İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Toplumsal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı ile Moğolistan Devlet Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü’nün; (İKÇÜ MUİS) Moğolistan Kültürel Miras Merkezi ve UNESCO Türkiye Ulusal Kurulu iş birliği; Türk Lisan Kurumu, Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı (TİKA) dayanaklarıyla “Moğolistan Kültürel Mirası İçinde Türk Yazıtlarının Bugünü ve Geleceği Çalıştayı” İKÇÜ Çiğli Ana Yerleşkesinde düzenlenen merasimle başladı.
Prof. Dr. Fuat Sezgin Konferans Salonu’nda başlayan çalıştayın resmi açılışına, İKÇÜ Rektörü Prof. Dr. Saffet Köse, Moğolistan Devlet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Tömörbaatır Yadmaa, Moğolistan Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Din Siyasetleri Baş Danışmanı Bum Oschir Dulaam, Türk Lisan Kurumu Lideri Prof. Dr. Gürer Gülsevin, 25. Periyot ve 26. Periyot Osmaniye Milletvekili, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ruhi Ersoy, TİKA Lider Yardımcısı Rahman Nurdun, Moğolistan Ankara Büyükelçisi ismine Müsteşar Namkhaibat Tserengombo, Dışişleri Bakanlığı İzmir Temsilcisi Büyükelçi Naciye Gökçen Kaya, UNESCO Türkiye Ulusal Komitesi Lideri Öcal Oğuz, İKÇÜ TÖMER ve Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Şaban Doğan, MHP İzmir Vilayet Lideri Veysel Şahin, İKÇÜ Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Muhsin Akbaş, Prof. Dr. Yasin Bulduklu, Prof. Dr. Süleyman Akbulut ve çok sayıda üniversiteden akademisyen katıldı.
Memleketler arası Öğrencileriyle İKÇÜ Bir Kültür Mozaiği
İKÇÜ Rektörü Prof. Dr. Saffet Köse, üniversite olarak iki ülke ilgilerine değerli bir katkı sunmaktan duydukları memnuniyeti paylaştı. Çalıştayın iki ülke ortasındaki akademik ve bilimsel çalışmalara İKÇÜ’nün verdiği paha ve değerin bir göstergesi olduğunu kaydeden Rektör Köse, Moğolistan Devlet Üniversitesi Türkoloji Enstitüsü’nün (İKÇÜ MUIS) açılışını yapan İzmir Milletvekili Binali Yıldırım’a minnetlerini sundu. Prof. Dr. Köse, “Enstitünün kuruluşunda büyük emek sahibi olan Başbakanımız Sayın Binali Yıldırım’ın eşsiz çabalarıyla, Şaban Hocamızın emekleriyle bugünlere kadar ulaşan süreçte, Moğolistan’ın üç üniversitesi ile protokoller yaptık; başladığımız çok sayıda projenin bir kısmını bitirdik bir kısmında sona geldik. Türkoloji Enstitüsü, TİKA’nın da takviyeleriyle Moğol öğrencilerimizi bir yıl boyunca üniversitemizde konuk ediyor, Türkçe öğreterek ülkelerindeki eğitim hayatlarına katkıda bulunuyoruz. 87 ülkeden 800’ün üzerinde öğrenci İKÇÜ’de eğitimlerini sürdürüyor ve bu haliyle bir kültür mozaiğine sahibiz. Moğolistan Sıhhat Bilimleri Üniversitesi ile protokolümüzle İKÇÜ Sıhhat Bilimleri Fakültesinde hemşirelik okuyan ve Moğolistan’ın bu alandaki muhtaçlıklarını gidermeye yönelik eğitim alan Moğol öğrencilerimiz var. Geçen ay YÖK Liderimiz Sayın Prof. Dr. Erol Özvar hocamızla yaptığımız görüşmede, YÖK bursuyla Moğol araştırma görevlilerini Türkiye’ye getirip burada çalışmalarını sürdürmeleri ismine bir protokol hazırlıyoruz. Ayrıyeten TÜBA ile yaptığımız protokol kapsamında akademinin takviyesini de alarak bir araştırmacıyı üniversitemize davet ettik. Bu noktada bir Moğol araştırmacımızı daha İKÇÜ’ye kazandırmış olacağız” diye konuştu.
İKÇÜ Türk Üniversitelerine Öncülük Ediyor
Moğolistan Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Din Siyasetleri Baş Danışmanı Bum Oschir Dulaam, çalıştaya dayanak olan tüm paydaşlara Cumhurbaşkanı ismine selamlarını iletti. Moğollistan topraklarındaki Türk tarihine ait kalıntıların değerine dikkat çeken Dulaam, “Türklerin ataları olan Göktürklerin tarihi kültürü kültürel mirasları topraklarımızda bulunmaktadır. İki ülkenin birbirine dostça yaklaşımı ve dayanağıyla daha farklı alanlarda da çalışmalarımıza devam etmeliyiz. Ortak ilgi alanlarımızın yelpazesini geliştirmek istiyoruz. Batı dünyası göçebe kültürleri medeniyetsiz, kaba, barbar olarak görmeye hala devam etmektedirler. Lakin bu niyet bilimsel olarak kabul görmemektedir. Moğol ve Türk halkları göçebeydi. Bizim cetlerimiz barbar değildi, büyük medeniyetler kuran insanlardır. İki ülkede bulunan tarihi kalıntılar atalarımızın kurduğu büyük medeniyetlerinin kanıtıdır” dedi.
