Enflasyon bilhassa Türkiye’de 2021 sonunda hızlanırken, tüm dünyada da bir yükseliş trendindeydi. Lakin yıllardır tarım ve hayvancılık siyasetleri eleştirilen ülkemizde, dünyada düşüş trendine giren besin enflasyonunda yükseliş sürüyor. Bu da iktisadın ana gündem olduğu seçim ortamında soğanla başlayan besin tartışmalarının alevlenmesine neden oluyor.
Tarım ve hayvancılıkta üreticilerin külfetleri sürerken, vatandaş pazarlarda 30 TL soğan, 100 TL biber fiyatlarıyla karşılaşıyor.
Alım gücünü düşüren bu fiyat artışlarıyla besin enflasyonu sorun olmaya devam ediyor.
Sözcü’den Sayime Başçı’nın aktardığına göre, halde bile 5-10 liraya zerzevat meyve bulmak hayal oluyor.
Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, 10 liranın altında kalan fiyatların çiftçiyi ziyana soktuğunu, soğan ve patateste tehlikeli sürece girildiğini belirtti.
15 gün için hasatta artış beklenen soğanın geçen yıl kilosu en yüksek 5 lira olurken, 1 yılda yüzde 440 oranında artarak 27 TL oldu.
Hasatta ya da zelzele bölgesindeki üretimlerde sorun olmazken, bolluğun da ucuzluk manasına gelmediğini aktardı.
2022’de marketlerde 1-2 liraya kadar düşen soğanda çiftçi yükselen fiyatlara karşın ziyan ediyor. Depolarda patates stoklarının da erdiğini belirten Tavşan, yeni mahsulün de 2 haftadan evvel gelmeyeceğini belirtti.
TÜİK, TÜFE datalarında besin enflasyonu yüzde 68’e yakın açıklanırken, The Economist’in besin güvenliği endeksinde Türkiye’de besin alım gücü 2012-2022 yılları ortasında 16 puan geriledi.
BBC Türkçe’den Merve Kara Kaşka’nın aktardığına göre, küresel besin fiyatları dünya genelinde düşme eğiliminde olurken, Türkiye’de besin fiyatları artmaya devam ediyor.
Boğaziçi Üniversitesi tarım iktisadı uzmanı Prof. Gökhan Özertan, besin enflasyonunun Türkiye’de 15 yıldır sorun olduğunu ve tahlilinin de sıkıntı olduğunu belirtti.
Sorunun yapısal olması çözülmesini zorlaştırırken, besin fiyatlarında kalıcı düşüş için kökten değişiklikler gerekiyor.
TÜİK bilgilerinde tarım üreticileri fiyatları bir yılda yüzde 107’ye yakın arttı.
Türkiye’de besin enflasyonun 2003-2020 periyodunda kronikleşmesini Cambridge Üniversitesi ile ortak inceleyen Özertan, kur ataklarındaki belirsizlikler, mazot ve gübre sarfiyatları ile maliyetlerin artmasının besin enflasyonu tetiklediğini belirtiyor.
Kadir Has Üniversitesi’nden Doç. Dr. Hasan Tekgüç de araştırmada yer alan bir ekonomist olarak, tarımda kurdaki oynaklıklara dikkat çekerken, belirsizlik ortamında çiftçilerin 5 yıllık yatırım yapmalarının gerçekçi olmadığını belirtiyor.
Türkiye, besin enflasyonunda Dünya Bankası’na nazaran 5. sırada gelirken, OECD ülkeleri ortasında birinci sırada geliyor.
Soğan ve patateste tüketici ile üretici fiyatları ortasındaki fark 2011 yılından itibaren artmaya başlıyor. Sebebin et fiyatlarındaki üzere üretim maliyetleri olmadığı belirtilirken, üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarını takip etmesi ilgi çekiyor.
Türkiye’de ziraî eserlerde arz ile talep ortasındaki farkın açılması da bir öteki etken oluyor.
Ancak buğday, mısır ve ayçiçeği üzere yağlı tohumlarda, sürdürülebilir olmasa da ithalat ile artışa tahlil bulunmaya çalışılıyor.
Türkiye’de 20-10-5 ve 3 yıllık enflasyonla besin enflasyonu karşılaştırması yapıldığında besin enflasyonu daima önden gidiyor.
Gıda enflasyonunda son 5 yılın aylık ve yıllık artışları da dikkat çekiyor.
Et fiyatlarında da Türkiye’nin alım gücünün düşük olduğu biliniyor.
Avrupa’da ülkelerine kıyasla Türkiye, minimum fiyatla en az kırmızı et alabilen ülke olurken, resmi datalara nazaran kırmızı et fiyatı son bir ayda yüzde 20, yılbaşından bu yana da yüzde 60 oranında yükseliş gösteriyor.
Sözcü’den Deniz Bilici Göçmen’in aktardığına göre, Türkiye’de minimum fiyatla daha az minimum fiyat alınan ülkelere oranla dahi daha az et alınabiliyor.
Ekonomi idaresinin düştüğünü ısrarla belirttiği Türkiye’de enflasyon yüzde 50,51 olurken, minimum fiyat 397,47 euroya karşılık gelirken, (etin kilogram fiyatını ortalama 300 lira olarak alındığında) 27,87 kilogram et alınabiliyor.
2022 Şubat ayının son günlerinden bu yana Rusya işgali altında olan olan Ukrayna’da enflasyon yüzde 21,3 olurken, minimum fiyat 166,23 euro ve 28,07 kilogram kırmızı et alınabiliyor.
Bir yandan da zelzele bölgesinde, hasat dönemi külfetlerle başlıyor. sulama kanalı, depo ve teçhizatta hasarlar, buğday, mısır ve pamukta çiftçilerin mağduriyetine dikkat çekiyor.
Sözcü’nün görüştüğü Antakya Ziraat Odası Lideri Mehmet Muzaffer Okay, hasatta meselelerin büyük olacağını belirtirken, depolamada, yaşanan hasarların TMO devreye girmezse çiftçiye ziyan yazacağını belirtiyor.
Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez de çiftçilerin kamu bankalarına olan borçlarının yapılandırılmasının be desteklenmelerini gerektiğini açıklıyor ve bunlar için seçim sonrasında geç olacağını söylüyor.
Kuraklık tüm dünyadaki tarımı ve tarım eserlerini etkilerken, dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi İspanya’da zeytin yağ fiyatları rekor düzeylere yükseldi.
İngiliz Financial Times’ın (FT) aktardığına göre, kuraklığın sürmesinin zeytin rekoltesinde düşüş yaratacağı ve fiyatlarda yükselişin süreceği belirtildi.
Dünyada zeytinyağı üretiminin yaklaşık yarısını karşılayan İspanya’da üretim, 1 yılda yaklaşık yüzde 50 düşerken, geçen yıl Haziran ayına nazaran fiyatlar yüzde 60 artarak 5,4 euro oldu.
Analistler fiyatların 20 yılın tepesinde olduğunu belirtirken, Akdeniz’in genelinde de sorunun büyük olduğunu belirtiyor.
