Yahudi mitolojisinde Lilith, çaresiz yeni doğan bebekleri avlayan ve temiz erkekleri baştan çıkaran, erkeklerin ‘boşa harcanmış tohumlarını’ iblis bebek ordusunu kurmak için kullanan bir iblistir. İsmi İbranice İncil’de sadece bir kere geçse de, yüzyıllar boyunca Lilith, Adem’in asi birinci eşi, iblis kral Samael’in ruh eşi ve daha yakın vakitte feminist bir sembol olarak anıldı. Pekala gerçek Lilith hangisi?
Kaynak: https://people.howstuffworks.com/lili…
Yahudi mitolojisinden evvel Lilith gibisi şeytanlar eski Sümerlerin, Asurluların ve Babillilerin kabuslarına musallat oluyorlardı. Sırasıyla lilu ve lilitu isimli erkek ve dişi şeytanlar, Sümer Gılgamış Destanında yer aldı.
Mezopotamya tanrıçası Lamashtu, doğum sırasında bayanlara azap eden, düşüklere neden olan ve daha emzirilen bebekleri çalan kanatlı bir iblisti.
Kenanlılar, İbraniler ve İsrailliler elbet lilitu / lamashtu öykülerinden etkilenmişlerdi lakin İbranice İncil’de (Hristiyanlıkta eski ahit olarak da bilinir.) “Lilith” ismi yalnızca İşaya 34: 14’te yer alıyor.
Peygamber, Allah’ın son yargısı tarafından çöpe atılan çorak bir yabanî doğayı tanımlar iken: ‘Yaban kedileri sırtlanlarla buluşacak, Keçi iblisleri birbirlerini selamlayacak; Orada da Lilith kendine bir dinlenme yeri bulacak.’ diyor.
Bununla birlikte, Lilith’in Yaratılış Kitabı’nda da geçtiği söyleniyor. Yaratılış Kitabı yakından okunduğunda, Rab’ın birinci erkeği ve bayanı nasıl yarattığına dair iki farklı anlatım var üzere görünüyor.
Yaratılış Kitabı 1’de İlah hem erkeği hem de bayanı tıpkı anda yarattığını söylüyor. “Erkek ve dişiyi yarattı.” (Yaratılış 1: 27).
Ancak Yaratılış Kitabı 2’de olay biraz farklı anlatılıyor ve “Tanrı, Adem’i evvel yeryüzünün tozundan yarattı ve akabinde Havva’yı oluşturmak için Adem’in kaburgalarından birini çıkardı.” biçiminde söyleniyor. (Yaratılış 2: 21-22).
Peki the Yaratılış Kitabı 1’deki isimsiz bayan Havva’dan diğer biri miydi? Pekala, bu kişi Lilith olabilir mi? Bu değişik soru muhtemelen Yahudi mitolojisinde yüzyıllardır bulunuyor.
Ben Sira’ya nazaran, Yaratılış Kitabı 1’de Adem’le birlikte yaratılan birinci bayan sahiden Lilith’ti. Lilith “İkimiz de eşitiz, zira ikimiz de yeryüzündeniz.” demişti.
Daha sonrasında ise Lilith yerinden fırladı, “Tanrı’nın tanım edilemez adını” söylem etti ve uçup gitti. İlah, Lilith’in geri dönmesini talep ederek Senoy, Sansenoy ve Semangelof isminde üç melek gönderdi.
Melekler Lilith’i bulasıya kadar o, şeytanlar ortasında şef olan Samael ile çoktan birlikte olmuştu. Daha sonrasında doğum sırasında ismini hami bir tılsımın üzerine yazarlarsa Adem ve Havva’nın insan yavrularına ziyan vermeyeceğine yemin etmişti.
Aksi takdirde, hayatlarının birinci haftalarında yeni doğan insan bebekler üzerinde egemenliğini kuracaktı.
Yahudi halkı ise Lilith ve başka şeytani bebek hırsızlarından korunmak için için kollayıcı tılsımlar kullanıyorlardı. Şeytan zıddı muhafazanın en tanınan biçimi bir büyü kasesi olarak isimlendirilen bir şeydi.
blog.nli.org.il
Büyü kaseleri gözden düştükçe, Yahudi aileler Senoy, Sansenoy ve Semangelof da dahil olacak halde üzeri bir Lilith imgesi ve ilahi muhafaza duaları ile kaplanmış metal yahut kağıt muskalar satın aldılar.
www.imj.org.il
Lieber, kimi Yahudi topluluklarında hala Lilith zıddı tılsımlar satın alabileceğinizi söylüyor.
Lilith’i çevreleyen Haham yorumları ve Yahudi halk masalları, onu isyandan ötürü lanetlenmiş, yırtıcı ve düşmüş bir bayan olarak tasvir ediyordu. Lilith kendi çocuklarına sahip olamadığı için yalnızca korunmasız bebekleri çalmakla kalmadı, tıpkı vakitte erkekleri uykularında baştan çıkardı ve spermlerini çaldı.
Feminist müellifler ve aktivistler, Lilith efsanesini, Adem’in birinci eşi üzere denetim edilemez, “ahlaksız” bir bayan olarak değil, farklı bir bayan varoluşu için bir rol model olarak 20. yüzyılın sonlarında tekrar yorumlamaya başladılar.
1972’de muharrir ve sinema imalcisi Lilly Rivlin, Ms. magazine’de Lilith hakkında çığır açan bir makale yayınladı ve Yahudi feminist mecmuası Lilith’i 1976’da piyasaya sürdü.
Aviva Cantor Zuckoff, Lilith mecmuasının birinci sayısında “Lilith güçlü bir kadındı” diye yazdı ve Lilith’i bir feminist ikonu olarak tekrar yorumladı.
lilith.org
Lilith ayrıyeten ‘Sabrina’nın Ürpertici Maceraları’, ‘Frasier’ ve ‘Scooby-Doo!’ üzere yapıtlarda de ortaya çıktı ve tamamı bayanlardan oluşan son derece başarılı bir müzik şenliği olan Lilith Fair’e de ismini verdi.