Yunanistan: Başşehri, Nüfusu ve Tüm Ayrıntılarıyla Yunanistan Rehberi

Balkan Yarımadası ülkelerinin en güneyinde yer alan Yunanistan, birebir anda Avrupalı, Balkanlı, Akdenizli ve Yakın Doğulu bir ülkedir. Avrupa, Asya ve Afrika’nın kesişim noktasında yer alır. Klasik Yunan, Bizans İmparatorluğu ve yaklaşık dört yüzyıllık Osmanlı Türk egemenliğinin bir mirasçısı sayılan Yunanistan, Helen Cumhuriyeti olarak da bilinir. Ülkenin başşehri, 20. yüzyılın ikinci yarısında süratle genişleyen Atina’dır.

Yunanistan’ın 2.000’den fazla adası vardır ve bunların yaklaşık 170’inde yerleşim vardır. En doğudaki Ege adalarından kimileri Türkiye kıyılarının yalnızca birkaç mil açığında yer alır.

Bir Yunan efsanesine nazaran, İlah toprağı bir elekle dağıttı ve kalan taşları Yunanistan’ı inşa etmek için kullandı. Ülkenin çorak görünümü tarihî olarak insanların göç etmesine neden olmuştur. Yunanlılar, tıpkı Museviler ve Ermeniler üzere, klâsik olarak bir diaspora halkı olmuştur ve dünyanın çeşitli yerlerinde birkaç milyon Yunan kökenli insan yaşamaktadır.

Xeniteia ya da yabancı topraklarda ikamet etmek, uzaklardaki anavatanlara duyulan güçlü nostaljiyle, Yunan halkının tarihî tecrübesinde merkezi bir öge olmuştur.

Yunanistan hakkında birkaç kıymetli bilgi:

• Başkenti: Atina

• Resmi Lisanlar: Yunanca

• Nüfusu: (2023 tahmini) 10.373.000

• Para Ünitesi: Euro

MÖ 7.000’den itibaren Yunanistan’da taş devranı çiftçileri yaşıyordu. MÖ 2500 civarında Girit adasında sofistike bir toplum büyüdü. Minos uygarlığı olarak bilinir. Yaklaşık MÖ 1950’de bölge sakinleri hiyeroglif kullanarak bir yazı biçimi icat ettiler.

Minoslular bir Tunç Çağı uygarlığıydı. Medeniyetleri MÖ 1700’den MÖ 1500’e kadar doruğundaydı. Lakin Minos kültürü MÖ 1450’den sonra geriledi. Minosluların birçok küçük köylerde yaşıyor ve geçimlerini çiftçilikle sağlıyordu. MÖ 1600 civarında uygarlık Yunan anakarasına yayıldı. Bu erken periyot Yunan uygarlığına, büyük Alman arkeolog Schliemann tarafından bulunan Miken kentinden sonra Mikenler denir. Mikenler kent devletlerinde yaşadılar.

MÖ 1200’den sonra Miken uygarlığı gerilemeye başladı ve MÖ 1100’de Yunanistan karanlık bir çağa girdi. O sırada Dorlar denilen bir halk Miken kentlerini fethetti. Lakin Dorlar Yunanistan’a demiri de soktular. MÖ 800 civarında Yunanistan’da Atina ve Sparta üzere kent devletlerine dayanan yeni bir medeniyet ortaya çıktı.

MÖ 477’de Atina, Delos Birliği ismi verilen Yunan kent devletlerinin bir ittifakını kurdu. Lakin Atina, Sparta ile karşı karşıya geldi ve MÖ 431’den 404’e kadar uzun bir savaş verdiler ve bu savaş Sparta zaferi ile sonlandı. Bu ortada kuzeyde Makedonya’nın gücü artıyordu. MÖ 338’de Makedonyalı Philip, bir Yunan ittifakını savaşta yendi. MÖ 336’da suikasta kurban gitti ancak oğlu İskender Yunanistan’ın sıkı denetimini ele geçirdi.

MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda Yunanistan mimari, heykel ve edebiyatta çok başarılıydı. Ayrıyeten dünyanın en büyük filozoflarından ve matematikçilerinden kimilerini yetiştirdi. Büyük İskender, MÖ 334’te bir orduyu bugünkü Türkiye’ye götürdü. MÖ 333’te İssos savaşında Persleri yendi ve Mısır’dan Hindistan’a uzanan geniş bir imparatorluğu fethetti. Fakat İskender MÖ 323’te öldü ve imparatorluğu dağıldı. 

İskender’in vefatından sonra Yunan kentleri tekrar bağımsız hale geldi. Lakin uzun sürmedi. Roma yükselen bir güçtü. MÖ 168’de Romalılar Makedonya’yı yendi. MÖ 86’da Atina’yı ele geçirdiler. Yunanistan, Achaea olarak bilinen Roma İmparatorluğu’nun bir eyaleti oldu. 

