Geçen günlerde Türk medyasında çok da ilgi çekmeyen bir haber görüldü. Irak ve Türkiye’nin memleketler arası bir anlaşmazlığında Uluslararası Ticaret Odası ICC temelinde mahkeme kararı açıklandı. Güç Bakanlı da mevzuyla ilgili bir açıklama yaptı. İçeriğine bakıldığında uzmanların vurguladığı konular ise daha dikkat cazipti.
Irak’ta Bağdat Hükümeti’nin uzun müddettir yasa dışı kabul ettiği Kürt petrol ihracatına yönelik Türkiye’ye karşı açtığı davayı kazanmadı medyada çok yer bulmasa da dikkat alımlı ayrıntıları vardı.
Irak, komşusu Türkiye ile Kürt bölgesinden Ceyhan limanına, yarı özerk Kürdistan Bölgesel İdaresi’nden (KBY) yapılan petrol ihracatı konusunda 9 yıldır mahkemelikti.
Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde görülen davada Irak, Türkiye’nin Bağdat idaresinin müsaadesi olmadan ihracata müsaade vermesinden ötürü 1973 yılında yapılan ‘boru çizgisi transit anlaşmasını’ ihlal ettiğini argüman ediyordu.
Irak Petrol Bakanlığı’ndan, yapılan açıklamaya nazaran, Paris merkezli mahkeme Irak’ın lehine karar verdi.
FT’nin isim vermek istemeyen kaynakları, mahkeme kararı sonucunda Türkiye’nin yaklaşık 1,5 milyar dolar tazminat ödemesi gerektiğini belirtti.
Bu tazminat Bağdat’ın birinci istediği ölçüden çok daha düşük olurken, Irak Petrol Bakanlığı’nın açıklamasında, Ceyhan üzerinden ihracatı yönetecek ‘tek taraf’ oldukları belirtiliyor. Bakanlık, ihracatın sürdürüleceğini ve memleketler arası taahhütlerin yerine getirileceğini garanti edecek halde Türk makamlarıyla görüşeceğini de açıkladı.
KBY Başbakanı Mesrur Barzani, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Bağdat ile son periyottaki mutabakatlarımız, tahkim kararının üstesinden gelmemiz için taban hazırladı” sözlerini kullandı.
Türkiye Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) bilgilerine nazaran, Irak, Aralık 2022’de Türkiye’nin petrol ve öteki petrol eserleri ithalatının yüzde 27’sini oluşturarak Rusya’nın akabinde ikinci sırada geliyor.
Irak, Opec’in en büyük ikinci üreticisi pozisyonunda bulunuyor. KBY üretim sayısını yayınlamıyor, lakin uzmanlar bunun birçoklarını ihraç ettiği yaklaşık 440.000 varil/gün olduğunu kestirim ediyor.
FT’ye açıklama yapan Dinamik Yatırım Menkul Kıymetler’in baş ekonomisti Enver Erkan, ICC kararının Türkiye’yi ‘Rusya’ya daha bağımlı hale getireceğini’ ve ülkenin güç ithalat faturasını artıracağını söyledi.
Federal hükümet ile KBY ortasındaki tansiyon, Bağdat’ın KBY’nin ihracatını durdurmaya çalıştığı geçen yıl alevlendi.
FT’nin değerlendirmesine göre, petrol ihracatı, Irak Kürdistan bölgesi için iktisatta cankurtaran olurken, KBY, Bağdat’tan mali bağımsızlık sağlamanın yolu olarak ham petrol ihracı ve gelirlerini elde tutmak için Irak anayasasındaki meçhullüğü kullandı.
Enerji Bakanlığı da bahse dair yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada, davaya bahis olan uyuşmazlıkların birçoklarının Türkiye lehine sonuçlandığı lakin tek aleyhimizde olanın tazminat olduğu belirtiliyordu.
İçeride bunu nasıl anlamamız gerektiği konusunda da uzmanlara baktık! Geçen aylarda dikkat çeken bir paylaşım yapan Güç Uzmanı Ali Arif Aktürk, bu sözlerini hatırlattı.
Aktürk, bir öteki paylaşımında da su ve güç ticaretinde ufak değişimlerle bundan sonrası için sorun olmayabileceği formunda yorum yaptığı görüldü.
Diğer bir güç uzmanı Mehmet Doğan, bakanlık açıklamasını yorumlarken, bizim de Irak’tan tazminat alacağımız olduğu ayrıntısına değinirken, iki tazminat farklı hususlar olduğunu da vurguluyor ve farklı bir kıymetlendirme ile sorular soruyor.
Son olarak hususa tecrübeli gazeteci Mehmet Y. Yılmaz, T24’teki köşesinde değiniyor.
Mahkeme kararı ve tazminatına değinirken, üstteki 1,5 milyar dolarlık tazminatın 2014-2018 periyodunu kapsadığı için faizinin de olacağını ekiyor.
Bir de 2018 sonrası için de dava olduğunu söyleyen Yılmaz, bu dava sonucunda da tazminat yükümlülüğü doğma ihtimalinden bahsediyor.
Yaklaşık bir hesapla, Türkiye’nin Irak Merkezî İdaresi’ne 3,5 milyar dolar üzere bir tazminat ödeyeceğini hesap ediyor.
O devirde yapılan kaçak petrol nakliyeciliğine yönelik savlar hatırlatılırken, Tolga Tanış’ın ‘Potus ve Beyefendi’ adlı kitabına da atıf yapılıyor. KBY petrolünün taşıma işinin 2011’den itibaren Powertrans adlı bir şirketin üstlendiği belirtilirken, şirket ortakları içinde Berat Albayrak’ın isminin geçtiğini de söylüyor.
2016’da ortaya çıkan Wikileaks evraklarında de birebir sözler geçerken, doğruluğu resmen kabul edilmedi.
Powertrans şirketinin 25 Mart 2011’de kurularak, 18 Temmuz 2011’deki Bakanlar Heyeti kararıyla Kuzey Irak’tan petrol taşıma işinde ‘tekel’ haline getirildiği bilgisini de veriyor.
Ticaretin içinde olanların kazandığı lakin ‘vergilerimizden oluşan 3,5 milyar dolardan fazla bir parayı, ceza diye ödeyeceğimizi’ belirten Yılmaz, bu parayla, TOKİ’nin son sarsıntı konutu ihalelerindeki fiyatlarla 33 binden fazla konut, mümkün İstanbul sarsıntısına hazırlık için 90 bin binanın yıkılıp yine yapılması, 200 binden fazla binanın sarsıntıya güçlü hale getirebilmesinin mümkün olduğunu ve 40 derslikli 6 bine yakın okul ile 35 kent hastanesi inşa edilebileceğini hesap ediyor. Yazının tamamını okumak isteyenler tıklayabilir.