9. Türk Lisanı Kurultayı Tonyukuk’a İthaf Edildi
Türk Lisan Kurumu Lideri Prof. Dr. Gürer Gülsevin, kurumun Türk yazıtları üzerine çalışmalarını ve Yazıt Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu”nu tanıtan bir konuşma yaptı. Kurumun kuruluşundan bu yana Türk Dili’nin dünyadaki tarihi ve yazı lisanları ortasındaki yeri ile ilgili çalışmalar yürüttüğünü kaydeden Prof. Dr. Gürer Gülsevin konuşmasında yayın faaliyetleri ile mecmualar, düzenlenen toplantılar ve 2013 yılında kurulan Yazıt Bilimi Bilim ve Uygulama Kolunun çalışmalarını kıymetlendirdi. 2021’de dokuzuncu yapılan Türk Lisanı Kurultayı’nın Tonyukuk Anıtı’nın dikilişinin 1300. yıl dönümü münasebetiyle Bilge Tonyukuk’a ithaf edildiğini hattırlatan Prof. Dr. Gürer Gülsevin, “Tarihi ve çağdaş yazı lisanlarının ve yazı lisanı olmayan lehçelerin hepsinin metinlerini, gramerlerini yapıtlarını destanlarını TDK olarak yayınladık” diyerek Eski Türk yazıtlarıyla ilgili olanlara örnekler verdi.
İKÇÜ’nün Eforuna Övgü
UNESCO Türkiye Ulusal Kurulu Lideri Öcal Oğuz da Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dış İşleri Bakanlığının öncülüğü ve diplomasileriyle kurullarının katkılarıyla Türkiye’nin miras listesinde yer alma sıralamasının her yıl arttığını aktardı. Oğuz, “Türkiye toplam 19 miras alanı ile UNESCO listesinde 16’ncı sırada yer alıyor. Elbette ki kültürel miras zenginliğine sahip pek çok alanımız var. Bu manasıyla bizim birinci beşte yer almamız gerektiği düşülmektedir. Fakat vakitlice bu alanlarımız için müracaatlarda bulunulmamış. Son yıllarda epey bir tecrübe kazandık bu alanda. Süreksiz listede ise 84 varlığımız var. Bu da 84 sene sonra lakin miras listesini eritebileceğiz. Bu manasıyla da en çok alanı listede bekleyen dünyada birinci ülkeyiz. Moğolistan da kendi kültür mirasları manasında ağır çalışıyor. Oradaki Türk varlıklarını kapsayan bu eforlar için Orhun Vadisini kapsayan Göktürk Anıtlarını içeren bu hassas miras müdafaa vizyonu için teşekkür ediyoruz. Bu perspektifle yapılan iş birliklerini desteklemek gerekiyor. Süreci Moğolistan’da devam edecek olmasını memnuniyetle karşılıyor; İKÇÜ’nün bu inisiyatifini, bu vizyon sahibi uğraşları takdir ediyoruz” diye konuştu.
Sloganına Yakışan Nadide Bir Üniversite
TİKA Lider Yardımcısı Rahman Nurdun, kurum olarak 90’larda bu yana başladıkları bir gayretin bugün atılan adımlarla geldiği noktadan hayli keyifli olduklarını söyledi. “Farkındayız, Farklıyız” sloganının İKÇÜ’ye çok yakıştığını belirten Nurdun, “Bugün sahiden değerli bir gün. TİKA olarak 90’ların ikinci yarısından itibaren başlattığı bir çabayı tartışıyoruz. TİKA’nın desteklediği bu alanda çalışmalar yapan ender üniversitelerden biri İKÇÜ’dür. “Farkındayız, Farklıyız” sloganını artık daha yeterli anlıyorum. Moğolistan’da sürdürülen, Moğolistan’daki Türk Anıtları Projesi (MOTAP), Göktürk devrine ilişkin Höşöö Tsaydam Müzesi ve Övörhangai vilayetine bağlı Karakurum ilçesi ile Höşöö Tsaydam Müze ortasındaki Bilge Kağan Karayolu Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin karşılıksız yardımıyla Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatlarıyla inşa edilmişti. Cumhurbaşkanımızın bölgeye birkaç defa ziyaretleri olmuştur. Tekrar kendilerinin talimatlarıyla en son ziyaretlerinin akabinde Tonyukuk Yazıtları’na giden çağdaş bir yol yapıldı. Tekrar Tonyukuk Yazıtları’nın korunması için alana çağdaş bir müze üretimi için bu yıl ihaleye çıkılacak. Moğolistan’da devletimizin gösterdiği çalışmalara İKÇÜ’nün gösterdiği katkı için Sayın Rektör Prof. Dr. Saffet Köse’yi kutluyorum” dedi.
