2022 yılında tamamlanan restoresiyle ziyaretçileriyle yine buluşan Yerebatan Sarıcı, 2022 yılının en çok konuşulanlarındandı. Yurt içi yurt dışı dört bir yandan epeyce istek gören sarnıç, içeri girildiği andan itibaren insanı ağır bir tesir altına alıyor. Bu büyüleyici ve görkemli yapıyı gezmesi büyük keyif, tarihine tanıklık edip şuurlu bir biçimde gezmek ise başka bir zevk. Biz de sizin rehberiniz olmak ismine Yerebatan Sarnıcı’yla ilgili bilmeniz gerekenleri derledik, gelin hem gezelim hem de öğrenelim!
İstanbul tarihinden izleri gözler önüne seren Yerebatan Sarnıcı Müzesi kentin en kıymetli kültürel yapılarından.
İnşası 527 ve 565 yılları ortasında gerçekleşen sarnıç, Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus tarafından kentin su gereksinimini karşılamak ismine yaptırılmış ve 80 bin ton su depolama kapasitesiyle kentin en büyük kapalı sarnıcı olmuştur.
Suyun içinden yükselen 336 mermer sütunu ile görsel bir şölen yaratan sarnıç o devirlerde halk ortasında “Yerebatan Sarayı” olarak bilinmekteydi.
Bazı bölümlerce de ‘Bazilika Sarnıcı’ olarak anılan yapı, yüzyıllar uzunluğu Büyük Saray’ın ve etrafındaki yerleşimlerin su muhtaçlığını karşılama vazifesini üstlenmiştir. Sonrasında ise sarnıç, 1453 yılında gerçekleşen İstanbul Fethi’yle hem Topkapı Sarayı’nın hem de halkın su muhtaçlıkları için kullanıldı.
16. yüzyılda her manada Batı’yla etkileşimin artışı sonucu yüzyılın ikinci yarısına hakikat sarnıç Batılılar tarafından fark edilip adeta tekrar keşfedildi.
O periyotlarda Osmanlı Batı’dan etkilenmekte ve bilhassa sanat alanında örnek almaya başlamaktaydı. Etkileşimin tam manasıyla ilerlemesi için de Batı’dan birçok sanatçı topraklarımıza gelirdi. 1544-1555 yılları ortasında İstanbul’da yaşayan Fransız tabiat bilimci ve topografya uzmanı Petrus Gyllius da sarnıcı keşfeden kişiydi.
Gyllius’tan evvel Yerebatan Sarnıcı’nın ölçülerine dair bir kaynak bulunmamaktaydı ve Gyllius sarnıcın ölçülerine dair birinci tespitleri yaptı.
Yapılan çalışmalar sonucu sarnıcın 336 ayak uzunluğunda,182 ayak genişliğinde, etrafının ise 224 Roma adımında olduğu ve 336 sütundan oluştuğu belirlenir. Gyllius’a nazaran sarnıç eski adıyla Konstantinopolis’in en büyük su mahzenidir.
16. yüzyılda eski popülaritesini ve misyonunu bir nebze yitirmiş olan sarnıçtan halkın da haberdar olduğunu Gyllius şu kelamlarıyla kayda geçer:
“Kovalarla su çekerler; hatta sarnıç içerisinde kürek çekip kandillerle ışıklandırır ve balık avlarlar. Kuyulardan sarnıç içerisine hava ve ışık sızmakta, balıklar ışığın altında yüzmektedirler (…)”
Tüm bunların yanı sıra Yerebatan Sarnıcı’nın tartışmasız en ilgi çeken ögelerinden biri ise Medusa başı kabartmalı blokları..
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 1895-1987 yılları ortasında gerçekleştirdiği büyük tamirat ve temizleme çalışmalarında bulunan Medusa başları sarnıcın kuzeybatı köşesindeki iki sütunun altında yer almaktadır. Roma Çağı heykelciliğinin eşsiz örneklerinden olan Medusa başlarının IV. yüzyıla ilişkin olduğu bilinmekle birlikte hangi yapıdan alınarak sarnıca getirildiği bir muğlaktır.
İlk olarak 1987’de müze olarak kapılarını açan sarnıç, kentin tarihi birçok olayına tanıklık eden kıymetli su kaynağı olmakla birlikte maneviyatı yüksek yapılarımızdan.
Zaman içerisinde çeşitli ulusal ve memleketler arası etkinliklere konut sahipliği yapmış olan Yerebatan Sarnıcı, Kültür AŞ’nin sorumluluğunda süreksiz stantlara, çağdaş sanat şovlarına, kültür sanat aktifliklerine ve dinletilere de yer veriyor.
“Geleceğin sanatına dair bir cihan oluşturmayı” amaçlayan müzeyi mana ve kıymetini öğrenmişken bir de bu gözle gezin deriz.
Özellikle de aktiflik takvimini takip etmeyi unutmayın!