‘Femme fatale’, sıra dışı, alımlı ve tehlikeli bir bayan karakteri olarak edebiyat, sinema ve tanınan kültürde sıkça kullanılan bir kavramdır. 19. yüzyıl görüşleriyle şekillenen bu kavram sonrasında da birçok sanat kısmında görülmüştür. Ezel dizisinin Eyşan’ı, Yaprak Dökümü’nün Ferhunde’si, Truvalı Helen ve daha birçok sembolik karakter de ‘femme fatale’ ile özleşmiştir. Gelin ‘femme fatale’ kavramına daha ayrıntılı bakalım…👇
Önemli ihtar: İçerikte anlatılan öyküler ve tasvirler dini açıdan rastgele bir nitelik taşımamaktadır. Devamında okuyacağınız bilgiler, tasvirler ve kıssalar; memleketler arası edebiyatta sembolik olarak yer alan anlatılardır.
Kaynak: https://www.thecollector.com/femme-fa…
Fransızca kökenli “femme fatale”, Türkçe’de “baştan çıkaran kadın”, “çekici lakin tehlikeli kadın” manasıyla yer buluyor.
Yunan mitolojisinden tutun da edebiyatın birçok kolunda görülen “femme fatale” kavramı, birçok TV üretiminde da gitgide yaygınlaşıyor.
Sanat ve edebiyatta ortaya çıkan bu sembolist hareket, on dokuzuncu yüzyılın sonlarına gerçek ortaya çıktı. Bu devirde sanattaki ruhsal yaklaşımların değeri arttı ve erotik anlatımlar ön plana çıktı. Bu devirde Batı’da bayanların özgürlüğü kelam konusuydu ve birçok toplumsal ayaklanma yaşanıyordu.
“Femme fatale” figürü, İncil’deki ve mitolojik kaynaklardaki tasvirlerle kıymetli derecede örtüşüyordu.
Hatta anlatılarda ‘femme fatale’ figürü olarak Havva ve Pandora da görülüyor.
Yahudi-Hıristiyan anlatılarında insanlığın düşüşüne sebep olan şey Hz. Havva’nın yasaklı meyvenin Hz. Adem tarafından yenilmesine sebep olmasıydı.
Franz von Stuck’ın da ‘Günah’ manasına gelen ‘Die Sünde’ tablosunda Hz. Havva resmedilmiştir. Hıristiyan anlatılarına nazaran insanlığın düşüşüne sebep olan Hz. Havva günahın ta kendisiydi. Bu sebeple tabloda görülen yılan, şeytanı sembolize eder. Anlatılarda Hz. Adem yasaklı meyveyi yerken Hz. Havva’nın çıplak olduğu söylenir. Bu nedenle tabloda Hz. Havva’nın cinselliği ön planda tutularak tasvir edilmiştir.
Tablonun ismi her ne kadar “Günah” olsa da bu günah Hz. Havva’ya değil, tablodaki yılana ithafen de olabilir.
Bazı inanışlarda Şeytan’ın (Lucifer) Allah’a isyan ettiği söylenir. John Milton’ın ‘Kayıp Cennet’ şiirinde tasvir edildiği üzere Şeytan’ın babalık ettiği alegorik ve kadınlaştırılmış bir ‘günah’ı da anlatıyor olabilir. Bu nedenle üstteki tablo, kendi içerisinde birçok çağrışım barındırır. Lakin tablodaki ‘tehlikeli’ ve ‘ahlaki olarak yozlaşmış’ bayan figürü, ‘femme fatale’ sembolizminin tesirinden gelir.
“Femme fatale” sıklıkla Yunan mitolojisinde de görülür.
Hz. Havva’nın Yahudi-Hıristiyan geleneğinde dünyaya zorluk getiren bayan olarak tasvir edilmesi üzere Yunan mitolojisinde de Zeus’un kendisine düğün armağanı olarak verdiği kavanozu (veya kutuyu) asla açılmaması gerektiğini bildiği halde açarak dünyaya kötülük getiren Pandora karakteri bulunur. Odilon Redon’un 1914 tarihli ‘Pandora’ tablosu, Pandora’yı kavanozu açarken tasvir etmektedir. Tıpkı Hz. Havva tasvirinde olduğu üzere, Pandora da ‘bahçe’ üzere görünen bir ortamda tasvir edilmiştir.
Redon’un yapmaya çalıştığı şey, Hz. Havva ve Pandora’nın rastgele bir noktada buluşabileceklerini vurgulamaktı.
Anlatılara nazaran kıymetli olan şey bir bayanın kendisi değil, somutlaştırdığı fikirlerdir. Bu fikirler de, hoş, aldatıcı ve tehlikeli olmaları.
