Hayatın akışında gereksiz gördüğümüz birçok ayrıntı aslında bir o kadar da kıymetlidir ve tarihte kilit bir yere sahip bile olabilir. Mesela zaman… Vaktin kime nazaran neye nazaran ayarlandığını, kimin hangi vakit diliminde yaşayacağımıza, nasıl karar verdiğini hiç düşündünüz mü? Şayet düşündüyseniz yahut bu size enteresan geldiyse, hakikat yerdesiniz!
Kaynak: https://www.youtube.com/watch?v=rSnpr…
Zaman kavramı hayatımızın inanılmaz büyük bir kısmını kaplıyor hatta hayatımızdaki her şeyi, tüm küçük ayrıntılarıyla vakte nazaran ayarlıyoruz.
Nerede yaşadığımıza bağlı olarak öbür ülkelerden daha farklı saat dilimlerinde oluyoruz ve bu bize çok olağan geliyor.
Peki size bunun her vakit bu türlü olmadığını söylesek?
Bir düşünün, sizce yüzyıllar evvel şu anki üzere “Bize nazaran 10.00’da size nazaran 20.00’da toplantı yapalım” üzere konuşmalar yer alıyor muydu? Doğal ki hayır…
İnsanlık tarihinin büyük bir kısmında vaktin işleyişi standartlaştırılmış bir şey değildi.
Hatta dengeli bir halde takip edilen bir şey bile değildi zaman… Saatler 13. yüzyıla kadar icat edilmedi ve saniye kavramı bundan yüzlerce yıl sonra sisteme dahil edildi.
Rönesans periyodunda mekanik saatler yaygınlaşmaya başladı ancak saatler birbirini tutmuyordu. Mesela vakitte seyahat yaptığınızı düşünün. Ve bir cep saatiniz olduğunu…
O vakitlerde, sizin cep saatinizle arkadaşınızın cep saati hiçbir vakit tıpkı saati göstermiyordu ve hasebiyle saatin kaç olduğunu yahut hangi saatin doğruyu gösterdiğini asla bilemiyordunuz.
Zamanı standartlaştırmanın da resmi bir yolu olmadığı düşünülüyordu, hasebiyle bizim bugün kullandığımız vakit dilimleri üzere bir şey de yoktu ortada.
Tabii bunun sebebi muhakkaktı. İrtibat ve ulaşım o kadar yavaş gelişiyordu ki, birden fazla insan hangi vakitte yaşadığını bilmemeyi çok büyük bir sorun olarak görmüyordu.
Farklı vakit dilimi diye bir şey düşünmek de gereksizdi zira sizden uzakta yaşayan biriyle etkileşime geçme talihiniz esasen pek yüksek değildi.
Zaman, mahallî olarak algılanan bir konseptti. Yani yaşanılan yer neresiyse, orada saatin kaç olduğu, saat kaçta gece yahut gündüz olduğu büsbütün o bölgeye ilişkin kasabalar yahut şirketler tarafından belirleniyordu.
Ama vakitle trenler daha yaygın hale geldi.
Ve çilekeş insanlarımız için bir kentten hatta kasabadan başkasına gitmek, nihayet daha kısa müddette yapılabilecek bir şey oldu. İşte o vakit, yüzlerce, yalnızca dakikalarla oynayan vakit dilimine sahip olmak herkes için can sıkıcı olmaya başladı.
Bir noktada demiryolları, hiç değilse Amerika’daki demiryolları, bu karışıklıktan o kadar sıkıldı ki, bundan sonra vakti biz denetim edeceğiz dediler ve ABD ile Kanada’yı beş saat dilimine böldüler.
Bunun üzerine, vaktin ABD lideri Chester A. Arthur “Ülkenin lideri benim, saatin kaç olduğuna yalnızca ben karar verebilirim” dedi ve uzun vakittir yapılması gereken şeyi yaptı.
Chester A. Arthur, dünya çağında standartlaştırılmış saat dilimleri belirlemek için 26 ülkeden 26 delegenin katıldığı memleketler arası bir konferans düzenledi.
Ama olağan ki soru şuydu: Vakit dilimleri nerede başlamalı? Zira o vakitler haritalar meridyenleri için Paris, Cadiz, Oslo ve Kanarya Adası üzere birçok farklı referans çizgisi kullanıyordu.
Ama hatırı sayılır bir çoğunluk İngiltere’nin Greenwich kraliyet gözlemevini başlangıç noktası olarak kullanıyordu. Bu yüzden çoğunluğun oy verdiği şey de bu oldu.
22 Ekim 1884 yılında dünya, İngiltere, Greenwich’teki kraliyet gözlemevindeki saatin söylediğinden bir saatlik sapmalarla, 24 başka vakit dilimine bölündü.
26 ülke beraberce bir karar vermiş olsa da Greenwich’in standart başlangıç noktası seçilmesi herkesin uygulamaya başladığı bir şey olmadı.
Ülkeler saat dilimlerini kendi gereksinim ve tercihlerine nazaran düzenlemeye başladılar. Örneğin Fransızlar, 1911 yılına kadar başlangıç noktası olarak Paris’i kullanmakta ısrarcı oldular.
Dünya çapında, saniyenin milyarda birine kadar vakit ölçümleri gerektiren GPS uyduları üzere şeyler kullanılmaya başladı.
Ve Greenwich kraliyet gözlemevinden gelen saat gereğince gerçek ve net değildi. 1960’lı yıllarda Greenwich’i baz alarak takip edilen ortalama vakit, daha koordineli ve kozmik vakit için evreli olarak kaldırılmaya başladı.
Kısa bir mühlet sonca, eşgüdümlü üniversal vakit, daha çok bilinen ismiyle UTC yahut dünya saati, kullanılmaya başladı.
Ve bu, Louis Essen, saniye ibrelerinin çok süratli yahut çok yavaş çalışma problemini çözmeyi vaat eden birinci atomik saati icat ettikten çabucak sonra oldu.
O vakitten bu yana, 400’den fazla son derece dengeli atomik sat, dünyanın her yerinde vaktin kaydını tutuyor.
Yani vakit, dünyanın dört bir yanındaki laboratuvarlarda bulunan 400’den fazla atomik saatin yüklü ortalaması kullanarak hesaplanıyor!
Atomik saatlerin gönderdiği her data, Birleşmiş Milletler’in Cenevre’de bulunan milletlerarası telekomünikasyon birliği kısmı tarafından organize ediliyor.
Bu durumda, teoride atomik saatlerle hesaplanan bir eşgüdümlü üniversal vakte nazaran hareke etsek de pratikte saatin kaç olduğuna karar veren şahısların Birleşmiş Milletler için çalışan İsviçreli bir küme insan olduğunu da söyleyebiliriz….