Çocuklarınıza örnek olarak gösterebileceğiniz Türkler serisinde her gün bir biyografi ile karşınızda olacağız. Bu biyografilerde nispeten daha az bilinen lakin memleketler arası üne sahip bireyleri içeriğimize husus etmeyi planlıyoruz. Bu hususta sizlerin de teklifleri olursa bekleriz. İçeriğimizin bugünkü dünyaca ünlü konuğu ise: Salih Zeki Bey
1864’te İstanbul’da doğan Sâlih Zeki, küçük yaşta anne ve babasını kaybettikten sonra 10 yaşındayken büyükannesi tarafından Darüşşafaka’ya yazdırılır. Daha o yaşlarda matematik zekası gelişmiş olan Bilgili’yi hocaları fark eder.
O devir Darüşşafaka’da ders veren Mehmet Az Bey’in özel olarak ilgilendiği Zeki, 1882’de liseden mezun olur olmaz Posta ve Telgraf Nezâreti Fen Kalemi’nde misyona başlar. Ve Nezâret Sâlih Zeki ve birkaç arkadaşını Paris’e mühendislik eğitimine gönderir.
Salih Zeki burada Ecole des Ponts et Chaussées ile Collège de France’a devam eder ve mezun olarak 1887’de yurda dönerek tekrar Nezâret’te çalışmaya başlar. Bu ortada Mösyö Lemoine ile tanışır ve onun da tavsiyesiyle bilim tarihi ile ilgilenmeye başlar.
Ve bir Türk bilim tarihçisinin yurt dışında yazdığı birinci makale olan “Hint Sayıları Üzerine” isimli makaleyi 1889’da yayımlar. Bunun yanında bir taraftan Mektep-i Mülkiyye’de ders verirken bir taraftan da Asar-ı Eslaf başlığında bilim tarihi yazıları müellif.
1895’te Rasathane-i Amire müdürlüğüne getirilir Salih Zeki ve kısa müddet sonra Eğitim Bakanlığı’nda çalışmaya başlar. Bu sırada matematik ve astronomi dersleri vermeye devam eder ve Tevfik Fikret’in istifa etmesiyle 1910’da Mekteb-i Sultani’ye müdür olur.
3 yıl sonra ise Darülfünun Rektörlüğü’ne getirilir. Sonrasında istifa etse de Fakültesi dekanı olur ve hayat uzunluğu akademik çalışmalarına devam eder. Ayrıyeten Osmanlı’nın bilim ve teknoloji siyasetlerinde kelam sahibi olan Akıllı’nın çalıştığı alanlar ise şöyle:
-
Matematik: Salih Zeki asıl matematikçi olarak bilinir. Çağdaş matematiğin Türkiye’ye girişindeki hissesi hayli fazladır.
-
Astronomi: Takvim çalışmaları yapar ve ders kitapları müellif.
-
Mantık: Cebirsel mantık üzerinde çalışır, Darülfünun’da dersler verir.
-
Bilim Tarihi ve İdeolojisi: Salih Zeki birinci bilim tarihçimiz olup yazdığı Asar-ı Bakiye isimli yapıtı bu mevzuda hayli değerlidir. Ayrıyeten Zeki, Comte ve Poincare’yi akademik manada Türkiye’ye birinci tanıtan kişi olur.
57 yıl üzere kısa ama daima çalışmayla geçen bir hayata sahip olan Salih Zeki Beyefendi, Darülfünun’da halka açık konferanslar da vermeyi ihmal etmez. Kendisinin hedefi ise bilim kültürünün toplum tarafından anlaşılması ve kabul edilmesidir.
Ne keyifli topraklarımıza ve bize ki bu türlü bir bilim insanına sahip olmuşuz! Yarın görüşmek üzere dostlar!