“Femme fatale” figürüne bir başka örnek ise Truvalı Helen.
Zaman vakit Argoslu Helen yahut Spartalı Helen olarak da bilinse de, Truvalı Helen’in kalıcı ünün garanti altına alan asıl şey Truva Savaşı’dır. Zeus tarafından bir kuğu formunda tecavüze uğradıktan sonra Helen’i gebe bırakan ölümlü bayan Leda’nın kızı Helen, hoşluğu ile nam salmıştı. Böylelikle Paris’ten Hera, Athena ve Afrodit ortasında kimin en hoş olduğuna karar vermesi istendiğinde dünyanın en hoş bayanı Helen’i Paris’e vereceğine kelam verdi. Paris, aşk tanrıçasının mutabakatını kabul etti ve böylelikle Truva Savaşı’nı başlattı.
Medea da Yunan Mitolojisi’nin önde gelen “Femme fatale” figürlerinden…
Medea, Jason isminde birine aşık olur. Altın Post’u almak için yola çıkan Jason, Medea’nın yardımıyla bayağı bir yol kat eder. Lakin Medea, Jason’a yardım edebilmek için babasına ihanet eder. Jason, Yunanistan’a döndükten sonra Medea’yla evlenir ve sonrasında Kral Creon’un kızı Creusa ile evlenir. Sonrasında Medea, Jason’dan intikam almak için oğullarını öldürür. Medea’nın ‘ahlak’ dışı hareketleri, onu tehlikeli bir ‘femme fatale’ örneği haline getirmiştir.
İnsanların gözlerinin içine bakarak taşa dönüştüren Medusa da efsanevi bir “femme fatale” figürü olarak biliniyor.
Poseidon, Athena’nın tapınağında Medusa’ya tecavüz ettikten sonra Athena Medusa’yı gorgona çevirir. Medusa’nın vefatı, Perseus’un başını kesmesiyle olmuştur. Bu nedenle tecavüze uğrasa bile bayan bir tanrıça tarafından cezalandırılan bir bayan figürü, ‘femme fatale’lerin özellikleri ortasında görülür.
“Femme fatale” figürleri beyaz perdede de çokça karşımıza çıkıyor. Scarlett Johansson’ın hayat verdiği Nola karakteri de buna bir örnek…
Güzelliğinin yanı sıra zekasıyla da son derece ön plana çıkan bu karakter, sinema boyunca erkeklerin adeta canına okuyor. Birçok hususta da yeteneği olan Nola, gerçek manada gözü kara bir karakter.
Anne Hathaway’i de unutmamak lazım. The Dark Night Rises (2012) sinemasında etkileyici bir “femme fatale” idi.
Kedi bayan rolü gerçek manada Hathaway’in ruhuna işlemişti bu sinemada. Tuttuğunu koparan ve ardındaki hiçbir şeyi umursamayan o karakter… Tam manasıyla bir ‘femme fatale’!
Biraz da Türk TV dizilerine bakalım: Ferhunde Güven! Kendisi gerçek manada soğukkanlılığın beden bulmuş haliydi.
Tekin ailesini avucunun içinde tutmasını bilen, Şevket karakterinin zaaflarını kendi lehine çekmeyi ve kullanmayı başaran ve bunun sonucunda herkesi dize getiren efsanevi Ferhunde! Takdir edersiniz ki Ferhunde, bu özelliklerinin yanında sivri lisanlı, klasiklikten uzak, ‘çağdaş’ bir karakterdi. ‘Femme fatale’ karakterlerinin bir ortak noktası da bulunduğu yerlerde son derece ‘öteki’ pozisyonunda olmaları. E alışılmış finalde de tek başına kalmış ve her şeyini kaybetmişti. Bu da ‘femme fatale’lerin eninde sonunda kurban pozisyonuna geleceklerini gösteriyor.
Ve son olarak Eyşan Tezcan Atay: Cansu Dere’nin oynarken adeta bir bütün olduğu o “zehirli” karakter…
Kendisini daima Ömer karakterini sırtından vurmasıyla hatırlıyoruz. Kardeşi Bahar sıhhatine kavuşsun diye girdiği bu yolda herkesi ezip geçiyordu. Lakin bu yaptıkları bir emele hizmet ediyordu. ‘Femme fatale’lerin bir başka ortak noktası da kurnaz olmaları. Hoşluğunu kullanarak dizideki tüm karakterlerin odak noktası olmuştu. Sonrasında da Cengiz tarafından öldürülmüştü…
Siz neler düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım…