19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa, yaklaşık 11 ay süren bir şiddetli bir seyahat yaptı. Havza’dan Amasya’ya; Amasya’dan Erzurum’a; Erzurum’dan Sivas’a; Sivas’tan Ankara’ya uzanan bu seyahat mazlum bir milletin kurtuluş savaşının birinci adımları oldu.
Öyleyse gelin, Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıktıktan sonra hangi süreçleri yaşamış birlikte inceleyelim…
19 Mayıs 1919’ta Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa, vakit kaybetmeden Anadolu içlerine yanlışsız hareket ederek Ulusal Çabayı örgütlemeye başladı.
İlk durağı olan Havza’da bir genelge yayımlayarak vatanın ve milletin istiklali için son nefesine kadar savaşacağının kelamını verdi ve tüm direnişçileri bu çabanın çatısı altında buluşmaya çağırdı. Akabinde Amasya’da birinci büyük kongreyi topladı ve şu tarihi sözlerle Ulusal Gayret’in manifestosunu açıkladı: ‘Milletin İstiklalini tekrar milletin azim ve kararı kurtaracaktır’
Amasya’nın akabinde Erzurum’a geçen Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’da yeni bir direniş filizlendirmeye çalıştığı artık ortaya çıkmıştı.
İngilizlerin baskısı sonucu vazifeden alındı ve derhal İstanbul’a geri dönmesi istendi. Paşa, bunu kabul etmeyince hakkında tutuklama buyruğu ve idam kararı açıklandı. Mustafa Kemal Paşa, bunun üzerine çok sevdiği mübarek askerlik mesleğinden istifa ettiğini, milletin bir neferi olarak çalışacağını ilan etti. Erzurum Kongresi’nde bilhassa Doğu’daki aşiretleri kendi etrafında birleştirdi. Akabinde Sivas’a hareket etti.
4 Eylül 1919’da Sivas’ta Ulusal Kongrelerin tahminen de en değerlisini topladı Mustafa Kemal Paşa.
CHP’nin de gayri resmi kuruluş tarihi olan Sivas Kongresi’nde tüm direniş örgütleri tıpkı çatı altında birleştirildi. Bu artık bölünmenin değil birleşmenin ve tek bir ortak gaye doğrultusunda hareket etmenin sembolü oldu. Kongrede Türk milletinin asla tutsaklığı kabul etmeyeceği ve bu uğurda İstanbul hükümeti üstüne düşen vazifeleri yerine getiremese bile milletin kendi kaderini tayin edeceği ilan edildi.
Sivas’la birlikte Ulusal Kongreler safhası geride kalmış ve artık yeni bir seyahatin vakti gelmişti.
Mustafa Kemal Paşa, tüm hayatı boyunca kalbinde taşıyacağı kente, birinci defa 27 Aralık’ta geldi.
Ankara’da kendisini seğmenler karşıladı. Ulusal Kongrelerin akabinde geldiği bu küçük Osmanlı Kasabası’nda birinci evvel bir direniş karargahı, akabinde ise bir Cumhuriyet başşehri kuracaktı. Ocak 1920’den Nisan 1920’ye kadar süren yaklaşık beş aylık vakit zarfında, Ankara’da açılacak yeni ve ulusal meclisin yerin hazırladı. Anadolu’nun dört bir tarafından Ankara’ya gönderilen temsil heyetlerini karşıladı. Kurtuluş Savaşı için son hazırlıklarını yaptı. İşgal kuvvetlerine karşı gerilla savaşı veren milis güçleri destekledi ve bu güçlerin sistemli orduya katılmaları için uğraş sarf etti. Artık Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması için tüm adımlar atılmıştı…
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi Ankara’da açıldı.
Böylece, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa, bir yıldan daha kısa bir müddette Anadolu’da direniş örgütlenmesini gerçekleştirmiş, ulusal kongreleri toplamış, tertipli ordunun kurulması için gerekli adımları atmış ve en nihayetinde savaş meclisini de açmış oldu.
Bu Meclis, Kurtuluş Savaşı’nı başlatan, yöneten, tamamlayan ve tüm bunların akabinde Cumhuriyet’i ilan eden Meclis olacaktı.