Ancak, Roma idaresi altında Yunanistan zenginleşti. Bu periyotta Yunanistan Hristiyanlığa dönüştürüldü. Aziz Paul, MS 1. yüzyılda Yunanistan’a gitti ve sonrasında Hristiyanlık yavaş yavaş bölgeye yayıldı. MS 395’te Roma İmparatorluğu doğu ve batı olarak ikiye ayrıldı. Doğu Roma İmparatorluğu, başşehri Konstantinopolis olan Bizans İmparatorluğu oldu.

Büyük imparator Justinianus 527-565 yılları ortasında karar sürmüştür. Onun vaktinde Bizans İmparatorluğu’nda Roma tesirleri zayıflamış ve Yunan tesirleri güçlenmiştir. Justinian ayrıyeten inşa etmekle ünlüydü. En büyük binası, 532 ile 538 yılları ortasında inşa edilen Konstantinopolis’teki Ayasofya Kilisesi idi. Bizans İmparatorluğu’nda mimarinin yanı sıra öteki sanatlar da gelişti. Bizanslılar kusursuz mozaikler, freskler, mücevherler ve ışıklı el yazmaları yaptılar.

Bu ortada Herakleios periyodunda (610-641) Batı Avrupa ile bağlar zayıfladı ve Yunanca nihayet Bizans İmparatorluğu’nun resmi lisanı oldu. 1054’te Doğu Ortodoks Kilisesi, Batı Kilisesi’nden resmen ayrıldı. 13. yüzyılın sonlarından itibaren Bizans, Orta Asya’dan gelen yeni bir halk olan Osmanlı Türkleri tarafından tehdit edildi. Yavaş yavaş güç kazandılar ve Bizans küçüldü.

Konstantinopolis nihayet 1453’te düştü ve Bizans İmparatorluğu sona erdi. 15. yüzyıldan 19. yüzyılın başlarına kadar Yunanistan, Osmanlı Türkleri tarafından yönetildi. 16. yüzyılda Türk İmparatorluğu en parlak devrini yaşıyordu. Bununla birlikte, 17. yüzyılın sonlarından itibaren yavaş yavaş geriledi ve 18. yüzyılın sonlarında Yunanistan’da milliyetçilik büyüdü.

19. yüzyılın başlarında, Karadeniz kıyısındaki Odessa’da yaşayan birçok Yunan gurbetçi vardı. 1814’te kimileri Yunanistan’ın bağımsızlığı için savaşmak üzere cemiyet kurdu. Dernek kısa müddette Yunanistan’da yaygınlaştı ve 25 Mart 1821’de Türklere karşı isyan çıktı. Yunanistan, 1829’da bağımsızlığını kazandı.

İngiltere, Fransa ve Rusya, Yunanistan’ın bir monarşi olması gerektiğine karar verdiler ve Bavyera Prensi Otto’yu gönderdiler. 1833’te Yunanistan hükümdarı oldu. 1863’te yerine bir Danimarkalı geçti ve o da Kral I. George oldu. 

1912’de Yunanistan, müttefikleri Bulgaristan ve Sırbistan ile Türkiye’ye karşı Birinci Balkan Savaşı’nı yaptı. Yunanistan ve Sırbistan daha sonra Bulgaristan ile savaştı ve 1913’te ona karşı İkinci Balkan Savaşı’nı yaptılar. Daha sonra Yunanistan, büyük ölçüde topraklarını genişletti.

1914’te Birinci Dünya Savaşı başladığında Yunanistan evvel tarafsız kaldı, lakin 1917’de müttefiklere katıldı. 1922’de Yunanlılar Türkiye’de Smyrna’yı (şimdiki İzmir) ele geçirdiler. Yunanistan ve Türkiye, 1923’te Lozan Antlaşması ile barıştı. Lakin daha sonra yüzbinlerce Türk’ün Yunanistan’ı ve bir milyondan fazla Rum’un Türkiye’yi terk etmesiyle büyük bir nüfus mübadelesi oldu. 1924’te Yunanistan bir cumhuriyet oldu.

1981’de Yunanistan AB’ye katıldı.

Dağlar ve adalar ülkesi olan Yunanistan’ın kuzeybatısında Arnavutluk, kuzeyinde Kuzey Makedonya ve Bulgaristan, kuzeydoğusunda Türkiye, doğusunda Ege Denizi, batısında İyon Denizi, güneyinde Girit Denizi ve Akdeniz vardır.

Yunanistan’ın Akdeniz iklimi, ülkenin fizikî çeşitliliğine bağlı olarak bir dizi bölgesel ve lokal varyasyona tabidir . Kışın, Kuzey Atlantik Okyanusu’ndan hareket eden alçak basınç nesli, beraberinde ılık, nemli, batıdan esen rüzgarları getirerek güneye yanlışsız kayar. 

