2008 Global Finans Krizi, dünyanın en büyük krizlerinden biri olarak geçer. Geçen haftadan bu yana ABD’de Silicon Valley Bank (SVB) ile başlayan batış öykülerine yenileri eklenirken, iktisat ve finans topluluğu yüreği ağzında bir hafta sonu geçirdi. Türkiye’yi o devir teğet geçtiği söylenen kriz, ekonomimize yeniden de bir bedelken, finansal sistemimizde şimdi adapte olmadığımız eserler nedeniyle büyük meseleler yaratmamıştı. Pekala enflasyonla boğuşan dünya iktisadında bu bankacının batışı nedir, bu bir kriz midir, Türkiye’ye de bulaşır mı? Gelin birlikte bakalım.
Geçen hafta başlayan Silicon Valley Bank (SVB) krizinin bulaşıcı olmasından çok korkuluyor. ABD finansal ve bankacılık sisteminde perşembe prestijiyle yaşananlar dünyada da yakından izleniyor. Hareketli geçen hafta sonunda birçok karar alındı, açıklama yapıldı. Evvel bakalım uzmanlar ne anlattı?
Geçen hafta bankacılık paylarında sarsıntı yaratan SVB’nin batışı nasıl oldu? Son söyleneni baştan söyleyelim. ABD’de faiz artışları bu finansal krizde rol oynadı. Lakin bu faiz artışı berbattır, bankaları batırır demek değil. Durumu uzmanlar anlattı. 👇
Pazar gecesi SVB’nin batışı ve tesirleriyle ilgili, Prof. Dr. Özgür Demirtaş, 75 bin kişiyi aşan kitleye Twitter sohbet odasında ABD bankacılık sistemi dersi verdi.
Kısa ve net özetlemek gerekirse Demirtaş, durumu faiz artışının çürük yumurtaları su yüzüne çıkarması olarak özetledi. Başka yandan da bankacılık sisteminde SVB’nin kapladığı alanın çok büyük olmadığını lakin yatırım ekosisteminde yani kredi yarattığı bölümler açısından sıkıntılı olduğunu ve 2008 sonrası en büyük batış olduğunu söyledi.
Çok çok özetle: Faiz artışının yarattığı tahvil kıymetlerindeki düşüş, bankalara ziyan yazdırdı. Bu ziyanı karşılayamayan bankalarda sorun başladı.
ABD’de iktisat idaresi de boş durmadı. Türkiye’de 75 bin bireyden fazla insanın pazar gecesi iktisat dinlemek için toplandığı ortamda, ABD olaya kayıtsız kalacak değildi. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen bankacılık sisteminin çok sağlam olduğunu, sistemik kriz yaşanmayacağını söyledi.
Yapılan açıklamalarda ABD Hazine’sinin başındaki, eski Fed lideri da olan Janet Yellen noktayı koydu. Birinci başta ‘Yok kurtarmayacağız’ üzere şeyler söylendi. Lakin sonrasında ABD makamlarından yapılan açıklama, çöken SVB’deki mevduat sahiplerinin ‘tamamen’ korunacağına yönelik oldu.
ABD’de yetkililer, SVB’nin mudilerin parasının tamamını kurtarmak için kapsamlı tedbirler açıklarken, faturanın tekrar vergi mükelleflerine çıkması ise tartışma yaratıyor.
Fed, para çekme süreçlerini karşılamak için gerekirse bankalara borç vereceğini açıklarken, “The President” Biden, banka başarısızlıklarının sorumlularını ‘tamamen sorumlu’ tutacağına kelam verdi.
ABD Lideri Joe Biden, SVB ve akabinde ve kapanan kripto varlık bankası Signature Bank’ın başarısızlığından sonra mevduatların inançta olduğuna dair garanti vermeye çalışıyor: ‘Bu karmaşanın sorumlularını büsbütün sorumlu tutmaya ve nezareti güçlendirmeye yönelik gayretlerimizi sürdürmeye kararlıyım…’
Ancak, uzmanlar ABD’de regülatörlerin mevduatlara garanti vererek yatırımcıları berbat davranışa cesaretlendirebileceği ihtarında bulundular
Uzmanlar, ABD’de regülatörlerin SVB’nin batması sonrasında bir bankacılık krizini önlemek için mevduatlara garanti vermelerinin, krizi önlemekte başarılı olabileceğini, lakin bu tıp bir adımın yatırımcıları makûs davranış içinde olmaya yönlendirebileceği ikazında bulundular.
Wall Street Journal’ın iktisat baş muhabiri Nick Timiraos, açıklamayı paylaştı.
Diğer yandan da hedge fon yöneticisi Bill Ackmann’ın açıklamasında, ‘Eğer otoriteler müdahale etmeselerdi 1930’lara emsal bir kriz pazartesi günü devam edebilir ve büyük ekonomik hasara, milyonlarca kişi için zorluklara yol açabilirdi. Müdahaleye karşın daha fazla bankanın batması büyük mümkünlük, fakat hükümet bunları nasıl yöneteceği konusunda net bir yol haritasına sahip’ dedi.
2008 krizini bilen “Kahin” ekonomist Prof. Dr. Nourel Roubini de yaptığı paylaşımda, ABD bankalarında kabaca 620 milyar dolarlık gerçekleşmemiş ziyan olduğunu, toplam öz kaynakların 2,2 trilyon dolar olduğunu belirtti.
Roubini, tahvil ziyanının öz sermayenin %28’i ve ‘oranın çok daha düşük olduğu JPM yahut Citi üzere bankaları’ içerdiğini belirti. Fakat ‘birçok küçük banka için oran yüzde 50’ye yakın’ olarak dikkat çekti. Son olarak da ‘Bir kaçış meydana gelirse, SVB üzere ‘ölü’ olacaklar!’ sözlerini kullandı.
