerekir.
Bipolar bozuklukta yaşanan evreler
Bipolar bozukluk manik evre, hipomanik evre ve depresif evreden oluşur.
Mani dönemi en az bir hafta sürer. Hastanın sosyal ve profesyonel yaşamını tehlikeye atar. Genellikle hastaneye yatış gereklidir. Hastada öfori, güçlü benlik saygısı ve megaloman fikirler, uyku ihtiyacının azalması, artan konuşma ihtiyacı, bol, acele ve sürekli konuşma ve dikkat ve konsantrasyon bozuklukları görülebilir.
Sosyal, profesyonel, akademik, finansal, sportif ve hatta cinsellikte aşırılıkla sonuçlanabilecek hiperaktivite manik dönemde ortaya çıkabilir.
Sürekli alışveriş yapma ihtiyacı, hız, korunmasız veya çoklu cinsel ilişki, şiddet içeren ve hatta suç teşkil eden eylemler ve kumar gibi eğilimler görülebilir. Bu dönemde sanrılar ve halüsinasyonlar da ortaya çıkabilir.
Hipomanik evre
En az 4 ardışık gün boyunca sürer ve manik döneminkine benzer ancak daha az yoğun bir klinik tablo ile sonuçlanır. Psikotik belirtiler (sanrılar, halüsinasyonlar) hiçbir zaman mevcut değildir ve hipomanik dönem hastaların sosyal ve profesyonel yaşamını tehlikeye atmaz.
Depresif evre
Bu dönem en az 2 hafta sürer. Hastada aşağıdaki belirtilerden en az 5 tanesi bulunur:
– Depresif ruh hali,
– İlgi veya zevk kaybı,
– İştah kaybı veya artışı,
– Uykusuzluk veya tam tersine çok uyuma,
– Uyuşukluk,
– Benlik saygısı kaybı,
– Aşırı ve hatta sanrılı bir suçluluk duygusu,
– Bozulmuş dikkat ve muhakeme yeteneği,
– Kararsızlık,
– Karanlık ve kasvetli düşünceler,
– Belirli bir planı olan veya olmayan intihar dürtüleri veya düşünceleri.
Bipolar bozukluk türleri
Bipolaritenin farklı derecelerde şiddetiyle ayırt edilen türleri vardır.
Tip 1 bipolarlık, bipolarlığın en şiddetli şeklidir. Belirtileri sosyal ve profesyonel yaşamı bozan ve sıklıkla hastaneye yatmayı gerektiren en az bir manik dönemin ortaya çıkması ile tanımlanır. Halüsinasyonlar klinik tabloyu bütünleştirir.
Tip 2 bipolarlık, en az bir manik dönem ve bir depresif dönem ile karakterizedir. Hipomani, kişinin psikolojik olarak normalin üzerinde bir tepki gösterdiği durumdur, ancak mani kadar şiddetli değildir. Tip 2 bipolaritede hipomani yaşanır ancak tip 1 bipolarlıktaki tepkiden daha azı görülür. Hastaların yaşam kalitesi ve sosyal ve profesyonel yaşamı genellikle korunur. Hastaneye yatıştan genellikle kaçınılır.
Tip 3 bipolarlık ise iki kategoriye ayrılır. Manik semptomları antidepresan almaktan kaynaklanan hastalar ve depresyonda olan ancak ailesinde bipolar bozukluk öyküsü olan hastalar.
Bipolar bozukluk belirtileri
Bipolar bozukluk kadınlarda biraz daha sık görülür ve bozukluğun başlangıcı 15-30 yaşları arasında görülür. İşte bipolar bozuklukta ortaya çıkabilecek en belirgin 10 durum.
Son derece iyi bir ruh hali
Bipolar bozukluğu olan bir kişi manik evreye girdiğinde, davranışı öforiye (aşırı tepki, coşku) benzer. Genellikle bipolar bozukluğun daha iyi yanı olarak kabul edilir, çünkü bu aşamada kişi enerji, yaratıcılık ve iyimserlik patlaması yaşar. Bazıları için bu aşama aşırıya kaçarak gerçeklikten ayrılmayla sonuçlanabilir.
Bitmemiş işler
Bitmemiş projelerle dolu bir eve sahip olmak bipolar bozukluğun en büyük göstergelerinden biridir. Bipolar bozukluk yaşayan insanlar büyük projelerle ortaya çıkma ve onları asla tamamlamama ve yeni bir projeyi de yarı yolda bırakma eğiliminde olurlar.
Depresyon
Manik dönemin aksine, depresyonda olan insanlarla aynı olan bir depresif evre vardır. Enerji seviyesi düşer, kişi sürekli uyku halindedir ve iştahı yoktur. Bipolar bozukluğun depresif evresi, hastayı doğrudan manik evreye sokabileceği için antidepresanlarla tedavi edilemez.
