İnsan Dışındaki Varlıklara Hayat Vermenin Zekice Bir Yolu: Kişileştirme Nedir?

Kişileştirme, teşhis, insan biçimcilik yahut antropomorfizm, beşere ilişkin niteliklerin insan dışındaki öteki varlıklara atfedilmesidir. Hayvanlar, cansız varlıklar, tabiat güçleri, monoteist ve politeist dinlerdeki ilahlar, melekler, şeytanlar, cinler ve daha birçok kavram kişileştirmenin konusu olabilir.

Kişileştirme, Eski Yunan dinlerinde Homeros ve Hesiodos’un ilahları insan üzere anlatmasıyla başlar. Kişileştirme, niyet ve fikirleri ileten lisanın edebi olmayan bir kullanımı olması bakımından edebi araçlar ortasında benzersizdir. 

Kişileştirme, insan olmayan varlıklara yahut cansız objelere insan özellikleri kazandıran edebi bir araçtır. İnsan olmayan şeyler hayvanlar, objeler ve hatta bir kavram olabilir. Bu şeylere verilen insani özellikler, hisler, davranışlar yahut insan olmayan şeylere hayat veren aksiyonlar olabilir. Kişileştirme, edebiyat ve günlük konuşmada yaygındır.

Kişileştirme, şiirden senaryo yazımına kadar sayısız mevzu ve edebî form için kullanılabilir. Lakin tüm kişileştirmeler birebir tarif kapsamına girer. Cansız objelere hayat vermenin zekice bir yolundan çok daha fazlası olan bu yazma tekniği, betimlemeyi zenginleştirebilir ve beklenmedik biçimlerde hisler aşılayabilir. 

Kişileştirme, karakterler ve hasebiyle anlatılabilecek kıssalar için yeni olasılıklar açan inanılmaz derecede yararlı bir araçtır.

Kişileştirme ekseriyetle şu hedefler için kullanılır:

• Kavramları daha hakikat açıklamak

• Metinlere güç vermek

• Sahne ayarlamak

• Anlatılanları somutlaştırmak

İnsan olmayan özneleri yahut cansız objeleri canlandırarak, kavramlar ve fikirler daha direkt ve daha kolay bir formda tanımlanabilir. Bunun yolu da kişileştirmeden geçer. 

Şiir ve edebiyatta kişileştirme, hayli sıkıcı bahislere sözün tam manasıyla hayat vererek metne güç verebilir. Ağaçların, hayvanların ve hatta objelerin karakterlerle etkileşime girmesine müsaade vermek, bir okuyucunun gerçekçi bir formda tasvir edilmelerinden çok daha fazla ilgisini çekebilir.

Çeşitli kıssa öğelerini kişileştirmek, dünyayı yaratabilir ve bir kıssanın sahnesini ayarlayabilir. Objeleri kişileştirmek, kişileştirmenin nasıl kullanıldığına bağlı olarak bir kıssanın dünyasını canlı yahut daha tehditkar gösterebilir. Örneğin, bir konut, bir dehşet öyküsünde taşınmak ve perili olmak için kişileştirilebilir. 

Edebiyatta kişileştirme son derece kıymetlidir. Okuyucuları hayal güçlerini kullanmaya teşvik eder ve kullanımı bir kıssaya derinlik ve his katabilir. Kişileştirme, edebiyat kelam konusu olduğunda inanılmaz derecede faydalı bir araç olabilir. Örneğin ikonik müellif John Steinbeck’in yazılarını ele alalım. Steinbeck ‘Uçuş’ isimli kısa hikayesinde şöyle müellif:

‘Beş parmaklı eğrelti otları suyun üzerinde asılı duruyor ve parmak uçlarından spreyler saçıyordu.’

Burada aslında tarif edilen şey, bir eğrelti otundan düşen sudur. Bunu yaparken, Steinbeck epeyce sıkıcı olabilecek bir sahneyi hayata geçirmiş ve daha eğlenceli hale getirmiştir.

Filmlerde de kişileştirmeye yer verilebilir. Animasyon sinemaların birçok, kişileştirme fikri olmadan var olamaz. Animasyonu bu kadar ilgi cazibeli ve eşsiz kılan, hayvanların ve objelerin insan ve gerçeğe yakın animasyonlarıdır. Filmdeki en düzgün kişileştirme örneklerinden kimileri, Pixar’ın en yeterli sinemalarından biri olan Karşıt Yüz’de bulunabilir . Sinemanın tüm kıssası hisleri kişileştirmek etrafında dönüyor. Kişileştirme, izleyicinin sevinç, ıstırap ve kaygı üzere kavramları bir karakter olarak görmesini sağlamakla kalmaz, birebir vakitte onlara bir ses ve harekete geçme yeteneği vererek bir anlatı oluşturur.

Kişileştirme edebiyatta, sinemalarda ve gündelik lisanda kullanılır. 

Bunun birtakım örnekleri şu haldedir:

• ‘Güneş bize gülümsedi’

• ‘Hikaye sayfadan fırladı.’

• ‘Işık suyun yüzeyinde dans etti.’