Özbekistan Cumhuriyeti: Başşehri, Nüfusu ve Tüm Ayrıntılarıyla Özbekistan Rehberi

Özbekistan yahut resmi ismi ile Özbekistan Cumhuriyeti, Sirderya ve Amuderya ırmakları ortasında uzanan bir Orta Asya ülkesidir. Özbekistan kuzeybatıda Kazakistan, doğu ve güneydoğuda Kırgızistan ve Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile hudut komşusudur. Özbekistan, 31 Ağustos 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan etti.

Özbekistan hakkında genel bilgiler şu biçimde:

• Başkenti: Taşkent

• Resmi Lisanlar: Özbekçe, Karakalpakça

• Hükûmet Biçimi: Üniter başkanlık cumhuriyeti

• Yüzölçümü: 448.978 km2

• Nüfus: 35.300.000

• Para Ünitesi: Som

• Telefon Kodu: 998

Pers İmparatorluğu, MÖ VI-IV yüzyıllarda burada zenginleşti. Büyük İskender bölgeyi işgal ettiğinde İmparatorluk dağıldı. Helenistik devir başladı. O periyotta ticaret gelişmeye, büyük kentler büyümeye başladı ve Greko-Baktriya Krallığı karar sürmeye başladı. MÖ 2. yüzyılın ortalarında Greko-Baktriya Krallığı çöktü ve tarihin yeni bir kısmı başladı. Göçebe Kuşan kabilesi, Kuşan devletini kurdu. Bu sırada ticaret, insanların hareketi ve etnik kümeler ortası irtibat gelişmeye başladı.

Şehirlerin avantajlı bölgesel pozisyonu nedeniyle, Büyük İpek Yolu güzergahı çağdaş Özbekistan topraklarından geçti. Andijan, Kokand, Riştan, Semerkand, Buhara, Hive, Taşkent üzere büyük ticaret kentleri bu yol üzerinde ortaya çıkmış ve büyümüştür. Daha sonra Part İmparatorluğu, Kangju, Akhalitler İmparatorluğu ve Türk Kağanlığı üzere ülkeler burada zenginleşti ve gelişti. MS VII. Yüzyılda Araplar bölgeyi fethetti. Bölge Maveraünnehir olarak anılmaya başlandı.

XII.Yüzyılda Cengiz Han bu bölgeyi fethetti ve burada Çağatay ulusunu kurdu. Lakin, bu bölgenin altın çağı, Amir Temur’un iktidara geldiği XIV.Yüzyılda başladı. Semerkant, devletin başşehri, ekonomik ve kültürel merkezi oldu. Semerkand’dan sonra Deşt-i-Kıpçak göçebe kabileleri tarafından fethedildi. Şeybanoğulları hanedanının yeni devleti kuruldu. 6. yüzyıldan 19. yüzyılın ortalarına kadar bu topraklarda Hive, Kokand hanlıkları ve Buhara Buyrukluğu karar sürmüştür.

XIX yüzyılın 60’larında Rus İmparatorluğu’nun işgalinden sonra burada Türkistan Genel Valisi kuruldu. 1924’te Özbekistan, Sovyet Cumhuriyeti oldu. Sovyet devrinde, çok sayıda cumhuriyetten çeşitli milletlerden büyük bir göç yaşandı. 31 Ağustos 1991’de Özbekistan bağımsızlığını kazandı. Cumhuriyet BM’ye üye oldu, demokratik bir hükümet biçimi ve piyasa iktisadı gelişmeye başladı.

Özbekistan, güçlü tarihi, çok sayıda farklı milletin toprakları boyunca hareketi nedeniyle, doğu ve batı medeniyetlerini birleştirerek varlıklı bir kültüre ve etnik kümeler ortası ahenge sahip bir ülke haline geldi.

Özbekistan topraklarının yaklaşık beşte dördü, güneşten kavrulan batı bölgesi çorak arazi görünümündedir. Aral Denizi’nin güneydoğusundaki küçük doruklar, alçakta bulunan Kızılkum Çölü’nün düzlüğünü bozar ve çok daha doğuda, bir dizi dağ sırtı Özbekistan topraklarını böler.

Taşkent’in güneybatısındaki Mirzachol Çölü, kuzeyde Tien Shan mahmuzları ile güneyde Türkistan, Malguzar ve Nuratau sıradağları ortasında uzanır.