İKÇÜ, Türk Dünyası Çalışmalarının Merkezi Olabilir
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ruhi Ersoy gelecekte İzmir’de yapılacak Türk Dünyası ile ilgili çalışmalara İKÇÜ’nün öncü olacağına inandığını söyledi. Bu çalıştay bunun habercisidir. Şaban Doğan, Ömür Ceylan üzere kıymetli hocaları bünyesinde barındıran İKÇÜ’nün bu alana pahalı katkılar sunacağına yürekten inanıyorum. Bugüne baktığımızda Türkiye, Türk Dünyasının ve Türkolojinin merkez ülkesi pozisyonuna geldi. Bunu hem akademik hem siyasal atılımlarla devam etmektedir. Türk tarihine ait envanterlerin araştırılması, folklorik alanda eserler sunulması, kazıların yapılması çalışmalarını gururla takip ediyoruz. Yalnızca savaşçılıkla, teşkilatçılıkla değil bilgelikle de o devir dünyaya verdiğimiz evrakları olan yazıtların ideolojisinin bugünün dünyasına örnek bildiriler verdiğini görmekteyiz. Orhun yazıtları yalnızca Türkologların değil öbür bilim alanlarını da ilgilendirmektedir” formunda konuştu.
Türkiye Moğolistan’daki Türk Yazıtlarıyla Yakından İlgileniyor
Birincisini başlattıkları çalıştay hakkında bilgi veren Düzenleme Şurası Lideri Prof. Dr. Şaban Doğan, ikinci çalıştayın Moğolistan’da düzenleneceğini söyledi. Oturumlarda Moğolistan Kültürel Miras Merkezi tarafından yürütülen tarihi yapıtların taşınması projesinin tüm ayrıntılarının projede birebir vazife alan tarihçilerden aktarılacağını belirten Prof. Dr. Doğan, “İkincisini 1 – 7 Ağustos 2022 tarihleri ortasında Moğolistan’da düzenleyeceğimiz ikinci çalıştayda hedefimiz Türkiye’nin Moğolistan’daki Türk Yazıtlarıyla yakından ilgilendiğini Moğol meslektaşlarımıza ve ilgili makamlara bir defa daha göstermek; Moğolistan Kültürel Miras Merkezi tarafından yürütülen projeyi yerinde incelemek; yazıtların ve yazıtların alındığı alanların son durumlarını görerek hususla ilgili görüşlerimizi Türkiye’deki ve Moğolistan’daki yetkili kurumlarla paylaşmak olacaktır. Moğolistan kültürel miras merkezi yetkililerinden proje ayrıntılarıyla ve projeyi yürüten merkezle ilgili sunumlar dinleyecek, muhataplarımıza proje kapsamında yerlerinden alınarak merkeze nakledilen yazıtlar başta olmak üzere Moğolistan’daki Türk yazıtlarının Türk lisanı, tarihi ve kültürü açısından ehemmiyetini anlatmaya çalışıp yazıtların gelecek kuşaklara aktarılmasına ait tartışmalar yapacağız“dedi.
Moğol Arkeologların Ülkeleri Dışındaki Birinci Çalışmaları
Moğolistan Ankara Büyükelçisi ismine Müsteşar Namkhaibat Tserengombo da çalıştaya ve yürütülen projelere verdiği dayanakları için Rektör Prof. Dr. Saffet Köse’ye teşekkür ederek başladığı konuşmasında iki halk ortasında binlerce yılı kapsayan tarihi bir bağ olduğunu söyledi. “İki ülke ortasındaki alakalar hem siyasal hem kültürel hem de ekonomik olarak artan bir ivmeyle sürmektedir. Moğol vatandaşlarının Türkiye ziyaretleri sayısı, Türkiye’de eğitim alan öğrenci sayısı her yıl artmaktadır. Bu ortak proje Moğol arkeologların ülkeleri dışındaki birinci çalışmaları olarak tarihte yerini alacaktır. İki ülke bağlantılarının gelişmesine takviye olan Rektörümüzü ve Şaban Hocamızı bilhassa kutluyoruz” halinde konuştu.
Açılış merasiminin akabinde çalıştaya, Balçova Termal Otel’de yapılan oturumlarla devam edildi. Çalıştayım sonuç bildirgeleri Türk ve Moğol makamlarıyla paylaşılacak, bildiri ve tartışmalar kitap olarak yayımlanacak, ikincisi ise 1-7 Ağustos’ta Moğolistan’da düzenlenecek.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı