Deprem felaketlerinin öncelikle ortamızdan ayırdığı onbinlerce can, ruhsal hasar ve ağır yıkımının yanında bir de büyük bir ekonomik hasarı bulunuyor. Türkiye’de 2021 yılı son sürecinden bu yana iktisatta yaşananlar herkesin malumu olduğunu bu durumun nasıl atlatılacağı sorgulanıyor.
Ülkede 80 milyon içinde hiç kimsenin bir krizin içinde olduğumuzu inkar edemeyeceği aşikar olurken, bazıları krizi fırsata çevirebilmiş olabilir. Lakin krizin altında ezilenlerin daha kalabalık olduğu biliniyor.
Depremin yarattığı ekonomik sıkıntıların tahlili için para gerekiyor. Üstüne üstlük 14 Mayıs’ta da yapılması planlanan bir seçim var. Geçmiş tecrübelerden bilindiği biçimde, devlet, bu türlü periyotlarda ek kaynak sağlamak gayesiyle ek vergiler getirir. Bu periyotta ise hem kriz hem seçim vatandaşa ek vergi getirmeyi sıkıntı kılarken, şirketlere ek vergi getirilmesine karar verildi.
Ek vergilerin 1999 Marmara Zelzelesi sonrası uygulandığını biliyoruz. Hatta bir kısmı hala hayatımızda ve halk ortasında bu ek vergilerin ismi “deprem vergisi” olarak bilindiğinden 24 yıl boyunca yaşanan her sarsıntıda nerede oldukları soruldu.
Dönem devir iktisat idarelerinin farklı yanıtlar verdiği görüldü. Kısa ve net olarak; bu vergiler ‘Hazine birliği’ anlayışı üzerinden devletin kasasına girdi, çıkarken de devlet nereye, ne harcama yapıyorsa oraya gitti. Direkt sarsıntıya harcanmadı. Şu devirde bununla ilgili yapılan çalışmalar bulunuyor. Lakin bahsimiz bu değil. Dönelim ek vergilere.
Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, bu mevzuda ayrıntıları, ek vergi kararından evvel yazıyor. 1999’da getirilen vergilerin bütçeye katkısını gösteren bir tablo sunuyor.
17 Ağustos sarsıntısının vergi sistemi gelirlerinde yarattığı tahribata yönelik, GSYH içindeki vergi gelirinin hissesinin 1998’de yüzde 21 olduğunu fakat, 1999’da bunun yüzde 13,8’e indiğini belirtiyor. Tabi 2000 yılında yüzde 15,5’e çıksa da eski düzeyini yakalamıyor. Bu azalışın hem ekonomik kayıplar nedeniyle hem de vergi terkininin tesiriyle olduğunu belirten Yılmaz, 4481 sayılı Kanun ile ihdas edilen vergi gelirlerinin 1999 yılı vergi tahsilatı toplamı içinde 100,8 milyon TL’ye, 2000 yılında ise 2,695 milyar TL’ye ulaştığını da ekliyor.
Ek vergilerin gelirlerinin 1999 yılında vergi gelirlerine oranı binde 1 bile değilken, 2000 yılında yüzde 10,2’si olduğuna dikkat çekiyor. Ayrıyeten ek vergilerin 2000 yılında Türkiye GSYH’sinin de yüzde 1,57’sine ulaştığını söylüyor. Kaynak: 17 Ağustos zelzelesinin ‘Ek Vergileri’ 6 Şubat sarsıntılarında karşımıza çıkar mı?
Kurumlar Vergisinin toplam vergi gelirleri içinde 1999’dan 2023’e oransal değişiminin yüksek olduğu görülürken, uygulamanın hukuk lisanında “makable şümul” yani karar verildiği tarihten öncesine uygulandığına da dikkat çekiliyor.
Kurumlar vergisi mükellefleri ne diyor?
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Lideri Erdal Bahçıvan, sarsıntıların ülke iktisadı üzerinde oluşturacağı yükün tüm toplumu etkileyeceğini lakin, kaynak oluşturmak için birinci akla gelenin ‘geriye dönük’ ve bilhassa ‘yatırım teşvikleri’ üzerinden uygulanmasını hüzün verici bulduğunu belirtiyor. Ekonomim’de yer alan açıklamaya nazaran, bu türlü uygulamaların gelecekte de yatırımcıların iştahını olumsuz etkileyeceği belirtilirken, EYT ödemeleriyle birlikte şirketlerin daha zorlanacağına da dikkat çekildi.
Gelir vergisi mükelleflerinin dahil olmadığı düzenlemede Türkiye’de yaklaşık 90-100 bin şirketin ek vergi ödeyeceği hesap ediliyor.
Abdullah Tolu’nun kaleme aldığı, Şirketlere ek vergi sürprizi! başlıklı yazıda da, iş dünyasında ağır bir halde 2022 yılına ilişkin matrah ve vergi artırımı beklentisi oluştuğuna değinilirken, ‘kurumlar vergisi beyannamesinde istisna ve indirim beyan eden şirketlerden’ bir seferlik yüzde 10 ek vergi alınması kararını yorumladı.
Geçmişe yönelik uygulanacak olan ek vergiye reaksiyonun büyük olduğu ve düzenlemede “zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler”, “kazancın bulunması halinde indirilebilecek istisna ve indirimler” bölümlerinde görülen çıkarlardan indirilen fiyatlara uygulanacak verginin bunlardan yaralanmayanların ödemeyeceği belirtildi.
Ek verginin alınmayacağı istisna ve indirimler de var fakat çok teknik bahisler lakin dikkat çeken bir kısım var: KKM hesaplarından sağlanan çıkarlardan ek vergi alınmayacak.
Bir de ‘Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan bağış ve yardımlar’ ile ‘Türkiye Kızılay Derneğine ve Yeşilay Cemiyetine yapılan nakdi bağış ve yardımlar’ vergiye tabi değil.
Ek vergi şirketlerin vergi yükünü yüzde 10 artırırken, şirketlerin tenkitlerinin başında ‘geçmişe dönük olarak vergi ve gibisi mali yükümlülükler getirilemeyeceği’ bulunuyor. Bir de ‘yatırım teşvik dokümanı kapsamında yatırım yapıp indirimli kurumlar vergi uygulamasından yararlanan yatırımcıların’ bu ek vergi ile cezalandırıldığı düşünülüyor.
Uzmanlar ve vatandaşlar toplumsal medyada bu durumu çokça tartışırken,
Eleştirenler kadar,
Düzenleme hakkında bilgi verenler de olurken,
Ek vergilerin 1999 gibisi şirketlerden sonra bireylere gelip gelmeyeceği de tartışıldı.
14 Mayıs’ta seçim olmasının halkı bir nebze ek vergi yükünden koruduğu görüşü de öne çıkarken,
Münferit uygulamalarda vergi artışı yapılabileceği de düşünülüyor.
Vergi uzmanları uygulamanın ayrıntılarındaki,
Üretim ve yatırım yapanlara yönelik kısmı eleştirirken,
KKM için verilen istisnalarda ek verginin uygulanmaması,
Dövize kaçış olmaması için yapılmış olunabileceğini düşündürdü.
Deprem bölgesindeki şirketlere uygulanmayacak olan ek vergi düzenlemesinde,
Sizin yorumunuz ne olur? Yakında bireylere de Özel İrtibat üzere ek vergiler gelir mi?