Yaz aylarında, alçak basınç bandı tekrar salındığında, iklim çabucak hemen her yerde sıcak ve kurudur. Temmuz ayı ortalama deniz düzeyi sıcaklığı 27 dereceye yakındır fakat sıcaklık 38 dereceye kadar ulaşabilir.

Her mevsimde, bilhassa yaz aylarında, ışığın kalitesi Yunanistan’ın en cazip özelliklerinden biridir. Bununla birlikte, atmosferik kirlilik kentlerde, bilhassa Atina’da gökyüzünü karartan ve antik anıtlar için tehlike oluşturan önemli bir sorun haline geldi.

Yunanistan iktisadı, İkinci Dünya Savaşı sonrası devirde süratli bir büyüme yaşadı, fakat Avrupa Birliği’nde ( AB) en az gelişmiş ülkelerden biri olmaya devam etti. Ülkenin doğal kaynakları hudutlu, endüstrileşme süreci yavaş ve ödemeler istikrarı ile çaba ediyor.

Nakliye, turizm ve gurbetçi emekçilerden gelen havaleler iktisadın temel destekleridir. Yunan iktisadı klâsik olarak özgür teşebbüse dayalı olmasına karşın, iktisadın birçok dalı direkt yahut bankalar aracılığıyla dolaylı olarak hükümet denetimi altına girmiştir.

Yunanistan’ın nüfusu, bilhassa kuzey Yunanistan’ın nüfusu, her vakit büyük bir etnik, dinî ve dilsel çeşitlilikle karakterize edilmiştir. Göçler, istilalar, emperyal fetihler ve 20. yüzyıl savaşları kültürel çeşitliliğin nedenlerindendir.

Sonuç olarak, ülkedeki etnik ve ulusal çeşitliliğin varlığı hassas bir husus olmaya devam etmiştir. Yunan hükümetinin resmi görüşü, ülkede etnik yahut ulusal azınlıkların olmadığı ve nüfusun neredeyse tamamının Yunan olduğu istikametindedir.

Yunan hükümeti tarafından resmi olarak tanınan tek azınlık, varlığı 1923 Lozan Antlaşması’nda kabul edilen Müslüman azınlıktır. Bununla birlikte, Yunanistan’ın nüfusu kendilerini Türkler, Makedonlar, Arnavutlar, Ulahlar ve Romanlar olarak tanıtan kümeleri içerir.

Diller

Yunan lisanı, onaylanmış en eski Hint-Avrupa lisanlarından biridir ve en eski yazılı biçimi M.Ö. 15. yy’a uzanır. Bizans Yunancası, Yunancanın orta basamaklarını temsil eder. Bunlar nihayetinde 19. yüzyılda yerini Çağdaş Yunancaya bıraktı.

Din

Uzun Osmanlı yönetimine karşın, nüfusun neredeyse tamamı Yunan Ortodoks Kilisesine bağlı. Nüfusun Ortodoks olmayan kesitinin birçoklarını oluşturan Müslüman azınlık,  ağırlıklı olarak Türk’tür ve Batı Trakya ve Onikiada’da ağırlaşmıştır.

Yunanistan’ın Yahudi nüfusu, II. Dünya Savaşı’ndaki Nazi soykırımı tarafından neredeyse yok edildi.

Günlük Yaşam

Sıcak yaz aylarında, Yunanistan’da toplumsal ömür açık havada olma eğilimindedir. 25 Mart’taki ulusal bayramlarında Yunanlılar, bağımsızlıklarını kutlar. Yunan toplumu, güçlü aile yapısı ve düşük kabahat oranıyla tanınır. Geniş aile ve aile üyelerine karşılıklı takviye sağlama yükümlülüğü son derece değerlidir.

Mutfak

Yunan mutfağı, bilhassa baklava ve kataifi üzere tatlılar, asırlarca süren Türk hakimiyetini yansıtır. Bilhassa Selanik’teki yemekler hâlâ güçlü bir geleneği yansıtıyor. 

Genel olarak Yunan köylülerinin klâsik, sağlıklı beslenmesi zerzevat, meyve, zeytin, zeytinyağı, peynir, ekmek ve deniz eserlerine dayanıyordu. Et yalnızca özel günlerde yenen bir lükstü. Ülkenin refahının artmasıyla birlikte Yunan diyetinde et daha kıymetli bir yer edinmeye başladı.

• Atina Akropolisi

• Meteora

• Akropolis Müzesi

• Ulusal Arkeoloji Müzesi

• Delfi

• Partenon

• Mykonos

• Rodos

• Beyaz Kule

• Olimpos Zeus Tapınağı

• Santorini

• Elafonissi Beach

Türkiye’den Yunanistan’a karayolu ile ulaşmak mümkündür. İstanbul’dan Selanik’e yaklaşık 10 saatlik bir seyahatle ulaşılabilmektedir. Birebir vakitte yaklaşık 1.5 saat süren uçak seferleri de vardır.

Yunanistan’a seyahat edecek Türk vatandaşları Schengen’e tabidir.