Washington merkezil Peterson Memleketler arası Ekonomiler Enstitüsü’nden kıdemli analist Nicolas Veron’ın değerlendirmesinde, ‘Mevduatlara garanti verilmesinin mudilerin para kaybetmeyecek olmaları, ahlaki çöküntü sorularını gündeme getirir. Bu bir kurtarma ve ABD’nin inşa ettiği sistemde büyük bir değişiklik. Maliyet, bankacılık hizmetlerini kullanan herkese yansıtılacak. Şayet tüm banka mevduatları sigortalı ise, bankalara neden gereksiniminiz var?’ yorumunu yaptı.
TÜSİAD Almanya temsilcisi Alper Üçok da husus hakkında paylaşımlarında grafiklerden yararlandı. SVB’nin ABD bankacılık sisteminde yerini gösteren bu görseli paylaştı.
“SVB iflası Londra’daki iştiraki üzerinden Ingiltere’ye de ulaştı” diyen Üçok’un bu görselinde de “batışın” büyüklüğü görülüyor.
SVB’nin akabinde Signature Bank’ın da faaliyetleri sonlandırılırken, SB’nin varlıkları 110,4 milyar dolar, toplam mevduatı ise 88,6 milyar dolardı. New York merkezli Signature Bank kripto müşterileri ağır ve kripto paralar konusunda tesirli bir bankaydı.
Üçok bulaşıcılık tesiri için, ‘Kesin birşey söylemek için erken olsa da bankanın öbür dev bankalar ortasında izafi küçük olması, başka büyük bankaların hem müşteri altyapısı hem de iş planlarının daha çeşitlendirilmiş olması bu ihtimali azaltıyor. Bilhassa healthtech ve teknoloji startuplar etkilenecektir’ tabirlerini kullandı.
İYİ Parti İktisat Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Bilge Yılmaz, Amerikan Hazine bonolarının, artan faizler yüzünden paha kaybettiğini, bankaların toplam kaybının da 600 milyar doların üzerinde olduğunu açıkladı.
Yılmaz, ‘Bu küçük bir sayı olmamakla birlikte bankacılık dalında 2008 tipi bir krize tek başına neden olmaz’ dedi. Devamında da ‘Batan ABD bankası SBV, yeterli bir risk idaresi olmaması, çok istikametli bir müşteri portföyü olmaması ve en son da mevduat sahiplerinin bankaya hamle etmesi yüzünden battı. Girişimcilik sermayesinde çok özel bir yeri olan bu banka, bu alana girmek isteyen bankalar tarafından ya modül kesim ya da bir bütün olarak satın alınacak. Bunların ortasında JP Morgan şu an bir adım önde’ sözlerini kullanarak paylaşımını şu biçimde sonlandırdı:
Oluşan bu durum, Fed’in faiz konusunda daha az şahin olmasına yol açabilir. Ancak bu çeşit sorunlar birebir vakitte risk iştahını düşürdüğünden, gelişmekte olan ülkelerin finansmanında sorun teşkil etmesi mümkündür.
Gazeteci Barış Soydan da bu sabah yorumunda, ABD’de alınan tedbirin, olağanda paniğin yayılmasını durdurması gerektiğini belirtti. Büyük olasılıkla 2008 gibisi bir kriz olmayacağını fakat piyasaların paniği atlatmasının vakit alacağını ve diğer mahallî bankaların da batabileceğini öngördü.
Birçok uzman da hafta sonu boyunca gözlerini ABD’ye çevirdi.
SVB’nin batışı 2008 travmalarını tetiklerken, bunun bir bankacılık krizi olmasının da 2008’den durumu farklılaştırıyordu.
Fed ‘Bank Term Funding Program’ isimli yeni bir pencere açtı. Bankaların tahvil portföyü nominal bedelle repo yapılabilecek. O ne demek? Bankanın 100 dolardan aldığı tahvil bugün 50 mi ediyor? Nema problema! Fed tekrar 100 sayıp 100 borç verecek. Kısaca bugün ölmeyeceklerini söylediler.
Kripto tarafında da hareketlilik yaratan atılımlar çok güzel görülmedi.
Doç. Dr. Atilla Çifter, Silicon Valley Bank’ın iflas öncesi Moody’s kredi derecelendirmesini paylaştı.
ABD bankacılık sistemi için de yapılan benzetmeler dikkat çekti.
Zerohedge üzere yorumlarda gülücükler havalarda uçuştu. “ABD Hazine yetkilisi bu durum ‘2008 değil’ diyor. LOL: Yüksek sesle gülmek”
SVB’ye birinci etapta gelen alıcılar da dikkat çekti.
2008 krizinde Lehman Brothers gibisi dizaynlar 2023’te SVB’ye dönüştü.
Lehman görseli
SVB görseli
Türkiye’ye tesirleri ya da yansımaları ya da benzerlikleri temalı sıkıntıları ise Prof. Dr. Ensar Yılmaz bir paylaşımla tahlil etti.
Devamında da ‘iii. Mevcut regülasyonların nasıl yine dizayn edileceği iv. Sermaye hareketlerine karşı alınacak konum gibi’ ifadelerini kullandı.
Kısaca tüm bu yaşananlar bir süre daha gündemi meşgul edecek üzere görünüyor. Şimdilik kriz oluşmadı lakin bunu söylemek için de erken olduğu biliniyor ve oluşmayacak manasına gelmiyor. Oluşmaması için elden gelen yapılıyor. Oluşursa da bu ortamda Türkiye’yi 2008 üzere teğet geçmesi mümkün gözükmüyor. Siz ne dersiniz?