Özbekistan kuzeybatıda Kazakistan, doğu ve güneydoğuda Kırgızistan ve Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile hudut komşusudur.

Yılda ortalama sırf 8 inç (200 mm) yağış alan bariz kuraklık ve bol güneş ışığı bölgenin karakteristik iklimidir. Yağmurların birden fazla kış ve ilkbaharda düşer, dağlarda daha yüksek düzeyler ve çöllerde asgarî ölçüler vardır. Ortalama Temmuz sıcaklığı 32 °C’dir, lakin Taşkent’te ve öbür yerlerde gündüz hava sıcaklıkları sıklıkla 40 °C’yi geçer. Buhara’nın yüksek yaz sıcağı, dağlardaki daha soğuk sıcaklıklarla tezat oluşturuyor. Özbekler bu kalıplara ahenk sağlamak için pencereleri güneş görmeyen lakin revaklara açılan meskenleri ve sokağa kapalı ağaçlıklı avluları tercih ederler.

Özbekistan’da 600’den fazla akarsu geçmesine karşın, ırmak suyu buharlaşma ve filtrasyon yoluyla süratle kaçtığı yahut sulama sistemlerine aktığı için iklim drenajı güçlü bir formda tesirler.

Özbekler, ülkenin beşte dördünden fazlasını oluşturuyor. Tıpkı vakitte birçok etnik küme burada yaşıyor. Özbekistan’daki etnik kümeler ve yoğunlukları hakkında bilgiler şu halde:

• %84,5 Özbek

• %4,8 Tacik

• %2,4 Kazak

• %2,2 Karakalpak

• %2,1 Rus

• %0,8 Kırgız

• %0,6 Türkmen

• %0,5 Tatar

• %2,1 Diğer

Özbekistan, dünyanın önde gelen pamuk üreticilerindendir. Bağ ve bahçeleri ile tanınan ülke, Karagül koyunu ve ipekböceği yetiştiriciliği açısından da değerlidir. Özbekistan’ın mineral ve petrol ve gaz rezervleri değerli. Ülke  büyük ölçüde doğal gaz üretmekte ve ihraç etmektedir.

Bol güneş ışığı, kısa periyodik ılıman kışlar, verimli sulanan toprak ve âlâ meralar Özbekistan’ı sığır yetiştiriciliği ve pamuk ekimi için uygun kılar.

Diller

Ülkenin resmi lisanı Özbekçedir ve Özbekçe, Uygur lisanına yakın Türk lisanlarından biridir. Özbekistan’a ilişkin özerk bir cumhuriyet olan Karakalpak Cumhuriyetinde de Karakalpakça konuşulur. Özbekistan nüfusunun yaklaşık yedide biri Rusça bilmektedir.

Din

Özbekler Sünni Müslümanlardır ve Orta Asya’nın en dindar Müslümanları ortasında kabul edilirler. Böylelikle, nüfusun yaklaşık dörtte üçü Müslümandır. Nüfusun onda birinden biraz daha azı Doğu Ortodoks Hristiyan’dır ve halkın geri kalanı kendilerini dinsiz olarak kabul eder yahut öteki dinleri takip eder.

Mutfak

Özbekistan’da çok fazla tahıl tarımı yapıldığından ekmek ve erişte mutfağın kıymetli bir kısmını oluşturur. Buranın imza yemeği Özbek pilavıdır.

Özbekistan, eşsiz kültürü ile kesinlikle görülmesi gereken yerlerden biridir. Burada gezilecek yerlerden birkaçı şu formda:

• Registan Meydanı

• Gur-i Emir

• Bibi Hanım Camii

• Ark Kalesi

• Kukeldash Medresesi

• Timur İmparatorluğu Tarih Müzesi

• İsmail Samani Türbesi

• Chorsu Bazaar

• Tillâ-Kârî Medresesi

Türkiye’den Özbekistan’a hava yolu, demir yolu ve kara yolu ile gidilebilmektedir. Taşkent, Semerkant ve Fergana kentlerine birçok havayolu şirketi uçuş düzenlemektedir.

30 günü aşmayan seyahatler için Özbekistan’a pasaport ile gidilebilirken 30 günü aşan seyahatlerde vize talep edilmektedir.