Sinirlilik
Hastanın bir tür karma evre yaşadığı, aynı zamanda mani ve depresyon semptomları gösetdiği bipolar bozukluğun bir çeşidi vardır. Bu aşamada, büyük bir sinirlilik oluşur. Bu durumun çok yorucu olabilmesinin yanı sıra, kötü bir gün geçiriyormuşsunuz gibi göründüğü için bu, fark edilmesi en zor bozukluk şeklidir.
Çok fazla konuşma
Elbette doğal olarak konuşkan olan en az bir kişi tanıyorsunuzdur. Ancak konuşkanlık ile dayatılan konuşma arasında bir fark vardır. Bipolar bozukluğu olan bir kişiyle, siz konuşmuyormuşsunuz ama o kendi kendine sürekli konuşuyormuş hissine kapılabilirsiniz. Onun sözünü kesmeye çalışsanız da anlatmaya devam edecektir.
İş yaşamında sorunlar
Bipolar bozukluğu olan bir kişi işte sorunlar yaşayacaktır çünkü bu hastalığın belirtileri onun normal çalışmasını ve meslektaşları ile iletişim kurmasını zorlaştırır. Bazen manik, bazen depresif olabilen bipolar kişiler, işleri yarım bırakma eğiliminde olurlar ve işlerini normal bir şekilde ilerletemezler.
Alkol veya uyuşturucu kullanımı
Bipolar bozukluk yaşayan insanların yaklaşık yarısı, çoğu zaman alkol veya uyuşturucu gibi bir tür bağımlılık geliştirir. Örneğin alkol, manik dönemde sakinleşmeye ve depresyonda olduklarında ruh halini iyileştiriyormuş gibi görünür.
Davranışlarda düzensizlikler
Manik evre genellikle davranışsal düzensizliklerle sonuçlanır. Bu durum en sık 2 şekilde ortaya çıkar; aşırı alkol tüketimi veya olağandışı cinsel davranış. Manik evrede hastalar, başka türlü asla yapamayacakları şeyleri yaparlar.
Uyku sorunları
Depresif dönemde kişi kendini yorgun hisseder ve ne kadar uyursa uyusun yeterli olmaz. Öte yandan manik evrede yeterince uyunmaz ancak yine de yorgunluk yaşanmaz. Bipolar bir kişinin uykusu için yapabileceği en iyi şey, her gün aynı saatte yatma ve kalkma alışkanlığını geliştirmektir.
Düşünceleri kontrol edememe
Bu, manik dönemin bir belirtisidir. Düşüncelerinizin uçtuğu hissi , sürekli yeni fikirlerin ortaya çıkması ve kendi düşünce akışınızı veya hızını kontrol edememe. Bu duygu, neredeyse kendinizle yarışıyormuşsunuz gibidir ve konuşkanlığın artması genellikle bu duruma eşlik eder.
Bipolar bozukluğun nedenleri
Bipolar bozukluk, farklı genetik ve psikososyal faktörlerin birleşmesi ile ortaya çıkar. Birinci derece akrabalarda hastalığa yakalanmış birisi varsa risk 10 kat artar. Ayrıca araştırmalar, tek yumurta ikizlerinin her ikisinin de hasta olma riskinin 2 kat daha fazla olduğunu göstermektedir. Ancak günümüzde hiçbir gen net olarak bipolar bozukluğun nedeni olarak tanımlanmamıştır.
Araştırmalara göre, bipolar hastalar onları stres veya enfeksiyon gibi sağlık sorunlarına karşı daha duyarlı hale getirecek genetik özelliklere sahiptir. Bu, düşük seviyeli bir iltihaplanma durumunun yanı sıra, beyin fonksiyonunu tehlikeye atan otoimmün reaksiyonlara neden olan bağırsak geçirgenliği ile sonuçlanır.
Psikososyal faktörler hastalıktan kısmen sorumludur. Kaygı, stres, travma, yas ve ayrılık gibi durumlar bipolar bozukluğu tetikleyebilir.
Çeşitli biyolojik bozukluklar da bu hastalığa neden oalbilir. Nörotransmiterlerin (hormonlar) rahatsızlıkları bipolarite nedenidir. Depresif duygular belirli nörotransmiterlerin ve özellikle de serotonin eksikliğinde ortaya çıkar. Manik evreler, dopamin ve norepinefrin artışından kaynaklanır. Bazı beyin bölgelerindeki (özellikle temporal veya frontal) değişiklikler de bipolar bozukluğa neden olabilir.
