Türkiye, yalnızca 33 gün sonra tarihinin en değerli seçimlerinden birisi için sandık başına gidecek. 14 Mayıs ise sırf 2023’te değil, 1950’de de seçimlerin yapıldığı tarihti. Türkiye’de iktidar değişiminin yaşandığı, Demokrat Parti’nin CHP’yi geçerek ülke idaresini eline aldığı 1950 seçimlerinin bahtını ise seçimlere çok kısa bir müddet kala yaşanan bir mevt değiştirmişti. Bu o denli bir ölümdü ki, halının altına süpürülmüş tüm kinleri, öfkeleri, dargınlıkları gün yüzüne çıkarmıştı. Bu o denli bir ölümdü ki, büyük halk kitlelerinin biriken öfkesi, evvel sokaklara, akabinde sandıklara yansımıştı… Öyleyse gelin; 73 sene geriye giderek bir 14 Mayıs öyküsünün izlerini sürelim. Fakat bu izi sürebilmek için tanımamız gereken bir kişi var. O kişinin ismi Mareşal Fevzi Çakmak.
Türkiye’nin Atatürk ile birlikte ikinci ve son Mareşal’i Fevzi Çakmak Paşa… Atatürk’e 1920’lerden itibaren “Gazi Paşa” diye hitap edildiği için Fevzi Çakmak Paşa’ya önüne ve sonuna öbür bir isim eklenmeden yalnızca “Mareşal” denirdi.
Ölünceye kadar bu isimle yaşadı. İmparatorluğun Genelkurmay Lideri ve Savunma Bakanlığı üzere üst seviye vazifelerde bulundu. Milli Uğraş’ın birinci aylarında Kuvai Milliye’ye uzaklıklı bir tavır sergilese de İstanbul’un işgali sonrası Mustafa Kemal’in liderliğini kabul ederek Anadolu’ya geçti.
Mustafa Kemal Paşa, İmparatorluğun harbiye nazırlığını yapmış, kendisinin de kumandanı olan bu kudretli askeri Ankara girişinde büyük bir merasimle karşıladı.
Fevzi Çakmak Paşa, Ankara’ya gidip direnişe katıldığı için İstanbul’da hain ilan edildi, rütbeleri ve sıfatları alındı.
Kurtuluş Savaşı’nın en kritik günlerinde, Eylül 1921’de, Ankara önlerinde Yunan ordusunu durduran Ordu’nun başında Mustafa Kemal Paşa ile birlikte bulundu.
23 gün 23 gece Ankara’yı savunan ordunun iki kumandanından biri oldu. Bir sene sonra, Büyük Taarruz’da en ön saflardaydı. Dumlupınar’da kazanılan zaferden yalnızca bir gün sonra, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğuyla kendisine ‘Mareşal’ rütbesi verildi.
Artık ömrünün sonuna kadar bu rütbe ile anılacaktı. Cumhuriyet sonrası Atatürk, “ya siyaseti ya askerliği tercih edin ikisi bir ortada olmaz” çıkışının akabinde başka paşaların tersine askerliği tercih etti.
Genelkurmay başkanlığını sürdürdü. 1944’te İnönü tarafından emekli edildi.
Mareşal, pasifize edilmesine kötü bozulmuştu. Atatürk’ün kendisine gösterdiği hürmeti ve saygıyı, İnönü’nün göstermediğini düşünüyordu.
Bu fikirlerle siyasete girmeye karar verdi. Celal Bayar, 1946 seçimlerinde Mareşal’i DP’nin milletvekili adayı olarak gösterdi. Seçildi. Milletvekili oldu. Ancak DP’de de istediği alanı bulamadı, istifa etti. 1948’de Millet Partisi’ni kurdu, fahri lideri oldu.
Osman Bölükbaşı, Mareşal Fevzi Çakmak üzere çok büyük isimlerle 1950 seçimlerine hazırlanan Millet Partisi, önemli bir halk takviyesini gerisine almayı başardı.
Yapılan yorumlara nazaran, DP’yi fazla ‘yumuşak’ ‘CHP’nin mutabakatlı muhalefet partisi’ üzere gören öfkeli halk kitleleri Mareşal’in partisine takviye vermeye hazırlanıyordu. 1960’ların sonunda filizlenecek İslamcı siyasetin öncülü olan kitlelerin de tercihi MP’ydi.
Bu durum aslında dolaylı yoldan CHP’ye yarıyordu. MP’nin yükselişi, DP oylarını bölecek ve böylelikle CHP çarçabuk birinci parti olacaktı.
Ancak seçimlerden yalnızca bir ay evvel, 10 Nisan günü acı haber geldi. Mareşal vefat etti. Meraşal’in vefatı, büyük bir fay sınırının çatlamasına sebep oldu.
CHP tersliği ve öfkesi ile dolmuş kitleler İnönü’ye bağlı devlet radyosunun müzik yayınına devam etmesi üzerine sokaklara döküldü.
Taksim Gazinosu ve birçok sinemaların camları kırıldı. Ertesi gün, cenazesi Eyüp Sultan Camii’nden kaldırılırken, cenaze namazında yüz binlerce insan katıldı. İsmet İnönü aleyhine sloganlar atıldı. Yeniden büyük olaylar çıktı.
Tabut top otomobiline konulmasına karşın halk tarafından taşındı. Defin sonrası olaylar daha da büyüdü, kimi CHP binalarına ataklar meydana geldi.
Yüksek sesle Arapça ezanlar okundu. Çok sayıda kişi tutuklandı.
Hedefteki isim Cumhurbaşkanı- Ulusal Şef İsmet İnönü’ydü fakat olayların asıl kazananı Celal Bayar oldu. Bu vefat, tam tabiriyle DP için bir piyango olmuş, büyük ikramiye ise Celal Bayar’a çıkmıştı.
Mareşal ölünce MP’nin tüm oyları blok olarak DP’ye aktı. 14 Mayıs 1950 tarihi geldiğinde, Türkiye beyaz ihtilalin haberiyle uyandı. Kendi oylarının yanında MP oylarını da konsolide eden DP, CHP’nin 27 yıllık iktidarına son verdi. Tek başına iktidar oldu.
Siyasette hangi gelişmenin kime yarar sağlayacağı evvelden kestirilemez. Mareşal ölmeseydi, DP ve MP en büyük iki rakip olacaktı, CHP düşmanlığı ve Mareşal’in beklenmeyen vefatı, iki partinin tabanlarını birleştirdi.